Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych

Druk nr 4604

Warszawa, 2 sierpnia 2011 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Marszałek Senatu



Pan

Grzegorz
Schetyna
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej
Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r. mam zaszczyt powiadomić Pana Marszałka, że Senat na 81
posiedzeniu w dniu 29 lipca 2011 r. podjął uchwałę w sprawie wniesienia do
Sejmu projektu ustawy


- o zmianie ustawy o systemie
ubezpieczeń społecznych.
Projekt ustawy stanowi wykonanie obowiązku dostosowania systemu
prawa do orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego
Jednocześnie pragnę poinformować, że Senat upoważnił senator Grażynę
Sztark do reprezentowania Senatu w dalszych pracach nad tym projektem.

Z poważaniem

(-) Bogdan Borusewicz
1
U C H W A Ł A
SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
z dnia 29 lipca 2011 r.
w sprawie wniesienia do Sejmu projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie
ubezpieczeń społecznych
Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r., Senat wnosi do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o zmianie
ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Jednocześnie upoważnia senator Grażynę Sztark do reprezentowania Senatu w
pracach nad projektem.
MARSZAŁEK SENATU
Bogdan BORUSEWICZ
1
p r o j e k t
USTAWA
z dnia
o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych
Art. 1.
W ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009
r. Nr 205, poz. 1585, z późn. zm.1)) w art. 24 ust. 1 otrzymuje brzmienie:
"1. W razie nieopłacenia składek lub opłacenia ich w zaniżonej wysokości, Zakład może
wymierzyć płatnikowi składek dodatkową opłatę do wysokości 100 % nieopłaconych
składek. W stosunku do osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność
za przestępstwo lub za wykroczenie, dodatkowej opłaty nie wymierza się. Od decyzji
w sprawie wymierzenia dodatkowej opłaty przysługuje odwołanie do sądu według zasad
określonych w art. 83.".
Art. 2.
Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

1) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2009 r. Nr 218, poz. 1690, z 2010
r. Nr 105, poz. 668, Nr 182, poz. 1228, Nr 225, poz. 1474, Nr 254, poz. 1700 i Nr 257, poz. 1725 oraz z 2011 r.
Nr 45, poz. 235, Nr 75, poz. 398 i Nr 138, poz. 808.
1
UZASADNIENIE
1. Ustawa wykonująca wyrok Trybunału Konstytucyjnego
Projektowana ustawa stanowi wykonanie obowiązku dostosowania systemu prawa
do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 listopada 2010 r. (sygn. akt P 29/09),
stwierdzającego niezgodność norm prawnych rekonstruowanych na gruncie art. 218 § 1
ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, z późn. zm.) oraz
art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych
(Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585, z późn. zm.), jak również art. 98 ust. 1 pkt 1 i art. 98
ust. 2 w związku z art. 98 ust. 1 pkt 1 oraz art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r.
o systemie ubezpieczeń społecznych, z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 4
ust. 1 Protokołu nr 7 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności,
sporządzonego dnia 22 listopada 1984 r. w Strasburgu (Dz. U. z 2003 r. Nr 42, poz. 364) oraz
art. 14 ust. 7 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, otwartego do
podpisu w Nowym Jorku dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz. U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167).
Sentencja orzeczenia została opublikowana w Dz. U. Nr 225, poz. 1474 z dnia 30
listopada 2010 r. Pełny tekst orzeczenia wraz z uzasadnieniem zamieszczony został w OTK
Z.U. z 2010 r. Nr 9A, poz. 104.
2. Przedmiot i istota rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego
2.1. Trybunał Konstytucyjny orzekł o niekonstytucyjności, a zarazem o niezgodności
z umowami międzynarodowymi ratyfikowanymi za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie
(art. 188 pkt 2 Konstytucji):
1) art. 218 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (dalej jako: k.k.) oraz art. 24
ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej jako:
ustawa systemowa) przez to, że dopuszczają wobec tej samej osoby fizycznej, za ten sam czyn,
odpowiedzialność za przestępstwo i dodatkową opłatę, o której mowa w art. 24 ust. 1
ustawy systemowej;
2) art. 98 ust. 1 pkt 1 i art. 98 ust. 2 w związku z art. 98 ust. 1 pkt 1 oraz art. 24 ust. 1 ustawy
systemowej przez to, że dopuszczają wobec tej samej osoby fizycznej, za ten sam czyn,
2
odpowiedzialność za wykroczenie i dodatkową opłatę, o której mowa w art. 24 ust. 1 tej
ustawy.
Powołane przepisy pozwalają, po pierwsze, na wymierzenie płatnikowi składek,
który naruszył obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie społeczne bądź zdrowotne lub
ewentualnie innych składek pobieranych przez ZUS (czy to przez ich nieopłacenie, czy też
opłacenie ich w zaniżonej wysokości), sankcji w postaci dodatkowej opłaty, w wysokości nie
wyższej niż kwota nieopłaconych składek, a po drugie – na wymierzenie takiemu płatnikowi,
pod warunkiem wszakże, że jest on osobą fizyczną, kary za przestępstwo lub za wykroczenie.
O ile bowiem art. 10 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. – Kodek wykroczeń (Dz. U. z 2001 r. Nr
46, poz. 275, z późn. zm.) reguluje sytuację zbiegu realnego przestępstwa i wykroczenia
(a ściślej zbiegu przepisów), eliminując tym samym ujemne następstwa podwójnego ukarania
sprawcy za ten sam czyn, o tyle brak jest normy kolizyjnej, która w razie wymierzenia opłaty
na zasadzie art. 24 ust. 1 ustawy systemowej, zakazywałaby pociągnięcia danej osoby do
odpowiedzialności karnej tudzież odpowiedzialności za wykroczenie albo też odwrotnie –
w przypadku wymierzenia kary przewidzianej w przepisach prawa karnego sensu largo,
uniemożliwiałaby wydanie decyzji, o której mowa w art. 24 ust. 1 ustawy systemowej.
2.2. Zaskarżonym przepisom, ze względu na ich kontekst normatywny, zarzucone
zostało naruszenie zasady ne bis in idem, wywodzonej z art. 2 Konstytucji oraz wyraźnie
sformułowanej w art. 4 ust. 1 Protokołu nr 7 do Konwencji o ochronie praw człowieka i
podstawowych wolności oraz art. 14 ust. 7 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i
Politycznych.
Trybunał przypomniał, że wskazana zasada należy do fundamentalnych zasad prawa
karnego, co w konsekwencji czyni ją także elementem zasady państwa prawnego. „Wyraża
ona zakaz podwójnego (wielokrotnego) karania (stosowania środka represyjnego) tej samej
osoby fizycznej za popełnienie tego samego czynu zabronionego. Podwójne (wielokrotne)
karanie tej samej osoby za ten sam czyn stanowi bowiem naruszenie zasady proporcjonalności
reakcji państwa na naruszenie obowiązku prawnego (…).” Jak podkreślone zostało przy
tym w uzasadnieniu wyroku, „(…) zarówno oparte na Konstytucji orzecznictwo Trybunału
Konstytucyjnego, jak i obowiązujące Polskę akty prawa międzynarodowego przyjmują
szerokie rozumienie zasady ne bis in idem. Obejmuje ona bowiem przypadki zbiegu
odpowiedzialności za czyny sankcjonowane z mocy prawa karnego, jak i z mocy innych
przepisów prawa publicznego, w szczególności prawa administracyjnego, jeśli przewidują one
środki
o charakterze represyjnym.”
Za taki właśnie środek należy uznać dodatkową opłatę, która może zostać wymierzona
płatnikowi składek zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy systemowej. Celem, któremu owa opłata ma