Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o ochronie zwierząt

UZASADNIENIE

Występujące w ostatnim czasie coraz częściej przypadki maltretowania i okrutnego
zabijania zwierząt pokazują, że w społeczeństwie panuje daleko idące przyzwolenie na ich
niehumanitarne traktowanie. Przyczyn tego stanu rzeczy należy zapewne upatrywać
przede wszystkim w utrwalonym przez lata stereotypie i przeświadczeniu, że zwierzętom
krzywdę można wyrządzać bezkarnie. Wystarczy zwrócić uwagę na używane przecież
powszechnie sformułowania, tj. „zbić jak psa”, „wyglądać jak zbity pies”, czy „pogonić
kota”. Sytuacja taka wynika również po części z tego, że w Polsce dość późno podjęto
próbę właściwego uregulowania prawnych standardów ochrony zwierząt. Wystarczy
zauważyć, że obowiązująca obecnie ustawa o ochronie zwierząt z 1997 roku, wraz z jej
wejściem w życie, uchyliła obowiązujące w tym zakresie rozporządzenie Prezydenta RP
jeszcze z 1928 roku, które będąc bardzo zwięzłym w treści aktem prawny, penalizowało
przejawy znęcania się nad zwierzętami, jako wykroczenie.
Zgodnie z obowiązującym obecnie prawem, zwierzęta, jako istoty żyjące, nie są
rzeczami, a człowiek jest im winien poszanowanie, ochronę i opiekę. Pomimo to, w
ostatnim czasie, dowiadujemy się o nasilających się przypadkach udręczania i
bestialskiego zabijania zwierząt, głównie domowych. To prowadzi do wniosku, że
przewidziana we wspomnianych przepisach ochrona zwierząt jest niewystarczająca.
Zdaniem wnioskodawców, potrzebny jest wyraźny sygnał w postaci projektu
jednoznacznego zaostrzenia kar za okrutne znęcanie się nad zwierzętami oraz podjęcie
dyskusji w sprawie przyjęcia kolejnych, pozarepresyjnych zmian systemowych, które
przyniosą pozytywny efekt w postaci zwiększenia ochrony należnej zwierzętom.

Projekt zawiera przepisy stanowiące próbę reakcji na doniesienia związane z
drastycznym traktowaniem zwierząt przez zwyrodniałych sprawców oraz realizację paru
postulatów wysuwanych przez środowiska zajmujące się ochroną zwierząt.
W zmianie 1. proponuje się poszerzenie zakresu definicji szczególnego
okrucieństwa. Obecnie obowiązująca ustawa definiuje je tylko w odniesieniu do zabijania
zwierzęcia („szczególne okrucieństwo zabijającego zwierzę”) i nie odnosi się do
przypadków znęcania się. Zmiana ta ma znaczenie w kontekście ustawowych znamion
typu zabronionego z art. 35 ust. 2 ustawy, bowiem po jej przyjęciu, sprawca znęcania się
ze szczególnym okrucieństwem poniesie wyższą odpowiedzialność karną.
W zamianie 2. proponuje się nowelizację przepisu regulującego czasowe odebranie
właścicielowi maltretowanego zwierzęcia (art. 7) do czasu rozstrzygnięcia kwestii winy
przez sąd. Polegają one m.in. na wprowadzeniu obligatoryjności czasowego odebrania
takiego zwierzęcia, poszerzeniu o straż gminną katalogu podmiotów uprawnionych do
wnioskowania o wydanie decyzji w zakresie czasowego odebrania, jak również
podmiotów uprawnionych do niezwłocznego odebrania zwierzęcia w przypadkach
niecierpiących zwłoki.
Zmiana 3. dotyczy uwzględnienia w podstawie programowej kształcenia ogólnego
kwestii właściwego traktowania i opieki nad zwierzętami.
W zmianie 4. proponuje się wprowadzenie zakazu sprzedaży zwierząt domowych
osobom poniżej 16 roku życia, o ile nie otrzymają one stosownej zgody opiekunów
prawnych. Jest to rozwiązanie realizujące wytyczne zawarte w – nie ratyfikowanej
dotychczas przez Polskę – Konwencji Rady Europy o ochronie zwierząt domowych,
zawartej i otwartej do podpisu w Strasburgu 13 listopada 1987 roku.
Zmiana 5. dotyczy zaostrzenia odpowiedzialności karnej za nielegalne zabicie
(uśmiercenie i ubój) zwierzęcia, jak również znęcanie się, w tym ze szczególnym
okrucieństwem. W przypadku skazania za zabicie lub znęcanie się, przewiduje się sankcję
zaostrzoną w ten sposób, że kara ograniczenia wolności nie będzie mogła być krótsza niż
6 miesięcy (zgodnie z kodeksem karnym orzeka się ją w wymiarze do 12 miesięcy), a
górna granica kary pozbawienia wolności została zwiększona dwukrotnie (z roku do 2
lat). W przypadku, gdy działanie sprawcy cechowało będzie szczególne okrucieństwo, sąd
będzie mógł wymierzyć jedynie karę pozbawienia wolności w przedziale od 3 miesięcy
do lat 3. Proponuje się również, aby przestępstwo popełnione ze szczególnym
okrucieństwem traktowane było jako występek o charakterze chuligańskim w rozumieniu
przepisów kodeksu karnego. Będzie to skutkowało dla sprawcy dodatkowymi
konsekwencjami prawnokarnymi (m.in. inne zasady wymiaru kary oraz ograniczenie
jedynie do szczególnych przypadków możliwości stosowania przez sąd jej warunkowego
zawieszenia).
Istotne zmiany proponuje się wprowadzić również w zakresie orzekanych tzw. kar
dodatkowych. W przypadku skazania za znęcanie się, w tym ze szczególnym
okrucieństwem, sąd będzie zobowiązany do orzekania środka karnego w postaci
przepadku zwierzęcia, a w przypadku, gdy zwierzę nie należy do sprawcy – do wydania
nakazu odebrania maltretowanego zwierzęcia przez właściciela pod rygorem orzeczenia
przepadku. Co więcej, w razie skazania na podstawie art. 35 ust. 2, sąd orzeknie przez
osobę winną okrutnego traktowania zakaz posiadania zwierząt w granicach od 3 do 15 lat.
Znacznie zwiększono również wysokość orzekanej przez sąd nawiązki.
Zmiana 6. zawiera propozycję wprowadzenia ustawowego zakazu wykonywania
na zwierzętach tzw. zabiegów estetycznych, które nie są związane z ich profilaktyką
zdrowotną. W ocenie wielu środowisk związanych z ochroną zwierząt, unormowanie
takiego zakazu jest niezbędne, gdyż obowiązujące obecnie przepisy nie są w tym zakresie
wystarczająco precyzyjne i pozwalają na ich obchodzenie, co najczęściej polega na
kwalifikowaniu wspomnianych zabiegów, jako „inne zabiegi wynikające z technologii
produkcji”.
W omawianej zmianie proponuje się ponadto zawarcie w ustawie obowiązku
sporządzenia przez Głównego Lekarza Weterynarii listy zabiegów wykonywanych u
zwierząt, które nie wymagają stosowania znieczulenia. Ma to na celu ujednolicenie zasad
ich wykonywania.
Zmiana zawarta w art. 2 projektu sprowadza się do wprowadzenia obowiązku
oznakowywania zwierząt domowych w sposób umożliwiających ich identyfikację poprzez
ustalenie właściciela.

Wejście w życie przedmiotowej regulacji nie spowoduje skutków finansowych dla
budżetu państwa, ani nie spowoduje dodatkowych skutków finansowych dla jednostek
samorządu terytorialnego.
Przedłożony projekt ustawy nie był poddany konsultacjom społecznym w
rozumieniu art. 34 ust 3 Regulaminu Sejmu RP.
Przedmiot projektowanej regulacji jest zgodny z prawem obowiązującym w Unii
Europejskiej.
Warszawa, 22 lutego 2011 r.
BAS-WAPEiM-359/11



Pan Grzegorz Schetyna
Marszałek Sejmu RP
Rzeczypospolitej Polskiej

Opinia prawna o zgodności z prawem Unii Europejskiej poselskiego
projektu ustawy o zmianie ustawy o ochronie zwierząt (przedstawiciel
wnioskodawców: poseł Elżbieta Streker-Dembińska)

Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 1992
roku – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (M.P. z 2009 r. Nr 5, poz. 47, ze
zmianami) sporządza się następującą opinię:

1. Przedmiot projektowanej regulacji
Projekt ma na celu zmianę ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie
zwierząt (Dz. U. z 2003 r. Nr 106, poz. 1002 ze zmianami; dalej: ustawa o
ochronie) oraz ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i
porządku w gminach (Dz. U. z 2005 r. Nr 236, poz. 2008 ze zmianami; dalej:
ustawa o utrzymaniu czystości). Zmiany ustawy o ochronie zmierzają do:
• objęcia ustawową definicją szczególnego okrucieństwa – obok
zadawania śmierci – także zadawania cierpień (zmiana art. 4 pkt 12
ustawy o ochronie),
• zastąpienia uznania administracyjnego, którym dysponuje wójt
(burmistrz, prezydent miasta) wydając decyzję o czasowym
odebraniu zwierzęcia właścicielowi lub opiekunowi, konstrukcją
decyzji związanej (zmiana art. 7 ust. 1 ustawy o ochronie),
• rozszerzenia katalogu podmiotów, które mogą wystąpić z
wnioskiem o wydanie decyzji o czasowym odebraniu zwierzęcia
właścicielowi lub opiekunowi oraz które mogą odebrać zwierzę
właścicielowi lub opiekunowi w przypadkach niecierpiących
zwłoki – o straż gminną (miejską) (zmiana art. 7 ust. 1a i ust. 3
ustawy o ochronie),
• modyfikacji przesłanek zwrotu odebranego zwierzęcia
właścicielowi lub opiekunowi, zgodnie z którą zwierzę podlegałoby
zwrotowi w przypadku uchylenia decyzji wójta (burmistrza,
prezydenta miasta) w trybie odwołania oraz umorzenia
postępowania karnego wszczętego w związku z popełnieniem
czynu określonego w art. 35 ustawy o ochronie (zmiana art. 7 ust. 6
ustawy o ochronie),
• rozszerzenia dyspozycji objęcia podstawą programową kształcenia
ogólnego – obok problematyki ochrony zwierząt – także
właściwego traktowania i opieki nad zwierzętami (zmiana art. 8 ust.
2 ustawy o ochronie),
• dopuszczenia sprzedaży zwierząt domowych osobom poniżej 16
roku życia jedynie za pisemną zgodą wyrażoną przez rodzica lub
prawnego opiekuna (dodanie art. 10a ustawy o ochronie),
• zaostrzenia i rozbudowania sankcji karnych, które wiążą się z
nielegalnym zabiciem, uśmierceniem, ubojem albo znęcaniem się
nad zwierzęciem, oraz nadaniu czynowi w typie kwalifikowanym
(„ze szczególnym okrucieństwem”) charakteru występku
chuligańskiego w rozumieniu przepisów ustawy – Kodeks karny
(zmiana art. 35 ustawy o ochronie),
• wprowadzenia przykładowego katalogu zabiegów na zwierzętach,
które nie są dopuszczalne (dodanie art. 27 ust. 2a ustawy o
ochronie),
• wprowadzenia zasady, zgodnie z którą każdy zabieg powodujący
ból wykonywany będzie w znieczuleniu ogólnym albo
miejscowym. Jednocześnie Główny Lekarz Weterynarii zostanie
obowiązany do publikowania listy zabiegów, które według zasad
sztuki weterynaryjnej wykonuje się bez znieczulenia (zmiana art.
27 ust. 3 ustawy o ochronie).
W ustawie o utrzymaniu czystości proponuje się zmienić jeden przepis –
art. 3 ust. 2 pkt 4. Zmian polega na rozszerzeniu obowiązków gminy o
określenie wymagań wobec osób utrzymujących zwierzęta domowe w zakresie
ich obowiązkowego oznakowania pozwalającego na identyfikację właściciela.
Projektowana ustawa ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia jej
ogłoszenia.

2. Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej proponowaną
regulacją
Analizując projekt pod kątem zgodności z prawem UE należy wziąć pod
uwagę postanowienia:
• dyrektywy Rady 98/58/WE z dnia 20 lipca 1998 r. dotyczącej
ochrony zwierząt hodowlanych (Dz. Urz. UE L 221 z 8.8.1998, s.
23, ze zmianami; dalej: dyrektywa 98/58). W myśl art. 3 tej
dyrektywy państwa członkowskie obowiązane są opracować
przepisy gwarantujące, że właściciele i opiekunowie podejmą
uzasadnione kroki w celu zapewnienia warunków utrzymania
zwierząt będących pod ich opieką tak aby zwierzęta nie były
narażane na niepotrzebne cierpienie, ból lub zranienie. Zgodnie z
art. 10 ust. 1 dyrektywy 98/58 państwa członkowskie mogą

2