Rządowy projekt ustawy o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie obiektów energetyki jądrowej oraz inwestycji towarzyszących

szerokopasmowymi, budowli przeciwpowodziowych realizowanych na podstawie
ustawy z dnia 8 lipca 2010 r. o szczególnych zasadach przygotowania do realizacji
inwestycji w zakresie budowli przeciwpowodziowych oraz inwestycji w zakresie
budowy obiektu energetyki jądrowej lub inwestycji towarzyszącej wydawanej na
podstawie ustawy z dnia .... o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie
obiektów energetyki jądrowej oraz inwestycji towarzyszących;”.
Art. 61. Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 lipca 2011 r.



02_03zb
40 
 
U Z A S A D N I E N I E


I. W obecnej strukturze paliw dla energetyki dominują węgiel kamienny i brunatny,
których udział w produkcji energii elektrycznej wynosi ponad 92 % (odpowiednio 58,6 %
i 33,5%). Udział energii odnawialnej wynosi obecnie około 2,7 % (ogółem wiatr, woda,
biogaz i biomasa), a źródeł gazowych około 3,1 %. Około 2,1 % przypada na pozostałe
rodzaje paliw. W Polsce nie istnieje żaden obiekt jądrowy wykorzystywany do produkcji
energii elektrycznej ani żaden obiekt funkcjonalnie powiązany z produkcją energii
elektrycznej z wykorzystaniem technologii jądrowej. Istniejący reaktor badawczy „Maria” ma
zastosowanie do celów badawczych, medycznych i szkoleniowych. Oprócz reaktora „Maria”
w Polsce istnieją także inne obiekty jądrowe (likwidowany reaktor badawczy „Ewa” oraz dwa
przechowalniki wypalonego paliwa jądrowego). Jednak podobnie, jak ma to miejsce w
przypadku reaktora „Maria”, ich funkcjonowanie nie wiązało się i nie wiąże z produkcją
energii elektrycznej.
W krajach sąsiadujących z Polską (z wyjątkiem Białorusi) oraz w krajach leżących blisko
naszych granic (m.in. Szwecja, Finlandia, Węgry, Bułgaria, Rumunia) znajdują się
energetyczne obiekty jądrowe, przy czym na Litwie elektrownia jądrowa Ignalina została
w 2009 r. wyłączona z eksploatacji i znajduje się obecnie w fazie likwidacji.
Według danych Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej z lipca 2010 r., na świecie
pracuje obecnie 439 reaktorów energetycznych o łącznej mocy ponad 373 tys. MWe,
w budowie zaś znajduje się kolejnych 61 reaktorów energetycznych o łącznej mocy prawie 60
tys. MWe. Z tego w krajach członkowskich Unii Europejskiej pracują 143 reaktory
energetyczne o łącznej mocy prawie 131 tys. MWe, a 6 kolejnych reaktorów energetycznych
o łącznej mocy prawie 6 tys. MWe znajduje się w fazie budowy.
W latach 80. XX w. podjęto budowę pierwszej w Polsce elektrowni jądrowej. Budowa
prowadzona była w arnowcu na Pomorzu, jednakże w grudniu 1989 r. Rada Ministrów
podjęła uchwałę o wstrzymaniu budowy, a w grudniu 1990 r. o postawieniu „Elektrowni
Jądrowej arnowiec w Budowie” w stan likwidacji. W Polsce nie istniały i nie istnieją
zakłady wzbogacania izotopowego, zakłady wytwarzania paliwa jądrowego ani zakłady
przerobu tego paliwa.
Obecnie w Polsce nie ma specyficznych regulacji prawnych dotyczących procesu
inwestycyjnego w zakresie budowy obiektów energetyki jądrowej i infrastruktury
towarzyszącej. Przy obecnym kształcie przepisów prawa, szybkie i sprawne przeprowadzenie
inwestycji infrastrukturalnych bez szczególnych uregulowań w tym zakresie jest w praktyce
niemożliwe. Istniejące obecnie normy prawne, mogące mieć potencjalne zastosowanie do
budowy elektrowni jądrowych i innych obiektów związanych z funkcjonowaniem energetyki
jądrowej, mają charakter rozproszony i dalece niewystarczający. Do tego dochodzi
przewlekłość procesu inwestycyjnego wynikająca przede wszystkim z dużej liczby
niezsynchronizowanych ze sobą, a koniecznych do spełnienia obowiązków ustawowych.
W sytuacji konieczności ponoszenia przez inwestora wysokich nakładów inwestycyjnych,
luki i niedostatki otoczenia prawnego zwiększają poważnie ryzyko powodzenia inwestycji dla
podmiotów zamierzających zaangażować się w budowę obiektów energetyki jądrowej.
W konsekwencji oznaczać to może wydłużenie procesu inwestycyjnego skutkujące wzrostem
kosztów i spadkiem opłacalności inwestycji w porównaniu do podobnych inwestycji
realizowanych w krajach o regulacjach prawnych dostosowanych do specyfiki inwestycji
w
obiekty energetyki jądrowej. Wszystko to sprawia, iż wielomiliardowe inwestycje
w energetykę jądrową bez kompleksowych uregulowań procesu inwestycyjnego byłyby
obciążone trudnym do przyjęcia ryzykiem inwestycyjnym i finansowym, przede wszystkim
z uwagi na trudne do przewidzenia realne terminy realizacji kolejnych etapów inwestycji,
niezależne od inwestora. Reasumując, budowa elektrowni jądrowych w obecnym stanie
prawnym byłaby przedsięwzięciem niezwykle trudnym, jeżeli w ogóle możliwym do
wykonania. O
niedostosowaniu polskiego systemu prawa do prowadzenia szeroko
rozumianych procesów inwestycyjnych świadczy znaczna liczba ustaw specjalnych
poświęconych dużym przedsięwzięciom infrastrukturalnym.
W związku z powyższym, koncepcja stworzenia dla inwestycji w zakresie energetyki
jądrowej odrębnej regulacji znajduje swe potwierdzenie w dotychczasowej praktyce
ustawodawcy, tym bardziej że budowa elektrowni jądrowych obarczona jest dużo większym
ryzykiem inwestycyjnym i finansowym oraz wiąże się z daleko większymi nakładami, niż te
ponoszone na realizację inwestycji objętych dotychczasowymi regulacjami szczególnymi.
Rozwój energetyki jądrowej w Polsce wynika z „Polityki energetycznej Polski do 2030 roku”
(przyjętej uchwałą Rady Ministrów nr 202/2009 z 10 listopada 2009 r.), a także z „Ramowego
harmonogramu działań na rzecz energetyki jądrowej” (przyjętego do wiadomości przez Radę
Ministrów 11 sierpnia 2009 r.). Rada Ministrów zainicjowała ponadto prace nad Programem
Polskiej Energetyki Jądrowej.
2 
 
Zgodnie z wymienionymi powyżej dokumentami głównym celem rozwoju w Polsce
energetyki jądrowej jest zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego Polski, rozumianego
jako zapewnienie dostaw energii elektrycznej po racjonalnych kosztach i z uwzględnieniem
zaostrzających się standardów ochrony środowiska poprzez zróżnicowanie bazy paliwowej
dla energetyki. Zobowiązania Polski związane z przyjęciem przez UE pakietu klimatyczno-
energetycznego wymuszają konieczność dokonania zmian w strukturze produkcji energii,
polegających na ograniczeniu pracy źródeł o wysokiej emisji CO2.
Rozwój gospodarczy Polski będzie wymagał wzrostu zużycia energii elektrycznej. Dla
prognozy rozwoju gospodarczego Polski, przyjętej w „Polityce energetycznej Polski do 2030
roku”, produkcja krajowa energii elektrycznej netto powinna wzrosnąć z 141 TWh w roku
2010 do 217,4 TWh w roku 2030, tj. o ok. 54 %. Zapewnienie takiej produkcji energii
elektrycznej po racjonalnych kosztach i przy zachowaniu wymagań ochrony środowiska,
będzie wymagało, obok wysokosprawnych źródeł węglowych, gazowych i odnawialnych,
również budowy elektrowni jądrowych. Od sektora węglowego oczekuje się dostaw dla
zapewnienia produkcji energii elektrycznej na poziomie 100 – 110 TWh w ciągu najbliższego
dwudziestolecia. Energetyka jądrowa powinna natomiast dążyć do osiągnięcia 15 % udziału
w strukturze paliw dla energetyki. Również obecne trendy europejskiej i światowej polityki
energetycznej oraz ożywienie inwestycyjne w Azji, USA i w Europie w zakresie energetyki
jądrowej wskazują, że jednym z najbardziej pożądanych źródeł stała się właśnie energetyka
jądrowa, która oprócz braku bezpośredniej emisji CO2 zapewnia również niskie koszty
wytwarzania energii elektrycznej, wzrost niezależności od typowych kierunków pozyskiwania
surowców energetycznych, a także techniczną i finansową możliwość gromadzenia
wieloletnich zapasów paliwa, nieistniejącą w przypadku innych nośników energii.
Projektowana ustawa o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie obiektów energetyki
jądrowej oraz inwestycji towarzyszących będzie – obok znowelizowanego Prawa atomowego
– aktem prawnym regulującym zagadnienia związane z funkcjonowaniem w Polsce obiektów
energetyki jądrowej. Szczególny nacisk w tej ustawie położony zostanie na unormowanie
procesu inwestycyjnego dotyczącego obiektów energetyki jądrowej oraz infrastruktury
towarzyszącej.
Głównym celem projektowanej ustawy jest stworzenie klarownych i stabilnych ram prawnych
obejmujących całokształt procesu inwestycyjnego w zakresie przedsięwzięć związanych
z budową w Polsce obiektów energetyki jądrowej, tak aby możliwe było prowadzenie
3 
 
efektywnej działalności w tym zakresie. Projektowana ustawa nie będzie natomiast
obejmowała innych zagadnień, związanych z eksploatacją zrealizowanych obiektów, ich
likwidacją oraz z gospodarką odpadami promieniotwórczymi i wypalonym paliwem
jądrowym. Celem projektowanej ustawy nie jest również tworzenie reguł opracowywania,
przyjmowania i realizacji polityki państwa w zakresie energetyki jądrowej, w tym
opracowywania, przyjmowania i realizacji polityki państwa w zakresie postępowania
z odpadami promieniotwórczymi i wypalonym paliwem jądrowym.
Uregulowanie procesu inwestycyjnego w odrębnym akcie prawnym pozwoli na redukcję
istotnych ryzyk inwestycyjnych, a tym samym zwiększy możliwość przygotowania realizacji
takich inwestycji oraz ich przeprowadzenia w sposób sprawny i efektywny. Wskazują na to
również doświadczenia z innych gałęzi gospodarki, w których zamieszczenie w osobnym
akcie prawnym regulacji poświęconych wyłącznie przygotowaniu oraz realizacji inwestycji
wpłynęło pozytywnie na przyspieszenie procesów inwestycyjnych.

II. Uzasadnienie szczegółowe
Ustawa określa w szczególności zasady przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie
budowy obiektów energetyki jądrowej oraz inwestycji towarzyszących. Inwestycja w zakresie
budowy obiektu energetyki jądrowej będzie w ustawie uznana za inwestycję celu publicznego
w rozumieniu art. 6 ustawy o gospodarce nieruchomościami (art. 3 projektowanej ustawy).
Ustawa nie będzie regulować kwestii bezpieczeństwa jądrowego, ochrony radiologicznej,
ochrony fizycznej, likwidacji obiektów energetyki jądrowej, gospodarki odpadami jądrowymi
oraz zabezpieczeń materiałów jądrowych w odniesieniu do obiektów energetyki jądrowej,
w tym także procedury uzyskiwania opinii i zezwoleń w tym zakresie, uregulowanych
w Prawie atomowym oraz aktach wykonawczych do tej ustawy.
Ustawa nie będzie również regulować zagadnień odpowiedzialności cywilnej za szkodę
jądrową. Przepisy dotyczące tych kwestii, znajdujące się w Prawie atomowym, będą
przedmiotem nowelizacji w ustawie o zmianie ustawy – Prawo atomowe i niektórych innych
ustaw.
W przypadku inwestycji towarzyszących, które ze względu na swoją specyfikę mogłyby być
realizowane na podstawie innych ustaw specjalnych, po stronie inwestora leży możliwość
wyboru reżimu prawnego, w którym inwestycja ta będzie realizowana. Wystąpienie przez
inwestora do ministra właściwego do spraw gospodarki z wnioskiem o nadanie inwestycji
4