Poselski projekt ustawy o języku migowym i innych środkach wspierania komunikowania się

odrębnych przepisów, tj. rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki
Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i
stopniu niepełnosprawności (Dz. U. Nr 139, poz. 1328, z późn. zm.).
W tym zakresie, ze względu na fakt braku konieczności zamieszczania w ww.
dokumencie symbolu określającego rodzaj niepełnosprawności oraz możliwość
występowania schorzeń narządów słuchu lub mowy niezależnie od orzeczonej
przyczyny niepełnosprawności, bez znaczenia powinna być przyczyna
niepełnosprawności. Wystarczający będzie sam fakt konieczności komunikowania się
za pomocą PJM, SJM i SKOGN.
Rozwiązania obejmować będą również, w stosownym zakresie (tj. kształcenie z PJM,
SJM i SKOGN) członków rodzin osób uprawnionych oraz innych osób mających stały
lub bezpośredni kontakt z osobami uprawnionymi ze względu na konieczność
zapewnienia tym osobom możliwości komunikowania się w ich najbliższym
otoczeniu.
W zakresie nałożonych obowiązków ustawa dotyczy przede wszystkim instytucji
publicznych, zakładów opieki zdrowotnej oraz służb ratowniczo-interwencyjnych. Tak
określony zakres podmiotowy ustawy wynika z jej założenia tj. usankcjonowania
prawa do skorzystania przez osobę uprawnioną z pomocy osoby przybranej przez
siebie w kontaktach z instytucjami publicznymi, służbami ratowniczo-interwencyjnymi
oraz zakładami opieki zdrowotnej w dowolnie wybranym czasie, a także możliwości
skorzystania w kontaktach z instytucjami publicznymi z usług tłumacza PJM, SJM
i SKOGN bądź pracownika posługującego się PJM lub SJM.

2. Zakres przedmiotowy projektowanej regulacji.
Osoby uprawnione poprzez swoją niepełnosprawność mają trudności
w komunikowaniu się z otoczeniem. W szczególności ma to znaczenie w obszarze
kontaktów z instytucjami publicznymi, w których załatwiane są zwykłe sprawy
obywateli oraz w obszarach związanych z dostępem do służby zdrowia i służb
interwencyjno-ratunkowych. Regulacja ma, zatem umożliwić osobom uprawnionym
pokonanie istniejących barier w komunikowaniu się z instytucjami publicznymi,
służbami ratowniczo-interwencyjnymi oraz zakładami opieki zdrowotnej poprzez
stworzenie prawa do skorzystania przez osobę uprawnioną z pomocy osoby
przybranej przez siebie w dowolnie wybranym czasie. Ponadto ustawa ma umożliwić
 10
 
skorzystanie z usług tłumacza PJM, SJM i SKOGN bądź pracownika posługującego
się PJM lub SJM w instytucjach publicznych.
Osoby uprawnione powinny mieć także prawo wyboru metody komunikowania się.
W związku z tym, powinny mieć zapewniony dostęp do dofinansowania kosztów
nauki wybranej przez siebie metody komunikowania się. Uprawnienie to powinno
przysługiwać także członkom ich rodzin oraz innym osobom mającym stały lub
bezpośredni kontakt z osobami uprawnionymi, gdyż przyczyniłoby się to do
upowszechnienia różnych form komunikacji. Ponadto osoby uprawnione powinny
mieć możliwość dofinansowania kosztów usługi tłumacza języka migowego lub
tłumacza-przewodnika.

3. Prawo osób uprawnionych do wyboru metody komunikowania się.
Ustawa określa prawo osób uprawnionych do swobodnego wyboru metody
komunikowania się (PJM, SJM, SKOGN). W przypadku osoby uprawnionej, która nie
posiada pełnej zdolności do czynności prawnych o wyborze metody komunikowania
się będą decydować jej rodzice lub opiekunowie prawni oraz ta osoba.
Przestrzeganie prawa do swobodnego wyboru formy komunikacji będzie realizowane
przez instrumenty przewidziane w ustawie oraz na mocy innych funkcjonujących
obecnie przepisów czy dobrych praktyk.

4. Prawo osób uprawnionych do skorzystania z pomocy osoby przybranej
przez siebie w kontaktach z instytucjami publicznymi, służbami ratowniczo-
interwencyjnymi oraz zakładami opieki zdrowotnej.
U podstaw ustawy leży założenie, iż niezwykle istotną sprawą jest precyzyjne
określenie praw, jakie będą przysługiwały osobom uprawnionym w kontaktach
z instytucjami publicznymi, służbami ratowniczo-interwencyjnymi oraz zakładami
opieki zdrowotnej. Zamiarem jest, zatem wskazanie na takie prawo, które
w znaczący sposób będzie mogło przyczynić się do pokonania istniejących barier
w komunikowaniu się i które umożliwi osobom uprawnionym załatwienie swoich
spraw – tj. prawo do skorzystania przez osobę uprawnioną z pomocy osoby
przybranej przez siebie w kontaktach z instytucjami publicznymi, służbami
ratowniczo-interwencyjnymi oraz zakładami opieki zdrowotnej w każdym czasie.
 11
 
Przyznanie takiego uprawnienia jest niezwykle istotne z racji tego, że rozwiązanie
to przyczyni się do pokonania barier w komunikowaniu się osób uprawnionych tym
bardziej, że osoba uprawniona będzie mogła z niego skorzystać w dowolnie
wybranym czasie.
Niezwykle ważne jest, aby osoba uprawniona sama wybrała osobę przybraną, która
pomoże jej w załatwieniu jej spraw w instytucji publicznej, służbach ratowniczo-
interwencyjnych oraz zakładach opieki zdrowotnej. Ma to znaczenie ze względu
na to, że w większości przypadków załatwienie spraw może wiązać się
z ujawnieniem pewnych faktów z życia osoby czy też informacji o jej stanie zdrowia.
Swobodny wybór osoby przybranej jest ważny - będzie to jednocześnie osoba
zaufana i osoba, która ułatwi porozumienie się z osobą uprawnioną.

5. Sposób obsługi osób uprawnionych w kontaktach z instytucjami
publicznymi.
Ustawa określa szczegółową procedurę kontaktu osób uprawnionych z instytucjami
publicznymi przy korzystaniu z usług tłumacza PJM, SJM i SKGON bądź pracownika
posługującego się PJM lub SJM. Wskazanie sposobu i terminu zawiadomienia
instytucji publicznych wpłynie korzystnie zarówno na osoby uprawnione, jak
i zobowiązane do podjęcia stosownych działań instytucje publiczne. Dzięki takim
rozwiązaniom osoby uprawnione będą wiedziały, w jaki sposób i w jakim terminie
powiadomić instytucję publiczną, aby załatwić swoją sprawę. Z kolei instytucje
publiczne będą miały jasno określone warunki zapewnienia prawidłowej obsługi osób
uprawnionych.
Możliwość zapewnienia przez instytucje publiczne odpowiedniego, dla potrzeb osoby
uprawnionej, tłumacza opierać się będzie na możliwości skorzystania ze wsparcia
po stronie wojewodów w dostępie do rejestru podmiotów świadczących usługi
tłumaczy PJM, SJM, SKOGN i oraz zasadom ich wyboru. Rejestr będzie narzędziem
skierowanym zarówno do osób uprawnionych jak i do innych podmiotów, które będą
mogły korzystać z informacji w nim zawartych. Ponadto istotnym jest również
wprowadzenie możliwości wykreślania z rejestru tłumaczy podmiotów, do których
działalności zgłaszane są wątpliwości lub, które uniemożliwiają one realizację celów
przewidzianych w przepisach ustawy. W zakresie tym decyzje podejmować będzie
wojewoda.
 12
 
Możliwość wypłacania dodatków do wynagrodzeń pracownikom instytucji
publicznych posługującym się PJM lub SJM może zachęcić pozostałych
pracowników do podjęcia szkoleń w tym zakresie. W przyszłości, wpłynie pozytywnie
na ograniczenie kosztów związanych z zapewnieniem usług tłumaczy oraz
doprowadzi do zapewnienia sprawnej obsługi osób uprawnionych przez instytucje
publiczne.

6. Dofinansowanie kosztów szkolenia w zakresie PJM, SJM i SKOGN osób
uprawnionych, członków ich rodzin oraz innych osób mających stały lub
bezpośredni kontakt z osobami uprawnionymi.
Ze względu na potrzebę upowszechniania form komunikacji migowej (PJM, SJM)
oraz SKOGN, istotnym jest wprowadzenie możliwości dofinansowania kosztów
szkolenia nie tylko dla osób uprawnionych i członków ich rodzin, ale również dla
innych osób zainteresowanych takimi szkoleniami, które mają stały lub bezpośredni
kontakt z osobami uprawnionymi. Możliwość szkolenia się w tym zakresie dla
szerokiej grupy osób pozwoli na sprawniejszą i bardziej powszechniejszą integrację
środowiska osób uprawnionych z osobami słyszącymi. Równocześnie będzie to
jeden z instrumentów zapewniających praktyczną możliwość egzekwowania praw
osoby uprawnionej do komunikowania się w wybranej przez siebie metodzie oraz
realizacji innych instrumentów mających na celu zwiększenie dostępności do
wszystkich obszarów niezbędnych do funkcjonowania w społeczeństwie.

7. Dofinansowanie kosztów usługi tłumacza języka migowego lub tłumacza-
przewodnika.
Osoby uprawnione napotykają na trudności w codziennym funkcjonowaniu
ze względu na brak instrumentów dofinansowujących koszty usług tłumaczy języka
migowego lub tłumaczy-przewodników. Realizacja tego instrumentu powinna być
oparta na właściwej identyfikacji potrzeb osób niepełnosprawnych, co jest możliwe
dzięki zasadzie realizacji zadań na rzecz wszystkich osób niepełnosprawnych przez
samorządy powiatowe. Zadanie to powinno być realizowane w oparciu
o funkcjonujące mechanizmy wsparcia osób niepełnosprawnych w ramach ustawy
o rehabilitacji... Należy podkreślić, że system dofinansowania zadań realizowanych
przez samorządy ze środków PFRON zapewnia stabilność możliwość ich realizacji.
 13
 
Szczegółowe zasady dofinansowania kosztów usługi tłumacza języka migowego lub
tłumacza-przewodnika powinny być określone w zmienionym akcie wykonawczym
do ustawy o rehabilitacji… regulującym kwestie zadań powiatu na rzecz osób
niepełnosprawnych.

8. Polska Rada Języka Migowego.
Ustawa zakłada powołanie Polskiej Rady Języka Migowego, która będzie organem
doradczym ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego. Promowanie
inicjatyw mających na celu ustalanie rekomendacji prawidłowego stosowania
komunikacji migowej i rozpowszechnienie wiedzy o języku migowym pozwoli na
zwrócenie uwagi opinii publicznej na problemy, z jakimi borykają się osoby uprawnione,
co w konsekwencji wpłynie pozytywnie na ich sytuację.
Kompetencje Polskiej Rady Języka Migowego nie mogą być przypisane funkcjonującej
już obecnie Krajowej Radzie Konsultacyjnej działającej przy Pełnomocniku Rządu
ds. Osób Niepełnosprawnych z racji specyfiki zagadnień związanych z funkcjonowaniem
osób uprawnionych czy różnych systemów komunikacji migowej (PJM, SJM) oraz
SKOGN. Równocześnie proponuje się, aby członkami Polskiej Rady Języka Migowego
mogły być jedynie osoby znające PJM, SJM i SKOGN lub zajmujące się zawodowo
problematyką osób uprawnionych oraz przedstawiciele resortów istotnych z punktu
widzenia dostępności dla osób uprawnionych. Natomiast Krajowa Rada Konsultacyjna
składa się z
przedstawicieli administracji rządowej i samorządowej, pracodawców
zatrudniających osoby niepełnosprawne oraz organizacji osób niepełnosprawnych,
reprezentujących osoby o szerokim spektrum niepełnosprawności. Proponowane
rozwiązanie pozwoli na podjęcie szerokich i realnych działań na rzecz osób uprawnionych
i ich szczególnej sytuacji w zakresie ich funkcjonowania w społeczeństwie.

9. Obowiązki sprawozdawcze.
Istotne jest monitorowanie zadań zmierzających do pełnej integracji osób
niepełnosprawnych. Przedstawianie przez Radę Ministrów corocznych informacji
z realizacji ustawy pozwoli na zapewnienie stałej uwagi i możliwości interwencji
w zakresie realizacji jednego z podstawowych praw, jakim jest bez wątpienia
wsparcie w komunikowaniu się. Informacja ta powinna być częścią corocznej
Informacji Rządu Rzeczypospolitej Polskiej o działaniach podejmowanych w danym
 14