Rządowy projekt ustawy o ratyfikacji Konwencji Rady Europy o ochronie dziedzictwa architektonicznego Europy, sporządzonej w Grenadzie dnia 3 października 1985 r.

Druk nr 4045

Warszawa, 30 marca 2011 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

RM 10-21-11



Pan

Grzegorz
Schetyna
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej


Szanowny Panie Marszałku
Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r. przedstawiam Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej projekt
ustawy

- o ratyfikacji Konwencji Rady Europy o
ochronie dziedzictwa architektonicznego
Europy, sporządzonej w Grenadzie dnia
3 października 1985 r.

W załączeniu przedstawiam także opinię dotyczącą zgodności
proponowanej regulacji z prawem Unii Europejskiej.
Ponadto uprzejmie informuję, że do prezentowania stanowiska Rządu w
tej sprawie w toku prac parlamentarnych zostali upoważnieni Minister Spraw
Zagranicznych oraz Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Z poważaniem

(-) Donald Tusk
Projekt



U S T A W A
z dnia

o ratyfikacji Konwencji Rady Europy o ochronie dziedzictwa architektonicznego
Europy, sporządzonej w Grenadzie dnia 3 października 1985 r.


Art. 1. Wyraża się zgodę na dokonanie przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
ratyfikacji Konwencji Rady Europy o ochronie dziedzictwa architektonicznego Europy,
sporządzonej w Grenadzie dnia 3 października 1985 r.

Art. 2. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.




03/60rch
U Z A S A D N I E N I E


1. Wyjaśnienie potrzeby i celu związania Rzeczypospolitej Polskiej Konwencją

Konwencja Rady Europy o ochronie dziedzictwa architektonicznego Europy została
sporządzona w Grenadzie w dniu 3 października 1985 r. Rzeczpospolita Polska pozostaje jednym z
pięciu państw członkowskich Rady Europy, które do dnia dzisiejszego Konwencji nie ratyfikowały,
ani do niej nie przystąpiły. Obok Rzeczypospolitej Polskiej są to następujące państwa: Albania,
Islandia, Monako i San Marino. Austria i Luksemburg podpisały Konwencję w 1985 r., ale
dotychczas jej nie ratyfikowały.
W dniu 10 września 2009 r. na wniosek Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego,
w uchwale nr 159/2009, Rada Ministrów wyraziła zgodę na podpisanie Konwencji. W dniu
18 marca 2010 r. w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej Konwencję podpisał Piotr witalski
– Ambasador Nadzwyczajny i Pełnomocny Rzeczypospolitej Polskiej przy Radzie Europy.
Aktualnie stronami Konwencji jest 40 państw. Ostatnim państwem, które ratyfikowało
Konwencję, jest Republika Azerbejdżanu. Państwo to jest stroną Konwencji od dnia 1 czerwca
2010 r.
Uzasadnienie
związania Konwencją Rzeczypospolitej Polskiej należy postrzegać już na
płaszczyźnie konstytucyjnej. Zgodnie z art. 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej
„Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia
wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa
narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju”.
Zawarty w tym przepisie Konstytucji termin „dziedzictwo narodowe” należy interpretować szeroko,
nie ograniczając zakresu znaczeniowego do terminu „zabytek”, którym posługuje się polski
ustawodawca w ustawie z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami
(Dz. U. Nr 162, poz. 1568, z późn. zm.). Tym samym termin ten obejmował będzie także
„dziedzictwo architektoniczne Europy”, którego dotyczy Konwencja.
Konwencja zmierza do zachowawczej ochrony wszelkiej spuścizny architektonicznej
znajdującej się w Polsce, przy uwzględnieniu wymogów współczesności oraz zasady
zrównoważonego rozwoju. Model ochrony dziedzictwa architektonicznego Europy przyjęty
w

Konwencji i stosowany w poszczególnych państwach nie stanowi bariery w rozwoju
cywilizacyjnym, umożliwiając kreację współczesnej architektury w urbanistycznej
i

architektonicznej tkance historycznej. Konwencja daje możliwość łączenia współczesnej
architektury z utrzymaniem i przywracaniem historycznego charakteru obszarów miejskich.

Konwencja stanowi prawny instrument umożliwiający harmonizację działań inwestycyjnych
z potrzebami zachowania i ochrony dziedzictwa architektonicznego. Doświadczenia niemal
wszystkich państw – stron Konwencji, w tym charakteryzujących się wysoką dynamiką kreacji
urbanistycznej i architektonicznej, wskazują na możliwość pogodzenia wymogów cywilizacyjnych
z wymogami historycznymi. Tym samym Konwencja nie pozostaje w sprzeczności z zasadą
zrównoważonego rozwoju, która we współczesnych prawodawstwach europejskich
i

prawodawstwie polskim odgrywa istotną rolę. Samo pojęcie zrównoważonego rozwoju,
tzw. „sustainable development”, zostało opracowane przez wiatową Komisję do spraw
rodowiska i Rozwoju, powołaną w 1983 r. przez Zgromadzenie Ogólne ONZ. Komisja ta
zakończyła swą pracę w 1987 r., przedkładając Zgromadzeniu Ogólnemu Raport końcowy. Raport
ten nosi nazwę „Raportu Komisji Brundtlandt” – od nazwiska przewodniczącej Komisji, którą była
premier Norwegii Gro Harlem Brundtlandt. Podstawową koncepcją Raportu jest idea
zrównoważonego rozwoju, postulująca stymulowanie procesów rozwojowych, w których
eksploatacja zasobów, kierunki inwestowania i postępu technicznego oraz zmiany instytucjonalne
pozostają w harmonii i zachowują bieżąco i na przyszłość możliwość zaspokojenia ludzkich potrzeb
i aspiracji. Koncepcja zrównoważonego rozwoju znalazła rozwinięcie w kolejnych dokumentach
międzynarodowych, w tym m. in. w Deklaracji z Konferencji ONZ w Rio de Janeiro w 1992 r.
(Conference on Environment and Development). Pojęcie zharmonizowanego, zrównoważonego
rozwoju społeczno-gospodarczego we wszystkich regionach, pojęcie poprawy jakości życia,
odpowiedzialnego gospodarowania zasobami przyrodniczymi, przy uwzględnianiu wymagań
ochrony środowiska oraz racjonalnego wykorzystania terenów, znalazły także zastosowanie
w Europejskiej Karcie Zagospodarowania Przestrzennego, uchwalonej dnia 22 maja 1983 r.
w Torremolinos w formie zalecenia Rady Europy. Należy podkreślić, że koncepcja ta jest obecna
także w postanowieniach Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, a także przybrała postać
swoistej zasady ustrojowej Unii Europejskiej, sformułowanej w art. 3 ust. 3 Traktatu o Unii
Europejskiej w postaci wymogu zrównoważonego wzrostu gospodarczego oraz ochrony i poprawy
jakości środowiska naturalnego.
Konwencja Rady Europy o ochronie dziedzictwa architektonicznego Europy jest sytuowana
ponad podziałami narodowościowymi, także w układzie regionalnym. Dziedzictwo kulturowe jest
jednym z najważniejszych elementów tożsamości europejskiej. W art. 3 ust. 3 Traktatu o Unii
Europejskiej stwierdza się, że Unia „szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz
czuwa nad ochroną i rozwojem dziedzictwa kulturowego Europy”. W Tytule XIII (zatytułowanym:
„Kultura”), w art. 167 ust. 2 stwierdza się, że działanie Unii zmierza do zachęcania do współpracy

2
między państwami członkowskimi oraz, jeżeli to niezbędne, do wspierania i uzupełniania ich
działań m. in. w dziedzinie zachowania i ochrony dziedzictwa kulturowego o znaczeniu
europejskim. W ust. 3 zaś stwierdza się, że „Unia i Państwa Członkowskie sprzyjają współpracy
z państwami trzecimi oraz z kompetentnymi organizacjami międzynarodowymi w dziedzinie
kultury, zwłaszcza z Radą Europy”.
Z powodu akcentowania wspólnego europejskiego dziedzictwa architektonicznego, którego
częścią jest polskie dziedzictwo architektoniczne, a także dziedzictwo innych narodów
zamieszkujących obecnie lub w przeszłości na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, ratyfikacja
Konwencji jest uzasadniona. Konwencja stanowi także istotny akt prawny dla działalności organów
Unii Europejskiej. Tak np. Parlament Europejski podjął w dniu 7 września 2006 r. rezolucję
w sprawie ochrony przyrodniczego, architektonicznego i kulturowego dziedzictwa europejskiego
w społecznościach wiejskich i wyspiarskich (2006/2050(INI), w której m. in. oparł się na
Konwencji. Pośrednim zaś wyrazem polskiej akceptacji dla treści Konwencji było podpisanie
i ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską Europejskiej konwencji o ochronie dziedzictwa
archeologicznego (poprawionej), sporządzonej w La Valetta dnia 16 stycznia 1992 r. (Dz. U.
z 1996 r. Nr 120, poz. 564), która w preambule odwołuje się m. in. do Konwencji o ochronie
dziedzictwa architektonicznego Europy. Tym samym uznać można, że Rzeczpospolita Polska drogą
pośrednią już zaakceptowała postanowienia konwencyjne, uprzedzając ratyfikację.

2. Wskazanie różnic między dotychczasowym i projektowanym stanem prawnym


Wskazując różnice między dotychczasowym i projektowanym stanem prawnym wskazać
należy, że polskie ustawodawstwo już w chwili obecnej spełnia wymogi, jakie stawia Konwencja.
Ochrona dziedzictwa architektonicznego jest obecna w polskim prawodawstwie niemal od stu lat
i posiada bogatą historię, począwszy od dekretu Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego z dnia
31 października 1918 r. o opiece nad zabytkami kultury i sztuki, poprzez rozporządzenie
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 6 marca 1928 r. o opiece nad zabytkami oraz ustawę
z dnia 15 lutego 1962 r. o ochronie dóbr kultury. Obecnie podstawowym aktem prawnym
z przedmiotowego zakresu jest ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad
zabytkami (Dz. U. z 2003 r. Nr 162, poz. 1568, z późn. zm.). Procesu ewolucji naszych rozwiązań
normatywnych nie należy jednak uznać za zakończony. Rozwiązania te powinny być udoskonalane,
m. in. wraz z dokonującym się w tym zakresie postępem na gruncie regulacji międzynarodowych.
Przechodząc do rozwiązań szczegółowych, poniżej przedstawiono analizę zgodności
polskiego prawa z poszczególnymi artykułami Konwencji.

3