Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o ochronie przyrody oraz ustawy o lasach

prowadzi dzia alno gospodarcz inn ni zwi zan bezpo rednio z ochron przyrody na
zasadach okre lonych w ustawie z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie dzia alno ci gospodarczej
(Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447, z pó n. zm.), jednak e wy cznie w zakresie i w formach
okre lonych w ustawie oraz przepisach odr bnych.
W my l art. 8c organem parku narodowego jest dyrektor parku narodowego. Ponadto
okre lono zasady wyboru dyrektora parku narodowego, wskazano ministra w a ciwego do
spraw rodowiska jako organ powo uj cy i odwo uj cy dyrektora parku narodowego, sposób
jego powo ania, jak równie wymagania niezb dne do zajmowania tego stanowiska.
W porównaniu z obowi zuj c ustaw zmieniono kryteria dotycz ce mo liwo ci zg aszania
aplikacji na stanowisko dyrektora parku narodowego. Zrezygnowano z obowi zuj cego
dotychczas ci le okre lonego katalogu dotycz cego wykszta cenia kandydata, na rzecz
wskazania ogólnych wymaga umo liwiaj cych zajmowanie ww. stanowiska. Powy sze jest
konsekwencj wprowadzenia otwartego i konkurencyjnego naboru. Wiedza kandydatów oraz
spe nianie okre lonych wymaga b d podlega y weryfikacji w drodze naboru, który b dzie
mia charakter konkursu. Sposób og aszania, organizacj i tryb przeprowadzania naboru oraz
zadania i organizacj komisji, zostan szczegó owo okre lone w rozporz dzeniu ministra
w a ciwego do spraw rodowiska w sprawie naboru na stanowisko dyrektora parku
narodowego, które b dzie uwzgl dnia o w szczególno ci potrzeb sprawnego
przeprowadzenia naboru oraz wszechstronn ocen kwalifikacji kandydatów. Upowa nienie
ustawowe do wydania takiego rozporz dzenia zawarto w dodawanym w art. 8c ustawy ust. 8.
Okre lono tak e, e z dniem odwo ania dyrektora parku narodowego minister
w a ciwy do spraw rodowiska mo e powierzy pe nienie obowi zków dyrektora parku
zast pcy dyrektora do czasu powo ania nowego dyrektora parku, jednak nie d u ej ni na
okres 6 miesi cy. Przedmiotowa regulacja jest szczególnie wa na z uwagi na brak przepisu
wprowadzaj cego kadencj 5 lat pe nienia funkcji dyrektora parku narodowego. Dodatkowo,
przepis ten po rednio wyznacza ramy czasowe niezb dne do og oszenia i rozstrzygni cia
konkursu na stanowisko dyrektora parku narodowego. Doprecyzowano równie ,
e
powo anie, o którym mowa w tym przepisie, jest powo aniem w rozumieniu przepisów
ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z pó n.
zm.). Zmianie uleg sk ad komisji powo ywanej przez ministra w a ciwego do spraw
rodowiska w celu przeprowadzenia naboru na stanowisko dyrektora parku narodowego.
W my l dotychczasowych przepisów, w komisji tej zasiada o dwóch pracowników urz du
obs uguj cego ministra w a ciwego do spraw rodowiska, dwóch przedstawicieli Pa stwowej
Rady Ochrony Przyrody oraz przedstawiciel marsza ka województwa w a ciwego ze wzgl du
4
na siedzib dyrekcji parku narodowego. W projekcie ustawy proponuje si zmniejszenie
liczby przedstawicieli Pa stwowej Rady Ochrony Przyrody do jednej osoby. Jednocze nie
w sk adzie komisji znajdzie si przedstawiciel rady naukowej w a ciwego parku narodowego,
dla którego przeprowadzany jest konkurs na dyrektora. Przedmiotowa regulacja przyczyni si
do w a ciwego sprawdzenia wiedzy kandydatów na dyrektorów parków narodowych
z zakresu specyfiki i uwarunkowa danego parku.
W dodawanym art. 8d ustawy zaproponowano regulacj , zgodnie z któr dyrektor
parku narodowego kieruje dzia alno ci parku narodowego i reprezentuje park narodowy na
zewn trz w zakresie jego praw i obowi zków, dokonuj c wszystkich czynno ci wynikaj cych
z praw i obowi zków wynikaj cych ze statutu parku narodowego, ustawy i odr bnych
przepisów.
Zgodnie z tre ci dodawanego art. 8e ustawy, dyrektor parku narodowego realizuje
ustalenia planu ochrony lub zada ochronnych oraz wydaje zarz dzenia dotycz ce
funkcjonowania parku narodowego, w tym okre laj ce sposoby korzystania z obszarów parku
narodowego w celach naukowych, edukacyjnych, turystycznych, rekreacyjnych, sportowych,
filmowania, fotografowania, a tak e zarobkowych w zakresie s u cym ochronie przyrody.
Ponadto, dyrektorowi parku narodowego przyznano prawo do prowadzenia
post powa o wykroczenia oraz brania udzia u w post powaniach przed s dami
powszechnymi w charakterze oskar yciela publicznego i wnoszenia odwo a od postanowie
i orzecze tych s dów w sprawach o wykroczenia z zakresu ochrony przyrody. Zgodnie z art.
19 pkt 15 ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. o gromadzeniu, przetwarzaniu i przekazywaniu
informacji kryminalnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 29, poz. 153, z pó n. zm.), dyrektorzy parków
narodowych s uprawnieni do otrzymywania informacji kryminalnych z Krajowego Centrum
Informacji Kryminalnej, w zakresie swoich zada ustawowych. W zwi zku z tym, e jednym
z zada ustawowych S u by Parków Narodowych jest zwalczanie przest pstw i wykrocze
w zakresie ochrony przyrody, zasadne jest wskazanie, e dyrektor parku narodowego
wspó pracuje z Szefem Krajowego Centrum Informacji Kryminalnej, w zakresie niezb dnym
do realizacji ww. celów. Regulacja ta wyst puje tak e w aktualnym brzmieniu ustawy
o ochronie przyrody.
W dodawanym w art. 8e ustawy ust. 4 wskazano, e do dyrektora parku narodowego
nale odpowiednio zadania i kompetencje w zakresie okre lonym we wskazanych przepisach
ustawy z dnia 28 wrze nia 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2011 r. Nr 12, poz. 59, z pó n. zm.).
Przedmiotowa regulacja pozwoli na w a ciwe stosowanie przepisów z zakresu powierzania
dyrektorom parków narodowych nadzoru nad lasami, których w a cicielem nie jest Skarb
5
Pa stwa, po o onych w granicach parków narodowych (art. 5 ust. 2 – 4 ustawy dnia
28 wrze nia 1991 r. o lasach). Jednocze nie uznano, e w odniesieniu do parków narodowych
niezasadne jest stosowanie przepisów ustawy o lasach dotycz cych ponownego
wprowadzania ro linno ci le nej (upraw le nych) w lasach, w okresie 5 lat od usuni cia
drzewostanu. Dzia anie takie w miejscach obj tych ochron mo e by niekiedy niezasadne,
a


w szczególnych przypadkach niezgodne z celem ochrony danego obszaru parku
narodowego (np. w sytuacji odtwarzania siedlisk niele nych uprzednio niezasadnie
zalesionych). Wy czone przepisy art. 9 ust. 1 pkt 2 i art. 10 ustawy o lasach odnosz si do
konieczno zwalczania szkodliwych owadów le nych. Z punktu widzenia ochrony przyrody
nie istnieje taka kategoria organizmów, w zwi zku z czym stosowanie tych kryteriów do
obszarów obj tych najwy sz form ochrony jest nieuzasadnione. Warto równie zauwa y ,
e w zwi zku z obj ciem znacznej cz ci obszarów parków narodowych ochron cis , która
wyklucza jak kolwiek ingerencj w zachodz ce procesy przyrodnicze, stosowanie ww.
przepisów ustawy o lasach jest niemo liwe, a pozostawienie tej regulacji powoduje
sprzeczno przepisów ustawy o lasach i ustawy o ochronie przyrody. Zasadne jest tu
przyj cie, e w parkach narodowych priorytet maj przepisy ustawy o ochronie przyrody, st d
zrezygnowano z obowi zuj cych dot d ww. regulacji.
W art. 8f upowa niono ministra w a ciwego do spraw rodowiska do wydania
rozporz dzenia w sprawie nadania statutu parkowi narodowemu, w którym zostanie okre lona
organizacja wewn trzna parku narodowego, tryb dzia ania jego organów oraz sposób
udzielania pe nomocnictw, przy uwzgl dnieniu potrzeby zapewnienia sprawnego dzia ania
parku narodowego oraz w a ciwej realizacji jego zada okre lonych w ustawie.
Zgodnie z art. 8g park narodowy prowadzi samodzieln gospodark finansow ,
pokrywaj c z posiadanych rodków i uzyskiwanych wp ywów wydatki na finansowanie
zada okre lonych w ustawie oraz kosztów dzia alno ci, w tym kosztów ponoszonych na
funkcjonowanie S u by Parku Narodowego. Ponadto, okre lono podstawy gospodarki
finansowej parku narodowego, zawarto planu finansowego oraz tryb wprowadzania zmian
w planie finansowym. Z uwagi na liczb parków narodowych oraz potrzeb cz stej zmiany
planów finansowych (zmienne warunki wykonywania zada uzale nione od czynników
przyrodniczych, np. czynników atmosferycznych), zrezygnowano z konieczno ci uzyskiwania
opinii sejmowej komisji do spraw bud etu. Powinno to usprawni procedur i umo liwi
szybkie dzia anie w przypadku konieczno ci podj cia dzia a , które nie zosta y uj te w planie
finansowym, a potrzeba ich uwzgl dnienia wynikn a z bie cych potrzeb lub
nieprzewidzianych okoliczno ci. O zmianie planu finansowego b dzie powiadamiany
6
minister w a ciwy do spraw finansów. Jednocze nie ust. 6 tego artyku u upowa nia Rad
Ministrów do okre lenia, w drodze rozporz dzenia, szczegó owego sposobu prowadzenia
gospodarki finansowej parku narodowego, kieruj c si potrzeb zapewnienia jednolitego
sposobu przeznaczenia rodków publicznych na realizacj zada parku narodowego
okre lonych w ustawie o ochronie przyrody oraz przestrzegania adu finansów publicznych.
W art. 8h okre lono szczegó owy katalog przychodów pa stwowych osób prawnych
parków narodowych, jak równie warunki zaci gania przez te jednostki kredytów i po yczek,
które mog by przeznaczane wy cznie na realizacj zada parków narodowych. Jako
przychody pa stwowych osób prawnych zosta y wskazane dotacje bud etowe na realizacj
zada pa stwowej osoby prawnej – parku narodowego. Przyznawanie dotacji bud etowych,
pomimo przekszta cenia parków narodowych w pa stwowe osoby prawne utrzymuj ce si
generalnie z w asnych przychodów, wydaje si jak najbardziej zasadne. Nale y zauwa y , e
zgodnie z przepisami Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej obowi zkiem pa stwa jest
zachowanie zasobów przyrodniczych b d cych dziedzictwem narodowym oraz zapewnienie
bezpiecze stwa ekologicznego dla obecnego i przysz ych pokole . W tej sytuacji w a ciwy
jest wniosek, e bud et pa stwa powinien przeznacza na ochron przyrody dotacj ,
umo liwiaj c wykonywanie dzia a ochronnych zapewniaj cych wype nianie celów
konstytucyjnych i ustawowych (ustawa o ochronie przyrody). Otrzymywanie dotacji
bud etowej wraz z mo liwo ci zatrzymywania uzyskiwanych przez parki narodowe
przychodów powinno zabezpieczy sprawne funkcjonowanie parków narodowych, b d cych
najwy sz form ochrony przyrody w krajowym systemie prawnym, jak równie wype nianie
przez te jednostki misji, jak bez w tpienia jest zachowanie najcenniejszych w kraju walorów
przyrodniczych oraz przekazywanie i upowszechnianie wiedzy przyrodniczej
w spo ecze stwie.
Konieczne jest tak e wskazanie, e wszystkie parki narodowe w kraju zosta y
w czone do europejskiej sieci ekologicznej Natura 2000. Ponadto dyrektorom parków
narodowych powierzono sprawowanie nadzoru nad obszarami Natura 2000, po o onymi
w ca o ci lub w cz ci na terenie parku narodowego. Powy sze spowodowa o znaczne
zwi kszenie rozmiaru zada parków narodowych. Nie bez znaczenia jest równie fakt, i
wydatki zwi zane z sieci Natura 2000 s pokrywane z bud etu pa stwa.
Przychodami parków narodowych, wed ug projektu ustawy s tak e dotacje oraz
po yczki uzyskiwane z Narodowego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej
oraz wojewódzkich funduszy ochrony rodowiska i gospodarki wodnej, na cele zwi zane
z ochron rodowiska. Pozosta e wymienione przychody, stanowi y przychody gospodarstw
7
pomocniczych funkcjonuj cych przy parkach narodowych, b d cych pa stwowymi
jednostkami bud etowymi, a obecnie s to dochody bud etu pa stwa, przekazywane przez
parki narodowe na rachunek bud etu pa stwa i odzyskiwane przez te jednostki w ramach
utworzonej w tym celu rezerwy celowej. W zwi zku z likwidacj gospodarstw pomocniczych
i trudno ciami w pozyskiwaniu rodków z rezerwy celowej, niezb dne jest wskazanie tych
przychodów jako przychodów parku narodowego, tak aby mo liwe by o ich osi ganie,
zatrzymywanie i przeznaczanie na pokrywanie kosztów zwi zanych z dzia alno ci
i realizacj zada okre lonych w przepisach o ochronie przyrody.
Konieczne jest enumeratywne wskazanie, e przychodami parku narodowego s
wp ywy z tytu u najmu, dzier awy lub u ytkowania nieruchomo ci oddanych parkowi
narodowemu w u yczenie.
Wp ywy uzyskiwane z op at za wst p i udost pnienie parku narodowego wynikaj
wprost z brzmienia obowi zuj cego przepisu art. 12 ust. 3 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r.
o ochronie przyrody. Prowadzona przez parki narodowe dzia alno edukacyjna generuje
pewne przychody (op aty za wst p do muzeów, o rodków edukacyjnych, obs ug
przewodnick , sprzeda materia ów edukacyjnych, informacyjnych, wydawnictw
naukowych), których zatrzymanie w parku pozwoli na poszerzanie oferty edukacyjnej
i wype nianie jednego z celów parku narodowego, jakim jest edukacja przyrodnicza
spo ecze stwa. Dodatkowo przychody te umo liwi utrzymanie i odtwarzanie sieci punktów
prowadz cych edukacj przyrodnicz spo ecze stwa.
Cz
parków narodowych b dzie mog a równie prowadzi dzia alno zwi zan
z wynajmem pokoi go cinnych. Dzia anie to, cho niezwi zane bezpo rednio z ochron
przyrody, pozwoli na lepsze poznanie parków narodowych przez spo ecze stwo (mo liwo
zamieszkiwania w parku i spotykania ludzi w nim pracuj cych), co bezsprzecznie przyczyni
si do zwi kszenia wiadomo ci przyrodniczej spo ecze stwa i zwi kszenia poziomu ochrony
przyrody w kraju.
Dzia alno rolnicza w parku narodowym jest prowadzona wy cznie w celu ochrony
przyrody i dotyczy utrzymania siedlisk niele nych ( ki, murawy kserotermiczne, itp.).
W zwi zku z konieczno ci wykonywania zabiegów ochronnych umo liwiaj cych
utrzymanie tych siedlisk (m.in. koszenie), mo liwe jest otrzymywanie p atno ci z programów
rolno rodowiskowych, które powinny stanowi przychód parku narodowego. Dodatkowo
warto wskaza , e w znacznej cz ci s to siedliska Natura 2000 i konieczno ich utrzymania
wynika z przepisów UE. Nie ma wi c mo liwo ci zaniechania wykonywania zabiegów
8