Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o ochronie zwierząt oraz ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach

,,2. Jeżeli sprawca czynu określonego w ust. 1 działa ze szczególnym
okrucieństwem,
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
c) po ust. 3 dodaje się ust. 3a w brzmieniu:
„3a. W razie skazania za przestępstwo określone w ust. 2 sąd orzeka zakaz
posiadania zwierząt od roku do lat 10; zakaz orzeka się w latach”;
11) po art. 37d dodaje się art. 37e w brzmieniu:
„Art. 37e. Kto narusza zakazy określone w art. 10b
podlega karze grzywny.”
12) w art. 37 ust. 1 otrzymuje brzmienie:
„1. Kto narusza nakazy albo zakazy określone w art. 9, art. 10a, art. 11 ust. 3,5, art. 12
ust. 1-6, art. 13 ust. 1, art. 14, art. 15 ust. 1-5, art. 16, art. 17 ust. 1-7, art. 18, art. 22
ust. 1, art. 22a, art. 25 i art. 27

podlega karze aresztu lub grzywny.”;
13) w art. 38 w ust. 4 uchyla się pkt 2;
14) art. 39 otrzymuje brzmienie:
„Art. 39. W sprawach o przestępstwa określone w art. 35 ust. 1 i 2 oraz wykroczenia
określone w art. 37 jeżeli nie działa pokrzywdzony, prawa pokrzywdzonego może
wykonywać organizacja społeczna, której statutowym celem działania jest
humanitarna ochrona zwierząt.”

Art. 2
W ustawie z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z
2005 r. Nr 236, poz. 2008, z późn. zm.2)) wprowadza się następujące zmiany:

1) w art. 3 w ust. 2 pkt 5 otrzymuje brzmienie:
„5) zapobiegają bezdomności zwierząt na zasadach określonych w przepisach o
ochronie zwierząt;”;
2) art. 7 w ust. 1 pkt 4 otrzymuje brzmienie:
„4) prowadzenia grzebowisk i spalarni zwłok zwierzęcych i ich części”.

Art. 3.
Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 września 2011 r., za wyjątkiem art.11 ust.5, który wchodzi
w życie 1 stycznia 2013 r.

2) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2006 r. Nr 144, poz. 1042, z
2008 r. Nr 223, poz. 1464, z 2009 r. Nr 18, poz. 97, Nr 79, poz. 666, Nr 92, poz. 753 i Nr 215, poz. 1664 oraz z
2010 r. Nr 47, poz. 278).
5



Uzasadnienie
Nowelizacji Ustawy o ochronie zwierząt z 21 sierpnia 1997 roku z późniejszymi zmianami
spowodowana jest koniecznością uregulowania kwestii praw zwierząt w obliczu zmian
zachodzących w mentalności społecznej i braku zgody na dotychczasowe rozwiązania
prawne. Do 1997 roku zwierzęta bezdomne traktowane były jako odpad komunalny z
kompletnym ominięciem kwestii etycznych i humanitarnych.
Nowe prawo o ochronie zwierząt miało przede wszystkim uniemożliwić uśmiercanie zwierząt
bez niezbędnej konieczności, a także uregulować obowiązki samorządów w kwestii opieki
nad zwierzętami bezdomnymi. Jak się okazało ustawa z 1997 roku nie spełniła pokładanych
w niej nadziei, nie regulując bardzo istotnych kwestii lub powodując zbyt duże problemy
interpretacyjne. Nie uwzględniono w niej również szeregu zagadnień, które dość istotnie
wpływają na sytuację zwierząt w Polsce. Tym samym konieczne stało się znowelizowanie
ustawy w celu pełniejszego zapewnienia ochrony zwierząt w Polsce.
W związku z tym w art. 4 pkt 25 nowelizacji wprowadza się po raz pierwszy definicję
schroniska. Przez ,,schronisko” - rozumie się miejsce przeznaczone do opieki nad
zwierzętami domowymi w liczbie większej niż 30 z wyłączeniem ryb, płazów, gadów,
gryzoni i ptaków oraz miejsc chowu i hodowli zwierząt zarejestrowanych w organizacjach
społecznych, których wykaz określi w drodze rozporządzenia minister środowiska.
Sprecyzowanie tego pojęcia jest niezwykle istotne, bowiem brak dookreślenia pojęcia
schroniska i zapewnienia opieki nad zwierzętami dało możliwość powstania ogromnej liczby
różnych miejsc, w których gromadzi się zwierzęta, pozostających w związku z brakiem tej
definicji poza jakimkolwiek nadzorem i kontrolą. W obecnym stanie prawnym nie wszystkie
wyłapane w gminach zwierzęta trafiają do zalegalizowanych schronisk, wiele z nich po prostu
znika lub przekazywana jest do różnych punktów, niekiedy nazywanych eufemistycznie
hotelami lub przytuliskami. Kompletny brak kontroli ze strony gmin, a dodatkowo brak
kontroli ze strony Inspekcji Weterynaryjnej, usankcjonowany przepisami wewnętrznymi,
prowadzi do masowej eksterminacji zwierząt. Wprowadzenie precyzyjnej definicji schroniska
pozwoli przede wszystkim na objęcie wszelkich tego typu miejsc opieki nad większą liczbą
zwierząt nadzorem i kontrolą. Jest to dodatkowo element walki z prowadzonymi nieraz na
ogromną skalę pseudohodowlami.
Nowe brzmienie ust.1 w art. 6 jest propozycją bardzo wyraźnie określonego zakazu zabijania
zwierząt ze wskazaniem katalogu wyjątków, kiedy to uśmiercenie zwierzęcia jest
dopuszczalne. Ta forma jest propozycją wyraźnego zaakcentowania, że pierwotne brzmienie
art.33 ust.1 jest niedopuszczalnym, błędnie interpretowanym pozwoleniem do zabijania
zwierząt w naszym kraju, jakże często nadużywanym.
Konsekwencją brzmienia ust. 1 w art. 6 jest dodanie ust. 1a, który zabrania znęcania się nad
zwierzętami.
W ust. 2 art. 6 proponuje się rozszerzenie katalogu czynów zabronionych, które uznaje się za
znęcanie. Mając na uwadze problemy interpretacyjne w trakcie postępowań, czy to przed
organami ścigania, czy też przed wymiarem sprawiedliwości, wydaje się koniecznym
precyzyjne wskazanie jakie zaniechania, czy zaniedbania w stosunku do zwierząt są
niedopuszczalne, stanowią naruszenie prawa i muszą być właściwie określone jako czyn
zabroniony.
I są to: utrzymywanie zwierząt w niewłaściwych warunkach bytowania, w tym utrzymywanie
ich w stanie rażącego zaniedbania lub niechlujstwa, bądź w pomieszczeniach albo klatkach
uniemożliwiających im zachowanie naturalnej pozycji.
Za znęcanie proponuje się uznać również trzymanie zwierząt innych niż gospodarskie na
uwięzi w sposób stały dłużej niż 12 godzin w ciągu doby lub powodujący u nich uszkodzenie
ciała lub cierpienie oraz niezapewniający możliwości niezbędnego ruchu.
Za znęcanie proponuje się również uznać używanie do pracy, albo w celach sportowych lub
6



rozrywkowych zwierząt chorych, a także zbyt młodych lub starych oraz zmuszanie ich do
czynności, których wykonywanie może spowodować ból.
Pierwszy raz w prawodawstwie proponuje się wprowadzenie ścigania praktykowania
zachowań seksualnych polegających na obcowaniu płciowym ze zwierzętami, których celem
jest wykorzystywanie zwierząt (zoofilia). Dziś, w związku z publikacjami umieszczanymi w
internecie oraz zdarzeniami ujawnianymi przez organizacje prozwierzęce wiadomo, że ten
problem jest poważny, a organa ścigania nie mają narzędzi, aby się nim zająć. W obecnym
stanie prawnym zabronione jest tylko rozpowszechnianie materiałów pornograficznych z
udziałem zwierząt. Dlatego koniecznym wydaje się sprecyzowanie takich zachowań jako
znęcanie nad zwierzętami.
Znęcaniem jest również niewątpliwie wystawianie zwierzęcia domowego lub gospodarskiego
na działanie warunków atmosferycznych, które zagrażają jego zdrowiu lub życiu, czy też
podnoszenie żywych ryb za pokrywy skrzelowe ich transport lub sprzedaż bez wody lub w
ilości uniemożliwiającej pływanie w pełnym zanurzeniu i w stanie uniemożliwiającym
oddychanie skrzelami, jak również trzymanie zwierzęcia bez odpowiedniego pokarmu lub
wody przez okres
wykraczający poza minimalne potrzeby właściwe dla gatunku.
Są to przepisy doprecyzowujące katalog czynności uznawanych za znęcanie nad zwierzętami,
a dotychczas pominiętymi w ustawodawstwie. Trudno jest uniknąć w tym przypadku
przepisów opartych na subiektywnej ocenie organu kontrolnego. To osoba kontrolująca musi
bowiem stwierdzić czy zwierzę jest trzymane w niewłaściwych warunkach. Podobnie jak
ustalenie minimalnych potrzeb pokarmowych właściwych dla gatunku może sprawiać
problemy interpretacyjne.
W art. 7 w ust. 1 pkt 1 nadaje się nowe brzmienie dotyczące rozwiązania problemu ze
zwierzętami gospodarskimi, które będą mogły być umieszczane, jeżeli zajdzie taka potrzeba,
w indywidualnych gospodarstwach rolnych wskazanych przez wójta, burmistrza lub
prezydenta.
Uchylenie pkt. 2 w ust. 1, jak również zmiana brzmienia ust.1a oraz 3. mają charakter
doprecyzowujący, w związku z tym, że nie funkcjonują już w obrocie gospodarczym PGR-y
oraz dodaje się do dotychczasowych zapisów ustawy ,,straż gminną”, jako kolejną służbę
sprawującą nadzór nad przestrzeganiem przepisów ustawy.
Po art. 10 proponuje się dodanie art. 10a i 10b w brzmieniu zakazującym:
1) wprowadzania do obrotu zwierząt innych niż gospodarskie na targowiskach, targach i
giełdach;
2) wprowadzania do obrotu psów i kotów poza miejscami ich chowu lub hodowli.
3) prowadzenia targowisk, targów i giełd ze sprzedażą zwierząt innych niż gospodarskie.
Proponuje się również zabronić puszczania psów bez możliwości ich kontroli i bez
oznakowania umożliwiającego identyfikację właściciela lub opiekuna.
Dotychczasowe przepisy ustawy nie zawierały powyższych przepisów. Intencją
wprowadzenia zapisów art 10a pkt 1-3 oraz 10b jest ograniczenie działalności tzw.
pseudohodowli. Są to bardzo często "fabryki" produkujące szczenięta przypominające
wyglądem najczęściej psy ras, cieszących się aktualnie popytem. Hodowle te prowadzone są
najczęściej w skandalicznych warunkach. Nie ma nad nimi jakiejkolwiek kontroli. Niezbędne
jest całkowite wyeliminowanie ich działalności. Pseudohodowle i handel na targowiskach
generują ogromną bezdomność, a w rezultacie późniejsze wydatki samorządów.
Najważniejsze jest jednak to, iż tak nieograniczony obrót zwierzętami domowymi, okupiony
jest ich ogromnym cierpieniem, szczególnie, że w Polsce proceder ten osiągnął iście
przemysłową skalę, a państwo nie osiąga z tego tytułu żadnych dochodów, jest to olbrzymia
szara strefa.
Dotychczasowe przepisy ustawy określały, że zapewnianie opieki bezdomnym zwierzętom
7



oraz ich wyłapywanie należy do zadań własnych gmin.
Zapis ten z jednej strony wygenerował obowiązek, z drugiej zaś powyższy artykuł nie określił
zasad dalszego postępowania ze zwierzętami. Jednocześnie umożliwiono powstanie
specyficznego i amoralnego mechanizmu rynkowego zarabiania na bezdomności zwierząt.
Brak określenia zasad dalszego postępowania z wyłapanymi zwierzętami spowodował, że
powstały w Polsce dziesiątki firm, utrzymujących się wyłącznie z gminnych pieniędzy,
przekazanych tym podmiotom w celu sprawowania „opieki” nad bezdomnymi zwierzętami.
Dodatkowo ustawodawca nie usunął starych przepisów o „ochronie przed zwierzętami
bezdomnymi” z Ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, sprowadzając
problem bezdomności i nadpopulacji zwierząt do usuwania odpadów komunalnych.
Z ustawy wynika, że problem bezdomności musi być regulowany uchwałą gminy.
Aby ograniczyć ten proceder oraz wzmocnić odpowiedzialność gmin za generowaną przez
ich mieszkańców bezdomność proponuje się wprowadzić w postępowaniu gmin
obligatoryjność. Wyłapywanie bezdomnych zwierząt oraz rozstrzyganie o dalszym
postępowaniu z nimi może odbywać się wyłącznie na mocy uchwały właściwej rady gminy,
podjętej po uzgodnieniu z powiatowym lekarzem weterynarii działającym na podstawie
odrębnych przepisów oraz po zasięgnięciu opinii upoważnionego przedstawiciela
Towarzystwa Opieki nad Zwierzętami w Polsce lub innej organizacji społecznej o podobnym
statutowym celu działania.
W praktyce obowiązek ustawowy, obciążający gminy, jest nierealizowany i nie ma środków
prawnych skutkujących przymuszeniem gminy do realizacji tego właśnie zadania.
W 2007 roku – wg Biura Ochrony Zwierząt - na podstawie informacji z 82% gmin polskich,
które odpowiedziały na wniosek o udzielenie informacji publicznej wynika, że problemem
bezdomnych zwierząt w ogóle zajmowało się 61% gmin. Uchwałę rady gminy w tym zakresie
zgodnie z ustawą o ochronie zwierząt podjęło 25% gmin.
Artykuł 11 nowelizowanej ustawy stał się więc przepisem martwym, a jeśli nawet
stosowanym, to doprowadzającym do powstania patologii, finansowanej ze społecznych
pieniędzy.
Nieprecyzyjne, wynikające z ustawy określenia - „zapewnienia opieki” oraz wyłapywanie i
umieszczanie w schroniskach, regulowane rozporządzeniem wykonawczym, bez określenia
źródeł finansowania i doprecyzowania pojęcia schroniska i zapewnienia opieki dało
możliwość powstania ogromnej, liczonej w dziesiątkach milionów złotych, szarej strefy
gospodarki. W tym przypadku, kompletnie zawodzi mechanizm kontroli wydatkowania
społecznych pieniędzy, ponieważ przepisy interpretowane są dość swobodnie, o ile gmina
wykonuje obowiązki wynikające z art. 11 ustawy.
Z jednej więc strony, w ramach ochrony przed bezdomnymi zwierzętami gmina wypełnia
obowiązek zapewnienia mieszkańcom bezpieczeństwa, z drugie strony enigmatyczna
„opieka” bez żadnej kontroli prowadzi do uśmiercania zwierząt.
Nie wszystkie wyłapane w gminach zwierzęta trafiają do zalegalizowanych schronisk, wiele z
nich po prostu znika lub przekazywana jest do różnych punktów gromadzenia zwierząt,
niekiedy nazywanych eufemistycznie hotelami, czy też przytuliskami. Kompletny brak
kontroli ze strony gmin, a dodatkowo brak kontroli ze strony Inspekcji Weterynaryjnej,
usankcjonowany przepisami wewnętrznymi, prowadzi do masowej eksterminacji zwierząt.
Najlepszym przykładem opisanego mechanizmu jest, istniejące do 2008 roku schronisko w
Krzyczkach k/Nasielska, prowadzonego przez fundację Eko-fauna na zasadzie działalności
gospodarczej. Schronisko prowadziło działalność przez 5 lat, na podstawie zezwolenia na
działalność gospodarczą, wydanego przez burmistrza Nasielska i zostało zarejestrowane przez
Inspekcję Weterynaryjną. W ciągu 5 lat przyjęto do schroniska ponad 3000 zwierząt z 40
gmin mazowieckich. Za każde zwierzę fundacja wystawiała faktury w kwotach od 500 do
8



1500 zł za jedno zwierzę. Los większości z nich pozostaje nieznany. Wprawdzie w tym
przypadku działalność została zlikwidowana, a uczestnicy procederu otrzymali wyroki
skazujące, jednakże nie rozliczono żadnej z gmin, przekazujących środki finansowe. Wyroki
skazujące dotyczyły znęcania się nad zwierzętami i fałszowania dokumentów, nie słychać
jednak o procesach cywilnych, wytoczonych przez gminy, które kompletnie lekceważą fakt,
że społeczne pieniądze wydatkowane były niezgodnie z prawem i można domagać się zwrotu
pieniędzy, które wydane zostały na nieistniejące usługi.
Sprawa schroniska w Krzyczkach znalazła swój finał w sądzie dopiero po pięciu latach
przestępczej działalności, ponieważ determinacją wykazało się kilka organizacji ochrony
zwierząt, a sprawa została nagłośniona w mediach. Jednak taki proceder zarabiania na
uśmiercaniu zwierząt jest w Polsce powszechny, usankcjonowany nieprecyzyjnymi
przepisami.
Nie można nie wspomnieć o wielu nielegalnych przytuliskach lub hotelach dla zwierząt, które
prowadzą podobną jak Eko-fauna działalność, z tą różnicą, że bez żadnej kontroli ze strony
PIW. Pieniądze z gmin przekazywane są do tych podmiotów na dwa sposoby – od firm
odławiających, posiadających umowy z gminami i rzadziej, bezpośrednio od gmin.
Firmy odławiające podpisują z gminami umowy na odłowienie i umieszczenie w schronisku,
często bez podania jego nazwy i lokalizacji. Urzędnicy gminni uważają, że ich ustawowy
obowiązek jest wypełniany właściwie, czasem nie kontrolują nawet poprawności zawartych w
umowie danych. Pozostaje w sferze domysłów, co się dzieje z już „opłaconymi” zwierzętami
i jak dzielone są gminne pieniądze po odłowieniu zwierzęcia.
Reasumując – ustawa z 1997 roku umożliwiła powstanie okrutnego procederu likwidacji
zwierząt bezdomnych w majestacie prawa. Istniejąca w Polsce nadpopulacja zwierząt
domowych jest efektem słabej edukacji społeczeństwa, porzucania zwierząt bez żadnych
konsekwencji i niekontrolowanego rozmnażania. Opieka nad bezdomnymi zwierzętami
powinna być działalnością niedochodową, opierać się na pracy wolontariatu i
dobroczynności, w określonych precyzyjnie przez państwo normach prawnych, określających
mechanizmy kontroli wydatkowania społecznych pieniędzy.
Nadpopulacja zwierząt domowych i ciągle powiększająca się skala bezdomności zwierząt ma
kilka przyczyn. Są to m. in:
2) brak edukacji i wiedzy społeczeństwa w zakresie ważnych metod zapobiegania
bezdomności, ze szczególnym uwzględnieniem sterylizacji i kastracji, jako głównej
metody zapobiegania niekontrolowanej rozrodczości
3) brak uregulowań prawnych dotyczących rozmnażania i obrotu zwierzętami
domowymi – pseudohodowle, obrót nieograniczony żadnymi formalnymi wymogami,
nawet podatkowymi
4) rozmnażanie zwierząt w schroniskach
Obrót zwierzętami domowymi nie podlega w Polsce żadnej kontroli. Gminy nie mają
prawnego obowiązku prowadzenia działań zapobiegających bezdomności. Paradoksalnie
przekłada się to później na wydatkowanie większych kwot na zapewnienie opieki zwierzętom
bezdomnym.
W związku z powyższym proponuje się w nowelizowanej ustawie wprowadzić obligatoryjne
uchwalanie w określonym trybie przez gminy programu opieki nad zwierzętami bezdomnymi
oraz zapobiegania bezdomności określonego w art. 11a, w którym zostanie zawarte m.in.
obowiązek sterylizacji w schroniskach, czy zapewnienia wskazania indywidualnego
gospodarstwa rolnego w celu zapewnienia miejsca dla zwierząt gospodarskich.
Brak obowiązku ograniczania bezdomności przekłada się bezpośrednio na wzrost liczby
bezdomnych zwierząt i nie edukuje mieszkańców gminy.
W konsekwencji mieszkańcy gminy egzekwują od władz gminy zajęcie się problemem, do
9