Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej oraz niektórych innych ustaw

 
 
Dotychczasowe przepisy rozdziału 2 ustawy o muzeach dotyczące muzeów
rejestrowanych pozostają bez zmian.


4) Prawo pierwokupu i pierwszeństwa służące muzeom rejestrowanym

Przepisy art. 20 ustawy o muzeach dotyczące prawa pierwokupu przysługującego
muzeom rejestrowanym przy nabywaniu zabytków nie są spójne z systemem prawa
cywilnego, co w praktyce może powodować zagrożenia realizacji ustawowych
uprawnień tych muzeów. Doprecyzowanie przepisów w tym zakresie polega na
określeniu, że umowy zawarte w wyniku aukcji są umowami warunkowymi ze
względu na ustawowe prawo pierwokupu przysługujące muzeum. Projekt określa
termin, w którym muzeum może złożyć oświadczenie o skorzystaniu z prawa
pierwokupu – prawo pierwokupu przysługuje muzeum bezpośrednio na aukcjach,
oświadczenie muzeum winno być złożone niezwłocznie po wyłonieniu zwycięzcy
aukcji oraz określa zasady na wypadek, gdy z prawa pierwokupu chce skorzystać
więcej niż jedno muzeum rejestrowane oraz zawiera postanowienie, ze względu na
art. 599 § 2 Kodeksu cywilnego, że sprzedaż dokonana bezwarunkowo jest nieważna.

Przedmiotem prawa pierwokupu, które przysługuje muzeom rejestrowanym są
zabytki w rozumieniu art. 3 ust. 1 – 4 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o zabytkach
i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568, z późn. zm.).

Doprecyzowania wymaga także prawo pierwszeństwa uregulowane w art. 20 pkt 1
ustawy, gdyż obecnie obowiązujący przepis jest niejednoznaczny. Z jego analizy
wynika, że jest to swoiste prawo rezerwacji obiektu w celu jego zakupienia.
W zakresie prawa pierwszeństwa proponuje się wprowadzenie przepisu, iż muzeum
rejestrowane może zgłosić podmiotowi prowadzącemu działalność polegającą na
oferowaniu do sprzedaży zabytków chęć zakupu danego obiektu i w okresie 14 dni od
daty takiego zawiadomienia, muzeum przysługuje prawo pierwszeństwa nabycia
danego obiektu po cenie z chwili zgłoszenia chęci zakupu, zaś sprzedaż dokonana
z naruszeniem powyższego prawa pierwszeństwa jest nieważna.


3 1
 
 
5) Deakcesja zbiorów muzealnych

Zgodnie z projektem proponowana zmiana art. 23 ustawy przewiduje, iż pozwolenie
Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego będzie mogło być wydawane
w uzasadnionych przypadkach, a nie jak obecnie „w wyjątkowych i uzasadnionych”,
co pozwoli na zachowanie kontroli nad deakcesją muzealiów (zgoda ministra będzie
wciąż konieczna), a jednocześnie umożliwi szersze korzystanie z tej możliwości.
W projekcie zrezygnowano w ust. 3 z wymogu składania przez muzea wniosku za
pośrednictwem właściwego podmiotu, o którym mowa w art. 5 ust. 2 lub 3.
Nowelizacja tego przepisu była konieczna ze względu na wątpliwości interpretacyjne.
Upraszcza się też tryb wydawania pozwolenia, gdyż w obecnym stanie prawnym
w procedurze uczestniczy od 5 do 6 podmiotów (dyrektor muzeum, rada muzeum,
organizator, Rada do Spraw Muzeów, minister, a w niektórych przypadkach także
Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa). Ponadto nie ma uzasadnienia, żeby
wniosek trafiał do ministra za pośrednictwem organizatora, który przecież – zgodnie
z przepisami – nie zajmuje stanowiska merytorycznego w tej sprawie.

6) Przeniesienie muzealiów

Proponuje się, aby w przepisie art. 29 ust. 1 ustawy zostały unormowane odrębnie
dwie sytuacje.
Pierwsza, gdy tylko za zgodą dyrektora muzeum muzealia będą mogły być
przenoszone poza teren muzeum, w którym są wpisane do inwentarza, w przypadku
wypożyczenia innym muzeom, potrzeby konserwacji, badań lub zapewnienia
bezpieczeństwa, ekspozycji na wystawach.

Druga – gdy będzie potrzebna nie tylko zgoda dyrektora muzeum, lecz również zgoda
podmiotu, o którym mowa w art. 5 ust. 1, (czyli organizatora muzeum) na
przenoszenie muzealiów w innych uzasadnionych przypadkach, np. w razie
wypożyczenia muzealiów urzędom, bankom, przedsiębiorstwom.
Obecne brzmienie przepisu art. 29 ust. 1 nie przewiduje takiego rozgraniczenia, co
w znacznym stopniu utrudnia prawidłowe funkcjonowaniu muzeum.
3 2
 
 
3.
Zmiany dotyczące ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach

1) Statut bibliotek

Podobnie jak w przypadku ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności
kulturalnej oraz ustawy o muzeach obecnie obowiązujący art. 11 ust. 3 pkt 4 ustawy
o bibliotekach zawiera postanowienie powodujące problemy, tzn. w praktyce statuty
bibliotek nie wskazują, zgodnie z omawianym przepisem „sposobu gospodarowania
środkami finansowymi”, lecz „źródła finansowania”. Należy zwrócić uwagę, że
wszystkie instytucje kultury – w tym biblioteki stanowiące samodzielne jednostki
organizacyjne – stosują takie same zasady gospodarki finansowej w oparciu
o przepisy ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych oraz ustawy
z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej.
W związku z tym:
1)
określone w przepisie ustawy o bibliotekach postanowienie, dotyczące
treści statutu i mające związek ze stosowaną gospodarką finansową, powinno
uzyskać takie samo brzmienie, jak w przepisie zmienianej ustawy o organizowaniu
i prowadzeniu działalności kulturalnej dotyczącym treści statutu instytucji kultury
niebędącej biblioteką,
2)
uprawniony jest tylko taki „sposób gospodarowania środkami finansowymi
biblioteki” – według brzmienia art. 11 ust. 3 pkt 4 ustawy z dnia 27 czerwca
1997 r. o bibliotekach – na jaki zezwalają przepisy ww. ustaw. Biblioteka może
z będących w jej dyspozycji środków – są one przychodami biblioteki – pokrywać
koszty swojej działalności bieżącej, w zakresie określonym w statucie, oraz wydatki
majątkowe.
Proponuje się zatem wprowadzenie zmian w treści art. 11 ust. 3 pkt 4, który będzie
przewidywał wskazywanie w statucie bibliotek źródeł finansowania, zamiast sposobu
gospodarowania środkami finansowymi.
Ponadto proponuje się skreślenie przepisu art. 11 ust. 4 ustawy o bibliotekach.
Wydawanie ramowych statutów bibliotek przez ministrów nie znajduje uzasadnienia,
bowiem praktyka wskazuje, iż obowiązek określania statutu może być prawidłowo
realizowany przez same biblioteki.

3 3
 
 
2) Łączenie bibliotek z innymi formami organizacyjnymi działalności kulturalnej

Najważniejsze zmiany w ustawie o bibliotekach związane są z propozycją uchylenia
przepisów zakazujących łączenia bibliotek publicznych z innymi instytucjami i innymi
bibliotekami. Rozwiązanie polegające na funkcjonowaniu biblioteki np. w ramach
ośrodka kultury może być w określonych warunkach rozwiązaniem bardziej
efektywnym z punktu widzenia użytkowników i tańszym dla organizatora. Warunkiem
możliwości połączenia bibliotek z innymi formami organizacyjnymi instytucji kultury
powinno być spełnienie warunków takich jak:
– brak uszczerbku dla dotychczas realizowanych zadań,
– zgoda Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, wydana po zasięgnięciu opinii
Krajowej Rady Bibliotecznej oraz właściwej wojewódzkiej biblioteki publicznej.
W związku z tym proponuje się zmianę art. 13 ust. 7 ustawy o bibliotekach polegającą
na umożliwieniu łączenia bibliotek z innymi formami organizacyjnymi działalności
kulturalnej, pod warunkiem że takie połączenie odbędzie się bez uszczerbku dla
dotychczasowych zadań biblioteki oraz pod warunkiem wydania zgody przez Ministra
Kultury i Dziedzictwa Narodowego, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady
Bibliotecznej oraz właściwej wojewódzkiej biblioteki publicznej. W przypadku
bibliotek publicznych połączenie z innymi instytucjami kultury będzie możliwe również
jedynie wówczas, jeżeli nie spowoduje to uszczerbku w wykonywaniu
dotychczasowych zadań, przy czym warunkiem takiego połączenia będzie w każdym
przypadku uzyskanie zgody Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, wydanej po
zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Bibliotecznej i odpowiedniej wojewódzkiej
biblioteki publicznej. Przez brak uszczerbku należy również rozumieć, iż w połączonej
instytucji kultury powstałej w wyniku połączenia z biblioteką pracownicy zatrudnieni
na stanowiskach bibliotekarskich będą spełniali wymogi obowiązujące bibliotekarzy.

W projekcie ustawy proponuje się także zmianę art. 13 ust. 2 polegającą na wydłużeniu
okresu podania do publicznej wiadomości informacji o zamiarze połączenia biblioteki
z
3 do 6 miesięcy. Rozwiązanie to jest spójne z koncepcją umożliwiającą
funkcjonowanie instytucji łączących różne formy prowadzenia działalności kulturalnej.
Dodatkowe zabezpieczenie będzie stanowił również art. 13 ust. 2 ustawy o bibliotekach,
nakładający na organizatora obowiązek podania do publicznej wiadomości informacji
o zamiarze połączenia wraz z uzasadnieniem na 6 miesięcy przed dniem wydania aktu
3 4
 
 
o połączeniu biblioteki. Rozwiązanie takie stanowi lex specjalis w stosunku do przepisu
art. 18 ust. 2 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, która
podobny termin dla wszystkich instytucji kultury określa na 3 miesiące. W związku
z proponowaną zmianą, należy również w art. 7 ust. 2 ustawy o bibliotekach dodać do
zadań Krajowej Rady Bibliotecznej przedstawianie opinii w sprawie wyrażenia przez
Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego zgody na połączenie biblioteki
z instytucjami kultury innymi niż biblioteki.

Proponuje się, aby powyższe zmiany weszły w życie po 12 miesiącach od ogłoszenia
przedmiotowej nowelizacji. Przedłużone vacatio legis wiąże się z rozpoczęciem
realizacji wieloletniego planu rządowego dotyczącego modernizacji bibliotek.


3) Wytyczne do rozporządzeń wykonawczych

Ponadto, zgodnie z wymogami Konstytucji, konieczne jest określenie wytycznych do
ustawowych upoważnień do wydania rozporządzeń do ustawy o bibliotekach (art. 6
ust. 3, art. 7 ust. 7, art. 21 ust. 4, art. 26 ust. 2 i art. 29 ust. 4).
Proponuje się wprowadzenie wytycznych do przepisów i tak:

– w art. 6 w ust. 3 uwzględnienie poprzez doprecyzowanie ich szczególnego
charakteru edukacyjnego,
– w art. 7 w ust. 7, uwzględniając w szczególności sposób powoływania
przewodniczącego, zwoływania posiedzeń Rady oraz jej obsługi
administracyjnej,
– w art. 21 w ust. 4 przy ustalaniu sposobu i trybu zaliczania bibliotek do
bibliotek naukowych oraz ustalania ich wykazu, uwzględniając ich szczególną
specyfikę oraz zapewnienie profesjonalnego wykonywania przez nie zadań,
– w art. 26 w ust. 2, uwzględniając w szczególności ich specyfikę,
– w art. 29 w ust. 4, mając na celu zapewnienie profesjonalnego wykonywania
zadań.



3 5