Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej oraz niektórych innych ustaw

 
 
– ujęte w rocznych planach finansowych instytucji kultury zgodnie z art. 52 ustawy
o finansach publicznych:
a) przychody – stanowią prognozy ich wielkości,
b) koszty – mogą ulec zwiększeniu, jeżeli:
– zrealizowano przychody wyższe od prognozowanych,
– zwiększenie kosztów nie spowoduje zwiększenia dotacji z budżetu lub
zwiększenia planowanego stanu zobowiązań.
Zmiany w zakresie przychodów i kosztów wymagają dokonania zmian w rocznym
planie finansowym instytucji kultury.
W stosunku do stanu dotychczasowego ustawa nie będzie posługiwała się już
pojęciem „plan działalności”. W miejsce dotychczasowych „planów” np. usług,
przychodów czy kosztów wymienia wskazane wyżej elementy planu finansowego.

14) Przychody instytucji kultury

W projektowanej ustawie proponuje się wprowadzenie zmiany mającej na celu
dostosowanie przepisów w zakresie zasad gospodarki finansowej instytucji kultury, do
obecnie obowiązującej ustawy o finansach publicznych.
Po pierwsze, ważne jest uregulowanie kwestii dotacji dla instytucji kultury poprzez
precyzyjne ich określenie. Obecnie obowiązująca ustawa o organizowaniu
i prowadzeniu działalności kulturalnej jako jedno ze źródeł przychodów instytucji
kultury wskazuje dotacje z budżetu, określając je jako dotacje na zadania objęte
mecenatem państwa, dotacje na zadania ważne z punktu widzenia regionalnej polityki
rozwoju w zakresie kultury oraz roczną dotację na działalność. Natomiast
obowiązująca ustawa o finansach publicznych określa dotacje jako wydatki budżetu
podlegające szczególnym zasadom rozliczania i jednoznacznie wskazuje ich rodzaje
(celowa, podmiotowa). W związku z powyższym, w celu uniknięcia niejasności,
a także dostosowania przepisów regulujących działalność kulturalną do rozwiązań
systemowych w zakresie finansów publicznych, projekt przewiduje zmiany
w przepisach w art. 5 ust. 1 i 2, art. 9 ust. 3 i w art. 28 ust. 1b, określając, iż chodzi
2 1
 
 
o dotacje celowe, w art. 28 ust. 2, określając, iż chodzi o dotacje podmiotowe
i celowe, zaś w art. 28 ust. 3, określając, że organizator przekazuje instytucji kultury
środki finansowe w formie:
1) dotacji podmiotowej na dofinansowanie działalności bieżącej w zakresie
realizowanych zadań statutowych, w tym na utrzymanie obiektów i remonty;
2) dotacji celowej na finansowanie lub dofinansowanie kosztów inwestycji;
3) dotacji celowej na realizację wskazanych zadań i programów.
Po drugie, przepis art. 28 ust. 2 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności
kulturalnej stanowi, że przychody ze sprzedaży zabytków nie są traktowane jako
przychody instytucji. Ponieważ przepisy ustawy o ochronie zabytków dopuszczają
sprzedaż zabytków przy zachowaniu ustawowych ograniczeń, należy uwzględnić
przychody ze sprzedaży zabytków wśród innych źródeł przychodu instytucji kultury.
W związku z powyższym w projekcie proponuje się stosowną zmianę art. 28 ust. 2
ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej polegającą na
wykreśleniu wyrazów „z wyjątkiem zabytków”.

15) Rachunkowość instytucji kultury

Powszechna krytyka dotyczy pojęcia funduszu instytucji kultury uregulowanego
w przepisie art. 29 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej.
Pojęcie to jest reliktem dawnego prawa budżetowego i obecnie jest całkowicie
niespójne z siatką pojęciową wprowadzoną przez ustawę z dnia 29 września 1994 r.
o rachunkowości, która obowiązuje również instytucje kultury.

W szczególności należy zauważyć, że:
– fundusz instytucji kultury w rozumieniu powyższego przepisu nie odzwierciedla
majątku instytucji,
– terminologia zawarta w art. 29 ustawy jest niespójna z terminologią wynikającą
z ustawy o rachunkowości (np. odmienne znaczenie pojęcia „inwestycje”), a ponadto
budzi wiele wątpliwości interpretacyjnych i to zarówno w samych instytucjach
kultury, jak i w instytucjach je nadzorujących (zwłaszcza – organizatorach),
2 2
 
 
– wynikający z art. 29 ustawy sposób ujmowania odpisów amortyzacyjnych
i umorzeniowych jest całkowicie odmienny od wynikającego z ustawy

o rachunkowości.

Część instytucji stosuje ewidencję amortyzacji zgodnie z ustawą o organizowaniu
i prowadzeniu działalności kulturalnej bez równoległego księgowania pozostałych
przychodów operacyjnych. W takim przypadku amortyzacja będąca kosztem wpływa
na wynik finansowy, a przy dużych kosztach amortyzacji strata może sięgać
milionowych kwot, natomiast inne instytucje stosują ewidencję amortyzacji
z uwzględnieniem księgowania równoległego równoważącego koszt przychodem;
takie rozwiązanie powoduje, że amortyzacja nie wpływa na wynik finansowy.

Trzeba również wskazać na wątpliwości interpretacyjne związane z ust. 5
omawianego przepisu. Dotychczasowa jego interpretacja oparta na wykładni
językowej prowadzi do wniosku, że zakładowy fundusz świadczeń socjalnych
powinien być obowiązkowo tworzony nawet w małych instytucjach kultury
zatrudniających kilka osób. Jest to rozwiązanie nieracjonalne. W zakresie tworzenia
Zakładowego Funduszu wiadczeń Socjalnych – powinny być stosowane
powszechnie obowiązujące przepisy ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym
funduszu świadczeń socjalnych określające, w jakich przypadkach tworzenie funduszu
(wypłacanie świadczeń) jest obowiązkowe, a w jakich nie.

W projekcie ustawy proponuje się zmianę brzmienia art. 29 w taki sposób, aby jasno
zapisać, że instytucje kultury stosują przepisy ustawy o rachunkowości dotyczące osób
prawnych oraz uchylenie ust. 2 – 7.

16) Zasady wynagradzania w instytucjach kultury

Art. 31 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej
upoważniający Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w porozumieniu
z ministrem właściwym do spraw pracy, do określenia zasad wynagradzania
pracowników instytucji kultury pełni istotną funkcję gwarancyjną. Na podstawie
art. 31 ustawy wydano następujące akty wykonawcze :
2 3
 
 
– rozporządzenie Ministra Kultury i Sztuki z dnia 31 marca 1992 r. w sprawie zasad
wynagradzania pracowników niektórych instytucji kultury (Dz. U. Nr 35, poz. 151,
z późn. zm.),
– rozporządzenie Ministra Kultury i Sztuki z dnia 23 kwietnia 1999 r. w sprawie zasad
wynagradzania pracowników zatrudnionych w instytucjach kultury prowadzących
w szczególności działalność w zakresie upowszechniania kultury (Dz. U. Nr 45,
poz. 446, z późn. zm.).
W projekcie ustawy proponuje się nadać nowe brzmienie art. 31 oraz dodać art. 31a –
31d, wprowadzając do treści ustawy zasady wynagradzania:
1) gwarantujące prawo pracowników do otrzymywania wynagrodzeń i świadczeń
określonych w ustawie, których zasadność wynika z wieloletniego zatrudnienia oraz
pełnionej funkcji,
2) umożliwiające przyznanie pracownikom wynagrodzenia, którego zasadność wynika
z powierzenia dodatkowych zadań, charakteru lub warunków wykonywania pracy,
a także z merytorycznej specyfiki wykonywanej pracy,
3) zawierające upoważnienie do wydania przez ministra właściwego do spraw kultury
i ochrony dziedzictwa narodowego w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw
pracy rozporządzenia, w którym określone zostaną stanowiska pracy oraz minimalny
poziom wynagrodzenia zasadniczego, a ponadto określone zostaną warunki –
odpowiednio – ustalania, przyznawania i wypłacania wynagrodzeń i świadczeń
określonych w ustawie oraz ich wysokość (art. 31a, 31b, 31c i 31d).
Projekt ustawy przewiduje zatem, że:
1) pracownikowi przysługuje wynagrodzenie zasadnicze, dodatek funkcyjny dla
pracowników zatrudnionych na stanowiskach kierowniczych, dodatek za wieloletnią
pracę, jednorazowa odprawa w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu
niezdolności do pracy oraz nagrody jubileuszowe,
2) pracownikowi może zostać przyznany:
2 4
 
 
– dodatek specjalny z tytułu okresowego zwiększenia obowiązków służbowych lub
powierzenia dodatkowych zadań albo ze względu na charakter pracy lub warunki
wykonywania pracy,
– nagroda za osiągnięcia w pracy,
3) pracownicy instytucji artystycznych mogą otrzymywać dodatkowe wynagrodzenia
za występy i opracowania artystyczne w postaci stawek za udział w określonej roli
i charakterze w przedstawieniu (koncercie) lub za reżyserię, scenografię, choreografię
i kierownictwo muzyczne przedstawienia,
4) pracownikowi instytucji artystycznej przyjętemu do pracy z własnym
instrumentem, ubiorem scenicznym, rekwizytem lub narzędziami albo używającemu
własnych akcesoriów do instrumentów może być przyznana odpłatność za ich
używanie.
Jednocześnie projekt ustawy przewiduje, że wykonywanie przez pracowników
zatrudnionych na stanowisku dyrektora lub zastępcy dyrektora prac, o których mowa
w punkcie 3 – jak wyżej – nie jest świadczeniem usług związanych z zarządzaniem
w rozumieniu art. 5 ust. 4 ustawy z dnia 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób
kierujących niektórymi podmiotami prawnymi (Dz. U. Nr 26, poz. 306, z późn. zm.),
W odniesieniu do dodatku projekt ustawy przewiduje, że za wieloletnią pracę
pracownikowi przysługuje dodatek w wysokości 5 % stawki miesięcznego
wynagrodzenia zasadniczego po 5 latach pracy, wzrastający o 1 % za każdy następny
rok pracy do osiągnięcia 20 % po 20 i więcej latach pracy oraz że do okresów pracy
uprawniających do dodatku wlicza się wszystkie poprzednio zakończone okresy
zatrudnienia oraz inne okresy, jeżeli z mocy odrębnych przepisów podlegają one
wliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
W przypadku nagrody jubileuszowej projekt ustawy zawiera następujące
rozstrzygnięcia:
1) pracownikowi artystycznemu przysługują nagrody jubileuszowe wypłacane
w okresach co 5 lat, poczynając od osiągnięcia:
a) 10 lat pracy artystycznej w balecie,
2 5