Komisyjny projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks spółek handlowych oraz innych ustaw

Ad 2) Projekt przewiduje zastąpienie dotychczasowego określenia „(…) będąc
członkiem jej zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej (…)” sformułowaniem „(…)
pełniąc funkcję członka jej zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej (…)”. Poprzez taki
zabieg legislacyjny chodzi o zneutralizowanie kontrowersji, jakie pojawiają się w kwestii
dopuszczalności pociągania do odpowiedzialności karnej osób powołanych w skład np.
zarządu spółki handlowej z naruszeniem przepisów określających tryb takiego powołania.
Zgodnie z większościowym poglądem prawna wadliwość objęcia jakiejkolwiek z
wymienionych w art. 585 § 1 k.s.h. funkcji w spółce prawa handlowego nie wyłącza
odpowiedzialności za przestępstwo działania na jej szkodęakie stanowisko uzasadnia się
przede wszystkim względami kryminalno-politycznymi. Przykładowo, powołany niezgodnie
z wymaganą procedurą członek zarządu spółki, który podjąłby działania na jej szkodę,
mógłby później skutecznie bronić się, iż nie może ponosić odpowiedzialności karnej na
podstawie art. 585 § 1 k.s.h. wobec braku niezbędnej cechy, kwalifikującej go jako podmiot
zdolny do popełnienia tego przestępstwa, gdyż nie był wówczas członkiem zarządu spółki.
Analizowany przepis k.s.h. zawiera bowiem kryterium formalne w postaci członkostwa w
zarządzie spółki handlowej. Przyjęcie takiej koncepcji wykładniczej naraża się na zarzut
zastosowania niedopuszczalnej w prawie karnym wykładni funkcjonalnej, rozszerzającej
granice odpowiedzialności karnej bez należytej ku temu podstawy normatywnej. W
rozważanej kwestii spotkać można się również ze stanowiskiem, zgodnie z którym odrębnego
wartościowania wymagają dwie sytuacje: 1) wadliwego oraz 2) nieważnego powołania w
skład organu spółki handlowej. W pierwszym wypadku nie istnieją przeszkody do
pociągnięcia takiej osoby do odpowiedzialności karnej na podstawie art. 585 § 1 k.s.h. Do
czasu bowiem rozstrzygnięcia wątpliwości w odpowiednim postępowaniu, wadliwie
powołana osoba jest formalnie członkiem zarządu spółki handlowej. Innej oceny wymaga
natomiast sytuacja nieważnego powołania. Wówczas bowiem faktycznie nie dochodzi do
powołania takiej osoby w skład zarządu spółki. W konsekwencji nie może ona ponosić
odpowiedzialności karnej jako członek tego organu spółki handlowejby uniknąć powyżej
zarysowanych kontrowersji interpretacyjnych – mających tak istotne przełożenie dla praktyki
– projektodawcy proponują zapis, w myśl którego normatywna charakterystyka podmiotu
czynu zabronionego nie opiera się na jego formalnym członkostwie w składzie organu spółki
prawa handlowego, lecz powiązana jest od strony funkcjonalnej z wykonywanymi przez
potencjalnego sprawcę obowiązkamirzy czym mając na uwadze występujące w praktyce
obrotu gospodarczego sytuacje wykonywania czynności z zakresu zarządem sprawami
majątkowymi lub działalnością gospodarczą spółki prawa handlowego przez osoby

18 Por. m.in. P. Siciński, Odpowiedzialno ć karna za szkody wyrządzone spółce akcyjnej, PS 1994, Nr 10, s. 23; L. Wilk,
Przestępstwo działania…, s. 74; R. Zawłocki (w:) Kodeks spółek…, s. 1252; J. Duży, Odpowiedzialno ć karna…, s. 125.
19 J. Giezek, P. Kardas, Przepisy karne…, s. 103-104.
20 J. Giezek, P. Kardas, Przepisy karne.., s. 185.
pozbawione formalnego umocowania, faktycznie sprawujące jednak zarząd w sposób
wywołujący określone konsekwencje majątkowe po stornie spółki, projekt zawiera
rozwiązania umożliwiające przypisanie odpowiedzialności za działanie na szkodę spółki także
temu, kto faktycznie prowadzi jej sprawy, wywołując konsekwencje określone w projekcie
jako skutek tego typu czynu zabronionego.
Ad 3) Podstawowym problemem wskazywanym w piśmiennictwie oraz wywołującym
trudności w praktycznej aplikacji typu określonego w art. 585 § 1 k.s.h. jest - sygnalizowana
już w okresie międzywojennym - kwestia specyficznej „syntetyczności” normatywnej
charakterystyki znamion strony przedmiotowej tego typu czynu zabronionego. Opis
czynności sprawczej („działa na szkodę spółki”) jednoznacznie wskazuje, że mamy w tym
wypadku do czynienia z unormowaniem, które można określić z całą pewnością mianem
„kauczukowego”. Z tego punktu widzenia w piśmiennictwie podnosi się zarzuty co do
konstytucyjności takiego ujęcia. Choć z całą pewnością nie pozwala ono na precyzyjne
wyznaczenie kręgu zachowań, jakie mogą stanowić podstawę odpowiedzialności karnej, to
istnieją zasadne powody by twierdzić, że w ocenie Trybunału Konstytucyjnego spełnia jednak
wymóg dostatecznej określoności opisu typu czynu zabronioneydaje się, że nie byłoby
dobry pomysłem legislacyjnym wprowadzenie do brzmienia przepisu przykładowego
wyliczenia zachowań, które odpowiadają takiemu jurydycznemu opisowi. Są one zresztą
wskazywane w literaturze. W jurydycznym opisie typu czynu zabronionego z art. 585 § 1
k.s.h. brak znamion o charakterze modalnym, które – wzorem chociażby konstrukcji
przestępstwa tzw. nadużycia zaufania z art. 296 k.k. – wskazywałyby na konieczność
godzącego w interesy spółki handlowej nadużycia przez sprawcę udzielonych mu uprawnień
lub niedopełnienia ciążących na nim obowiązków. Pominięcie powyższego wymogu, już w
regulacjach funkcjonujących na gruncie kodeksu handlowego, uzasadnia się względami
dowodowymiaki stan regulacji normatywnej skłania niektórych przedstawicieli doktryny
do konstatacji, iż podstawę odpowiedzialności karnej mogą stanowić również zachowania,
które nie charakteryzują się taką właściwością, lecz związane są funkcjonalnie z pozycją
zajmowaną przez sprawcę w spółce handlowejpozycyjne wobec powyższego stanowisko
interpretacyjne przyjmuje z kolei, iż – mimo braku takich znamion modalizujących w treści
art. 585 § 1 k.s.h. – uznanie, że spełnione są przesłanki odpowiedzialności karnej za czyn
przestępny z tego przepisu wymaga ustalenia, iż badane zachowanie naruszyło przyjmowany
w obrocie gospodarczym standard, wyrażający się w określonych regułach postępowania,
niezależnie od tego, czy mają one charakter skodyfikowany. Ich naruszenie – mając na
względzie krąg podmiotów sprawczych – przybrać może postać nadużycia przez osobę, której

21 Wyrok TK z 9 czerwca 2010 r., SK 52/08,
22 P. Siciński, Odpowiedzialno ć karna…, s. 17.
23 D. Czura-Kalinowska, R. Zawłocki, Odpowiedzialno ć karna za działanie na szkodę spółki, Warszawa 2006, s. 54.
postępowanie oceniamy, przysługujących jej uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na niej
obowiązku. W wypadku bowiem, gdy jej zachowanie mieści się w standardzie
charakteryzującym dobrego menadżera – nawet jeżeli podejmowana czynność
charakteryzowała się określonym stopniem ryzyka – to takie zachowanie nie cechuje się
bezprawnością, a zatem jest indyferentne dla typu czynu zabronionego działania na szkodę
spółki handlowej. Czyn sprawcy winien wykraczać poza akceptowane w obrocie ryzyko
gospodarcze prezentowanej kwestii występuje zatem istotny spór wykładniczy. W celu
neutralizacji kontrowersji interpretacyjnych, projektodawcy proponują wprowadzić do
brzmienia art. 585 § 1 k.s.h. zapis, który jednoznacznie statuuje, jako warunek realizacji
znamion typu czynu zabronionego opisanego w tym przepisie – nadużycie przez sprawcę
udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążących na nim obowiązków. Służyć to
będzie nie tylko rozstrzygnięciu ujawniających się zarówno w praktyce, jak i doktrynie prawa
karnego wątpliwości, lecz także klarownie zakreśli podstawy odpowiedzialności karnej za
zaniechanie, która w świetle aktualnego brzmienia przepisu art. 585 § 1 k.s.h. wywoływać
może wątpliwości, zwłaszcza jeżeli przyjmuje się optykę interpretacyjną, prowadzącą do
uznania działania na szkodę spółki za przestępstwo formalne, z abstrakcyjnego narażenia na
niebezpieczeństwo
Ad 4) Jedną z najbardziej kontrowersyjnych na gruncie art. 585 § 1 k.s.h. kwestii, co do
których nie uzyskano do tej pory konsensusu stanowisk – zarówno w literaturze, jak i
orzecznictwie – jest rozstrzygnięcie, czy mamy w tym wypadku do czynienia z
przestępstwem materialnym (tj. do którego znamion należy powstały w następstwie
popełnionego przez sprawcę czynu skutek)zy też formalnym (kryminalizowane jest samo
zachowanie, niezależnie od tego, czy jego konsekwencją jest zaistnienie jakiegokolwiek
skutku)stalenie tej kwestii determinuje rozwiązanie innego zagadnienia,
sprowadzającego się do udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy działanie na szkodę spółki jest
typem przestępstwa abstrakcyjnego narażenia na niebezpieczeństwo (w wypadku którego
podstawę odpowiedzialności stanowi niebezpieczeństwo samego zachowania określonego
przez znamiona czynnościowe), czy też chodzi o przestępstwo konkretnego narażenia na
niebezpieczeństwo (realizacja znamiona typu czynu zabronionego warunkowana jest
wywołaniem stanu rzeczywistego zagrożenia dla chronionego dobra). Zwolennicy ostatniego

24 J. Raglewski, Komentarz do niektórych przepisów karnych kodeksu spółek handlowych, el/Lex 2008.
25 Zob. szerzej P. Kardas: Działanie na szkodę spółki – konkretne czy abstrakcyjne narażenie na niebezpieczeństwo.., s. 67 i
n. oraz powołana tam literatura przedmiotu i orzecznictwo.
26 Takie stanowisko prezentują m.in.: L. Wilk, Przestępstwo działania na szkodę spółki, Prok. i Pr. 1998, Nr 3, s. 77 i n.; J.
Giezek, P. Kardas, Sporne problemy przestępstwa działania na szkodę spółki na tle aktualnych wymagań teorii i praktyki,
Pal. 2002, Nr 9-10, s. 18 i n.; M. Rodzynkiewicz, Przestępstwo działania na szkodę spółki…, s. 525 i n.; A. Barczak, M.
Barczak, Działanie na szkodę spółki – zagadnienia wybrane, Prawo Spółek 2008, Nr 7-8, s. 55; P. Kardas: Działanie na
szkodę spółki – konkretne czy abstrakcyjne narażenie na niebezpieczeństwo…, s. 58 i n.
27 Za bezskutkowy charakterem przestępstwa z art. 585 § 1 k.s.h. opowiedzieli się m.in.: K. Sitkowska, Odpowiedzialno ć
cywilna…, s. 44; M. Uliasz (Przepisy karne…, s. 155), O. Górniok [w:] Prawo karne…, s. 128, R. Zawłocki, Kodeks
spółek…, s. 1259; J. Duży, Odpowiedzialno ć karna…, s. 54-55; M. Sieradzka, Przestępstwo działania na szkodę spółki
handlowej, Przegląd Prawa Handlowego 2007, Nr 5, s. 54.
ujęcia wskazują, iż podstawą odpowiedzialności karnej jest tylko podjęcie określonego
zachowania opisanego w art. 585 § 1 k.s.h. Przeciwnicy uznają z kolei, że „[…]
sformułowanie «działa na szkodę» jest odzwierciedleniem pewnego bliżej nie
konkretyzowanego łańcucha kauzalnego, którego pierwszym ogniwem jest właśnie samo
działanie (zachowanie), ostatnim zaś - wynikła z niego szkoda"tota sporu sprowadza się
zatem do rozstrzygnięcia kwestii, czy dla realizacji znamion tego typu czynu przestępnego
wymagane jest sprowadzenie stanu konkretnego i realnego zagrożenia powstaniem szkody.
Za niewystarczające natomiast należy uznać zagrożenie o charakterze ogólnym i
abstrakcyjnym. Jedną z przyczyn istniejących trudności w dogmatycznym objaśnieniu
charakteru przestępstwa działania na szkodę spółki jest fakt, że konstruując jurydyczny opis
czynu karalnego z art. 585 § 1 k.s.h. legislator nie posłużył się charakterystycznym dla
przestępstw konkretnego narażenia na niebezpieczeństwo opisem skutku (zob. m.in. art. 160,
161, 174 k.k.). Rozstrzygnięcie powyższej kwestii nie ma jedynie waloru teoretycznego,
skutkuje bowiem m.in. poważnymi implikacjami w zakresie problematyki dowodowej.
Praktyczne znaczenie tej wady konstrukcyjnej dobrze oddaje stanowisko SN wyrażone w
jedynym publikowanym orzeczeniu, w którym podjęta została problematyka charakteru
przestępstwa działania na szkodę spółki. Uzasadniając projektowaną zmianę normatywną w
omawianym zakresie warto przytoczyć in extenso stanowisko SN, który w pierwszej
kolejności stwierdził, że „nie powinno budzić wątpliwo ci, że przepis art. 300 § 1 k.h.
konstruuje typ przestępstwa ( ci le biorąc – czynu zabronionego) z narażenia dobra
prawnego – interesów spółki na niebezpieczeństwo (por. O. Górniok: Prawo karne
gospodarcze. Komentarz, Toruń 1997, s. 135; M. Bojarski, W. Radecki: Przewodnik po
pozakodeksowym prawie karnym, Wrocław 1998, s. 369-370; A. Kidyba: Spółka z
ograniczoną odpowiedzialno cią. Komentarz, warszawa 1999, s. 614). W literaturze prawa
karnego brak jest jednak jednolito ci poglądów co do bliższej charakterystyki tego
przestępstwa z narażenia. Jedni autorzy utrzymują, że przestępstwo z art. 300 § 1 k.h. jest
przestępstwem z abstrakcyjnego narażenia na niebezpieczeństwo, a zatem przestępstwem
formalnym (por. M. Bojarski, W. Radecki: Przewodnik po pozakodeksowym prawie karnym…,
s. 370-371; J. Giezek, D. Wnuk: Odpowiedzialno ć cywilna i karna w spółkach prawa
handlowego. Komentarz, Warszawa 1994, s. 89), inni za twierdzą, że jest to przestępstwo z
konkretnego narażenia na niebezpieczeństwo, a zatem że jest to przestępstwo skutkowe (L.
Wilk: Przestępstwo działania na szkodę spółki, Prok. I Pr. 1998, Nr 3, s. 78)”, by po
dostrzeżeniu wątpliwości wykładniczych dotyczących fundamentalnej, zarówno z punktu
widzenia podstaw odpowiedzialności karnej, jak i powinności dowodowy w postępowaniu
karnym, kwestii niedostrzeżonej i w konsekwencji nieprawidłowo rozstrzygniętej przez sąd

28 J. Giezek, P. Kardas, Sporne problemy…, s. 22.

wydający zaskarżone skargą kasacyjną orzeczenie, ostatecznie konstatować, że „przy
ponownym rozpoznaniu sprawy sąd okręgowy będzie się musiał bliżej zająć kwestią wykładni
przepisu art. 300 § 1 kh jak też kwestią jego wła ciwego zastosowania na gruncie
poczynionych w sprawie ustaleń faktycznych”ydaje się, że trudno o lepsze uzasadnienie
konieczności dokonania stosownej zmiany normatywnej w tej części znamion przestępstwa
działania na szkodę spółki. Zmierzając do przecięcia ujawniających się wciąż kontrowersji i
wątpliwości w doktrynie i praktyce stosowania prawa, w proponowanym ujęciu postuluje się
wprowadzenie jednoznacznej charakterystyki typu przestępstwa działania na szkodę spółki
poprzez zamieszczenie w treści art. 585 k.s.h. sformułowania ustawowego: „(…) naraża tę
spółkę handlową na bezpośrednie niebezpieczeństwo wyrządzenia jej znacznej szkody (…)”.
W ten sposób jednoznacznie zostanie rozstrzygnięty charakter przestępnego działania na
szkodę spółki, jako przestępstwa tzw. konkretnego narażenia na niebezpieczeństwo, a zatem
przestępstwa materialnego (skutkowego).
Ad 5) Przepis art. 585 § 1 k.s.h. zawiera znamię normatywne „szkoda”, bez bliższego
określenia jej charakteru. W szczególności brak jest jej doprecyzowania poprzez posłużenie
się przymiotnikiem „majątkowa”. Na tle takiego zapisu ustawowego przeważa stanowisko,
zgodnie z którym pojęcie to obejmuje uszczerbek zarówno o charakterze majątkowym, jak i
niemajątkowympotkać można się jednak również z odmiennym poglądem, zgodnie z
którym „naruszenie takich dóbr spółek (...), jak firma, znaki towarowe, czy wreszcie good
will, będzie mieściło się w pojęciu szkód majątkowych (...) jeżeli przyjąć, że o charakterze
szkody decydują skutki, jakie konkretne zachowanie wywołuje w sytuacji podmiotu, to w
przypadku działania na szkodę spółek (...) będzie chodziło o uszczerbek dający się przełożyć
na pogorszenie sytuacji finansowej tych podmiotów"ydaje się w pełni zasadne
wprowadzenie ustawowego ograniczenia szkody wyłączenie do uszczerbku o charakterze
majątkowym. Za takim rozwiązaniem przemawia w szczególności wzgląd na okoliczność, że
w wypadku innego tzw. przestępstwa menadżerskiego, jakim jest tzw. nadużycie zaufania
(art. 296 k.k.) mamy także do czynienia jedynie z uszczerbkiem o charakterze majątkowym.
Nie wydaje się być przeto racjonalnym taki stan legislacyjny, zgodnie z którym w wypadku
typu przestępnego dotyczącego przedpola naruszenia dobra prawnego (etapu poprzedzającego
wyrządzenie uszczerbku), podstawą odpowiedzialności karnej jest wyrządzenie szkody
jakiegokolwiek rodzaju, zaś odpowiedzialność karna za późniejsze wyrządzenie szkody wiąże
się już tylko z uszczerbkiem o charakterze majątkowym. Także w wymiarze praktycznym

29 Uzasadnienie wyroku SN z dnia 4 kwietnia 2000 r., V KKN 20/00, Lex Nr 50959.
30 Por. m.in. K.J. Kmieciak, M. Parszewski, Odpowiedzialno ć spółek…, s. 149; L. Wilk, Przestępstwo działania…, s. 77; P.
Siciński, Odpowiedzialno ć karna…, s. 24; J. Skorupka, Odpowiedzialno ć członków…, s. 35; M. Uliasz, Przepisy karne…, s.
155; J. Giezek, P. Kardas, Przepisy karne…, s. 132.
31 J. Duży, "Szkoda" jako znamię jako znamię przestępstwa z art. 585 kodeksu spółek handlowych (uwagi w kontek cie
odpowiedzialno ci karnej za działanie na szkodę spółek kapitałowych), Prok. i Pr. 2001, nr 4, s. 86-87. Podobne stanowisko
zajmuje O. Górniok, Odpowiedzialno ć karna…, s. 75.