Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty

Warszawa, 27 maja 2011 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-39(5)/11

Pan

Grzegorz
Schetyna
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej




Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec
poselskiego projektu ustawy


- o zmianie ustawy o systemie oświaty (druk
nr 3967).


Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra Edukacji
Narodowej do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac parlamentarnych.


(-) Donald Tusk
Stanowisko Rządu
wobec poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty
(druk nr 3967)

Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty (druk nr 3967) zawiera
propozycję przywrócenia, w zakresie warunków likwidacji publicznych szkół
i placówek prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego, rozwiązania
obowiązującego przed dniem wejścia w życie ustawy z
dnia 19 marca
2009 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw
(Dz. U. Nr 56, poz. 458), obejmującego obowiązek uzyskania pozytywnej opinii
kuratora oświaty w przedmiocie likwidacji szkoły lub placówki.
W uzasadnieniu projektu stwierdzono, że zmiana przepisu art. 59 ust. 2 ustawy
z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572,
z późn. zm.), dokonana w wymienionej wyżej ustawie z dnia 19 marca 2009 r.,
doprowadziła do lawinowego i niekontrolowanego procesu likwidacji szkół.

Należy przypomnieć, że zmiany wprowadzone w ustawie z dnia 7 września 1991 r.
o systemie oświaty ustawą nowelizującą z dnia 19 marca 2009 r. miały na celu
dokonanie czytelnego podziału zadań oświatowych pomiędzy organy prowadzące
szkoły i organy sprawujące nadzór pedagogiczny. Rozstrzyganie o zakładaniu,
przekształcaniu i likwidowaniu szkół publicznych pozostawiono w wyłącznych
kompetencjach jednostek samorządu terytorialnego. Rolę kuratora oświaty w tym
zakresie ograniczono do opiniowania rozstrzygnięć projektowanych przez organy
stanowiące jednostek samorządu terytorialnego. Przed 2009 r. uprawnienie kuratora
oświaty do faktycznego wyrażania zgody na likwidację szkoły było uzasadnione
w okresie wprowadzania głębokich zmian strukturalnych systemu oświaty,
polegających m.in. na przekształcaniu szkół podstawowych z ośmioletnich
w sześcioletnie, wprowadzeniu nowego typu szkoły – gimnazjum, likwidowaniu szkół
ponadpodstawowych i tworzeniu nowych szkół ponadgimnazjalnych. W pierwszych
latach wprowadzania reformy ustroju szkolnego następowały gwałtowne zmiany
w liczbie szkół podstawowych i gimnazjów (często likwidowano wówczas szkoły
podstawowe i tworzono ich miejsce gimnazja). Następna fala zmian wystąpiła w
roku szkolnym 2004/2005, co było związane m.in. z zakończeniem funkcjonowania
dotychczasowych szkół ponadpodstawowych.

Zmiany w sieci szkół były efektem nie tylko reformy strukturalnej, ale również niżu
demograficznego. Od kilkunastu lat maleje liczba urodzeń, a co za tym idzie do szkół
trafiają coraz mniej liczne roczniki. Obecnie na ogół do likwidacji szkoły dochodzi
w sytuacji, kiedy jest to wymuszone warunkami lokalnymi i obniżającą się liczbą
uczniów w szkole.

W myśl ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, za lokalną politykę
oświatową, w tym kształt sieci szkół, odpowiadają jednostki samorządu
terytorialnego. Zgodnie z art. 5c pkt 1 tej ustawy, o likwidacji szkoły lub placówki
prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego rozstrzyga, w
formie
uchwały, organ stanowiący jednostki.

Zgodnie z obecnym brzmieniem art. 59 ust. 1 i 2 ustawy o systemie oświaty, szkoła
publiczna może być zlikwidowana z końcem roku szkolnego przez organ prowadzący
szkołę, po zapewnieniu przez ten organ uczniom możliwości kontynuowania nauki

1
w innej szkole publicznej tego samego typu. Organ prowadzący jest obowiązany,
co najmniej na 6 miesięcy przed terminem likwidacji, zawiadomić o zamiarze
likwidacji szkoły rodziców uczniów, kuratora oświaty oraz organ wykonawczy
jednostki samorządu terytorialnego właściwej do prowadzenia szkół danego typu.
Szkoła prowadzona przez jednostkę samorządu terytorialnego może zostać
zlikwidowana po zasięgnięciu opinii organu sprawującego nadzór pedagogiczny.
Opinia kuratora oświaty zawiera m. in. ocenę zgodności zamiaru likwidacji szkoły
z przepisami prawa oświatowego. Wydając opinię kurator oświaty bierze pod uwagę
przepisy nakładające na organ prowadzący określone obowiązki związane
z zapewnieniem uczniom odpowiednich warunków nauki, wychowania i opieki, w tym
okoliczności wskazane w art. 59 ust. 1 ustawy o systemie oświaty, takie jak termin
likwidacji szkoły, zapewnienie uczniom możliwości kontynuowania nauki, dokonanie
stosownych zawiadomień o zamiarze likwidacji szkoły, a także okoliczności,
o których mowa w art. 17 ust. 3 i 3a ustawy o systemie oświaty, dotyczące
zapewnienia dzieciom transportu do szkoły.

Uchwała organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego w sprawie
likwidacji szkoły, w zakresie jej legalności, podlega kontroli wojewody. Zgodnie
z przepisami ustrojowych ustaw samorządowych, wojewoda sprawuje nadzór nad
działalnością komunalną na podstawie kryterium zgodności z prawem. Uchwała lub
zarządzenie organu jednostki samorządu terytorialnego sprzeczne z prawem są
nieważne. O nieważności uchwały lub zarządzenia w całości lub w części orzeka
organ nadzoru w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia doręczenia uchwały lub
zarządzenia. Ponadto, przepisy samorządowe gwarantują każdemu, czyj interes
prawny lub uprawnienie zostały naruszone uchwałą lub zarządzeniem podjętym
przez organ jednostki samorządu terytorialnego w sprawie z zakresu administracji
publicznej, możliwość zaskarżenia uchwały lub zarządzenia do sądu
administracyjnego. Z
uprawnienia tego mogą korzystać także rodzice uczniów
likwidowanych szkół.

Z danych Systemu Informacji Oświatowej wynika, że liczba likwidowanych szkół
w ciągu ostatnich lat maleje. Poniżej przedstawiono liczby zlikwidowanych szkół dla
młodzieży od roku szkolnego 2006/2007 (dane nie obejmują szkół policealnych):
2006/2007 – 653,
2007/2008 – 599,
2008/2009 – 587,
2009/2010 – 540,
2010/2011 – 486 (na podstawie danych wstępnych Sytemu Informacji Oświatowej).
Ponadto, w omawianym okresie powstało 223 gimnazja.

Przedstawione dane wyraźnie wskazują na bezpodstawność zawartego
w uzasadnieniu projektu stwierdzenia, jakoby zniesienie w 2009 r. obowiązku
uzyskiwania przez jednostki samorządu terytorialnego pozytywnej opinii kuratora
oświaty w przedmiocie likwidacji szkoły spowodowało lawinowy i niekontrolowany
proces likwidowania szkół. Powyższe dane wskazują, że zniesienie tego obowiązku
nie miało negatywnego wpływu na liczbę likwidowanych szkół.

Zmiany wprowadzone w ustawie o systemie oświaty ustawą nowelizującą
z 19 marca 2009 r. wpłynęły na zwiększenie odpowiedzialności jednostek samorządu
terytorialnego za rozstrzygnięcia podejmowane przez ich organy w zakresie kształtu

2
sieci szkół publicznych. W ramach nowelizacji wprowadzono obowiązek corocznego
przedstawiania przez organy wykonawcze jednostek samorządu terytorialnego
organom stanowiącym tych jednostek informacji o stanie realizacji zadań
oświatowych tej jednostki w poprzednim roku szkolnym, w tym o wynikach
sprawdzianu i egzaminów zewnętrznych. Konieczność publicznego prezentowania
informacji o stanie realizacji zadań oświatowych jednostki samorządu pozwala na
społeczne weryfikowanie słuszności decyzji organów samorządowych dotyczących
kształtu sieci szkół, czy np. liczebności oddziałów szkolnych.

Należy zauważyć, że jednostki samorządu terytorialnego wypracowały systemy
zarządzania szkołami na własnym terenie, a świadomość obowiązków wynikających
z odpowiedzialności za realizację zadań w zakresie edukacji osiągnęła poziom
pozwalający na powierzenie im wyłącznych kompetencji stanowiących w obszarze
kształtowania sieci szkolnej, bez konieczności władczego ingerowania organów
administracji rządowej.
W ocenie Rządu, powrót do rozwiązań obowiązujących przed wejściem w życie
nowelizacji ustawy o systemie oświaty z dnia 19 marca 2009 r., tj. przywrócenie
konieczności uzyskiwania pozytywnej opinii (w istocie zgody) kuratora oświaty na
każdą zmianę sieci szkół samorządowych, nie znajduje uzasadnienia.

Wobec powyższego, Rząd negatywnie opiniuje poselski projekt ustawy o zmianie
ustawy o systemie oświaty (druk nr 3967).


























3