Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny

podnieść, że uzupełnienie katalogu przyczyn dyskryminacyjnych w obrębie przepisów
art. 119 § 1 k.k., art. 256 § 1 k.k. i art. 257 k.k. skutkować będzie zmianą trybu ścigania
szeregu zachowań, które w dotychczasowym stanie prawnym miały charakter
prywatnoskargowy. Bezpośrednim procesowym skutkiem powyższej zmiany normatywnej
będzie uniezależnienie ścigania karnego od woli osoby pokrzywdzonej. Warto natomiast
pamiętać, że zwłaszcza w odniesieniu do czynności znieważenia innej osoby, czy też
naruszenia jej nietykalności cielesnej, z uwagi na jej orientację seksualną, czy też
tożsamość płciową, może być ona niezainteresowana w podejmowaniu ścigania karnego,
w szczególności z uwagi na chęć uniknięcia eskalacji negatywnych przeżyć związanych
z popełnionym na jej szkodę przestępstwem. Niewątpliwie też sfera życia płciowego
człowieka, niezależnie od orientacji lub tożsamości płciowej, jest sferą na tyle intymną,
że pokrzywdzony może nie chcieć ujawniania w procesie karnym jakichkolwiek
okoliczności pozwalających, chociażby pośrednio, na zidentyfikowanie jego orientacji
seksualnej czy też tożsamości płciowej. W dotychczasowym stanie prawnym, z uwagi na
fakt, że przestępstwo znieważenia, czy naruszenia nietykalności cielesnej, motywowane
orientacją seksualną lub tożsamością płciową jest przestępstwem prywatnoskargowym,
decyzja o dochodzeniu ochrony swych praw należy zasadniczo wyłącznie do
pokrzywdzonego.
Warto także zwrócić uwagę, że rozszerzenie katalogu cech, ze względu na które
może następować akt dyskryminacji, o nowe zwroty, przykładowo takie jak płeć,
niepełnosprawność, czy też wiek, może mieć i ten skutek, że większość zachowań
objętych obecnie zakresem znamion np. przestępstwa znieważenia (art. 216 § 1 k.k.)
będzie kwalifikowana z art. 257 k.k., a więc w rezultacie podstawowa norma prawnokarna
chroniąca cześć i dobre imię człowieka, stanie się jedynie normą o charakterze
subsydiarnym. Należy także podnieść, że posłużenie się przez projektodawców takimi
znamionami jak płeć, czy też niepełnosprawność może skutkować trudnościami
w zakresie kwalifikowania poszczególnych stanów faktycznych, a mianowicie, czy realizują
one znamiona przykładowo typu przestępstwa znieważenia, czy też przestępstwa
dyskryminacyjnego z art. 257 a więc w konsekwencji dochodzić może do pewnego
osłabienia funkcji gwarancyjnej prawa karnego.
Ponadto należy zauważyć, że objęta projektem zmiana jednostki redakcyjnej
art. 256 § 1 k.k., polegająca na zastąpieniu zwrotu normatywnego „nawołuje do nienawiści”

5
na rzecz „wywołuje albo szerzy nienawiść lub pogardę” doprowadziłaby, zapewne wbrew
intencjom projektodawców, do konieczności wykazania w procesie karnym, że określone
zachowanie sprawcy rzeczywiście wywołało u innej osoby odczucie nienawiści
lub pogardy dla określonej grupy osób lub poszczególnej osoby, ze względu na
wymienione w przepisie okoliczności. Wydaje się bowiem, że analizowana zmiana,
w zakresie w/wskazanego zwrotu, wprowadza typ przestępstwa materialnego,
do zaistnienia którego konieczne jest wystąpienie skutku w sferze psychicznej osoby,
do której adresowany jest przekaz sprawcy, w postaci wywołania odczuć nienawiści
lub pogardy. Podobna konstrukcja zastosowana została przez ustawodawcę w przypadku
przestępstwa kierowania gróźb karalnych (art. 190 § 1 k.k.), do zaistnienia którego
konieczne jest wywołanie u pokrzywdzonego obawy, że groźba może zostać spełniona.
Niewątpliwie powyższa zmiana osłabiłaby skuteczność działań organów ścigania, które
zamiast dotychczasowego wykazania w postępowaniu karnym, że sprawca dopuścił się
określonego zachowania zabronionego przez ustawę (przestępstwo formalne) musiałby
ponadto dowodzić, że zachowanie to wywołało określony skutek (przestępstwo
materialne).
Należy również zwrócić uwagę, że proponowane zmiany legislacyjne skutkujące
zmianą trybu ścigania wskazanej wyżej kategorii zachowań mogą spowodować wzrost
wydatków Skarbu Państwa wynikających z konieczności zapewnienia odpowiedniej
obsady kadrowej prokuratury i organów ścigania, jak również potrzeby pokrycia przez
Skarb Państwa innych wydatków procesowych.

Wydaje
się zatem, że poselski projekt ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny wymaga
dalszych, pogłębionych prac legislacyjnych, w toku których należy rozważyć wyżej
zgłoszone uwagi.


6