Poselski projekt ustawy o fundacjach politycznych

fundacjach. Przede wszystkim, aktywno ć fundacji politycznych będzie się
koncentrowała na podnoszeniu jako ci ycia politycznego i debaty o sprawach
publicznych. Fundacje polityczne ex definitione nie będą natomiast realizowały
celów związanych np. z działalno cią charytatywną czy wykonywaniem zadań
z
zakresu pomocy społecznej. Po trzecie, zasadne jest szczególne
uregulowanie kwestii nadzoru nad fundacjami politycznymi. Ze względu na ich
powiązanie z
partiami politycznymi oraz potrzebę zagwarantowania
niezale no ci od organów władzy wykonawczej, powierzono zadanie nadzoru
nad fundacjami politycznymi Państwowej Komisji Wyborczej.
Konkretne rozwiązania legislacyjne zostały czę ciowo zaczerpnięte z trzech
najwa niejszych ródeł:
a) ustawy o fundacjach;
b) ustawy o partiach politycznych;
c) ustawy o działalno ci po ytku publicznego i wolontariacie.
Ponadto, w zakresie celów i form działania fundacji politycznych wzorowano się
na do wiadczeniach fundacji politycznych działających w innych krajach, w
szczególno ci w Niemczech.
Podstawowe zasady działania fundacji politycznych według zaproponowanego
w projekcie modelu są następujące:
1) fundację polityczną mo e ustanowić tylko partia polityczna, zarówno
otrzymująca subwencję z bud etu państwa, jak i pozbawiona prawa do
otrzymywania subwencji;
2) fundacja polityczna stanowi podmiot prawa niezale ny od partii
politycznej, która ją ustanowiła – zagwarantowany jednak został wpływ
partii-fundatora zarówno na skład organów fundacji (uprawnienie do
powoływania i odwoływania członków rady fundacji), jak i na byt prawny
fundacji (uprawnienie do podjęcia decyzji o likwidacji fundacji w ka dym
czasie);

3) fundacja polityczna działa w oparciu o przepisy ustawy i statutu, który
musi zachowywać zgodno ć z przepisami ustawy – fundacja nie mo e w
statucie przewidzieć celów sprzecznych z celami fundacji politycznych
okre lonymi ustawą;
4) fundacja nie mo e prowadzić działalno ć gospodarczej, ale w ramach
działalno ci statutowej i w limitowanym zakresie mo e prowadzić
działalno ć odpłatną – zakres dozwolonej działalno ci odpłatnej
obejmuje sprzeda publikacji, a tak e działalno ć szkoleniową (kursy,
warsztaty, szkoły letnie - nale y umo liwić pobieranie opłat za udział);
5) podstawowym ródłem dochodu dla fundacji ustanowionych przez partie
polityczną otrzymującą subwencję z bud etu państwa jest okre lona
czę ć tej subwencji; w przypadku partii nieotrzymujących subwencji –
ustanowione przez nich fundacje powinny zostać wyposa one przez
fundatora w fundusz zało ycielski. Fundacje mogą czerpać dochody
tak e z innych ródeł (darowizny, zapisy, spadki);
6) relacje z partią-fundatorem zostały uregulowane tak, by zabezpieczyć
przed ukrytym finansowaniem działalno ci partii ze rodków fundacji
(ukryty zwrot subwencji), a jednocze nie umo liwić partii-fundatorowi
zlecanie fundacji nieodpłatnego wykonywania prac analitycznych i
badawczych;
7) w sferze bie ącego zarządzania fundacją wskazano na konieczno ć
powołania obok zarządu, tak e rady fundacji – wewnętrznego organu
nadzoru, zobowiązanego równie do uchwalania kodeksu etycznego
wią ącego pracowników i członków organów fundacji. W ten sposób
usankcjonowano zasady „ładu korporacyjnego“ fundacji politycznych,
który wydaje się wymagany w przypadku podmiotów, które korzystają lub
mogą korzystać ze rodków publicznych. Dopuszczalne jest równie
powoływanie innych organów, w szczególno ci rady patronackiej.
Zadaniem takiego organu było programowanie strategicznych kierunków
działania fundacji.

8) umocowano Państwową Komisję Wyborczą (wraz z
organem
pomocniczym – Krajowym Biurem Wyborczym) do pełnienia roli
zewnętrznego organu nadzoru nad działalno cią fundacji politycznego
wyposa onego w szerokie kompetencje wzorowane na kompetencjach
PKW względem partii politycznych. Wskazanie PKW jako organu
nadzoru nad fundacjami politycznymi wynika – podobnie jak w przypadku
partii politycznych – z potrzeby zapewnienia mechanizmu kontroli i
nadzoru niezale nego od wpływów władzy wykonawczej. Stąd,
niezasadne byłoby powierzenie – na wzór ustawy o fundacjach –
nadzoru nad fundacjami politycznymi ministrom. Kompetencje PKW
obejmują w szczególno ci kontrolę zgodno ci działalno ci fundacji
z prawem i statutowymi celami, podejmowanie działań sanacyjnych, a
tak e stosowanie sankcji w przypadku stwierdzenia nieprawidłowo ci.
Projektodawcy wychodzą z zało enia, e Państwowa Komisja Wyborcza
winna być równie umocowana do inicjowania w ustawowo okre lonych
przypadkach postępowania zmierzającego do likwidacji fundacji
politycznej. Niekwestionowany autorytet PKW i brak wątpliwo ci co do
bezstronno ci tej instytucji w pełni uzasadnia przyznanie jej tak
rozbudowanych kompetencji nadzorczych względem fundacji.
9) W rozdziale projektu pt. „Zmiany w przepisach obowiązujących“
wprowadzono szereg rozwiązań dostosowujących system prawny do
pojawienia się nowej instytucji. Wprowadzono niezbędne klauzule m.in.
do przepisów antykorupcyjnych, podatkowych (zwolnienie fundacji od
podatku dochodowego od osób prawnych), jak równie usunięto
z ustawy o partiach politycznych instytucję Funduszu Eksperckiego,
która zostanie zastąpiona przez fundacje polityczne.
* * *
Komplementarne wobec koncepcji powołania fundacji politycznych jest inne
rozwiązane zaproponowane w projekcie i odnoszące się do zakazu reklamy
telewizyjnej, radiowej i wielkoformatowej nało onego na partie polityczne i
komitety wyborcze. To rozwiązanie równie nakierowane jest na podniesienie

jako ci debaty publicznej, przede wszystkim za zamknięcie drogi do
prowadzenia kampanii wyborczej za pomocą rodków, które nie niosą istotnej
warto ci merytorycznej, a pochłaniają olbrzymie rodki finansowe, w tym rodki
uzyskiwane przez partie polityczne i komitety wyborcze z bud etu państwa.
Rozwiązanie zaproponowane w projekcie nawiązuje do zmian
zaprojektowanych wspomnianą na wstępie ustawą z dnia 24 kwietnia 2009 r. o
zmianie ustawy o partiach politycznych oraz niektórych innych ustaw, która
jednak na skutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 stycznia 2010 r.
(Kp 6/09) wymaga poprawienia przez parlament i ponownego uchwalenia.
Ustawa ta proponowała zakaz umieszczania przez komitety wyborcze w czasie
kampanii wyborczych stanowiących jednolitą cało ć plakatów lub haseł
wyborczych, których powierzchnia przekracza 2 mkw.
W ustawie z 24 kwietnia 2009 r. proponowano tak e wprowadzenie do ustawy o
partiach politycznych art. 29a, zgodnie z którym:
„1. rodki finansowe pochodzące z subwencji mogą być wykorzystywane na
upowszechnianie działań i celów programowych partii politycznej prowadzone w
formie odpłatnego rozpowszechniania reklam i audycji w programach
nadawców radiowych i telewizyjnych oraz odpłatnych ogłoszeń i reklam w
prasie drukowanej, wyłącznie w okresie kampanii wyborczej w wyborach do
Sejmu i do Senatu, w wyborach Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, w
wyborach do Parlamentu Europejskiego oraz w wyborach organów jednostek
samorządu terytorialnego.
2. Wydatki na cel, o którym mowa w ust. 1, mogą być dokonywane tylko za
po rednictwem Funduszu Wyborczego i na zasadach, okre lonych w
odrębnych przepisach, dotyczących wydatkowania rodków na kampanie
wyborcze.
3. rodki finansowe pochodzące z subwencji nie mogą być wykorzystywane na
upowszechnianie działań i celów programowych partii politycznej w formie,
stanowiących jednolitą cało ć, plakatów i haseł, których powierzchnia
przekracza 2 m2.”;

Tymczasem, projektowana regulacja zawiera rozwiązanie idące dalej, a
mianowicie całkowity i odnoszący się do wszystkich partii politycznych
(niezale nie od tego, czy otrzymują subwencję) zakaz odpłatnego
rozpowszechniania reklam i audycji w programach nadawców radiowych i
telewizyjnych oraz odpłatnych ogłoszeń i reklam w prasie drukowanej, a tak e
umieszczania stanowiących jednolitą cało ć, plakatów i haseł, których
powierzchnia przekracza 2 mkw.
W tym kontek cie nale y wyra nie zaznaczyć, e projektowana regulacja
nawiązuje do wzorców obowiązujących w wielu państwach o utrwalonych
tradycjach demokratycznych. Przykładem mo e być Francja, gdzie przepisy
prawa wyborczego precyzyjnie regulują wielko ć plakatów wyborczych, a
katalog zakazanych metod prowadzenia kampanii wyborczej obejmuje m.in.
płatną reklamę telewizyjną i radiową39, a tak e reklamę telefoniczną40.
Projektodawcy wyra ają nadzieję,
e uregulowanie dotyczące kampanii
wyborczych wraz z otwarciem mo liwo ci tworzenia fundacji politycznych w
perspektywie kilku lat doprowadzi do radykalnej poprawy jako ci
ycia
politycznego w Polsce, podniesienia merytorycznej warto ci debaty politycznej i
umocnienia demokratycznej kultury politycznej. Nie są to, oczywi cie, działania
wystarczające do osiągnięcia tych celów, ale na poziomie legislacyjnym
optymalne i niezbędne.

II. Skutki społeczne, gospodarcze, finansowe (w tym źródła finansowania)
i prawne projektowanej regulacji
Ustawa powołuje do ycia nową instytucję prawną, nieznaną dotychczas
polskiemu ustawodawcy. Instytucja fundacji politycznej w swej charakterystyce
prawnej nawiązuje do fundacji w rozumieniu ustawy o fundacjach. Pewne
                                                       
39
art. 52-1 Code électoral. Komitetom wyborczym przysługuje, rzecz jasna, bezpłatny
czas antenowy w mediach publicznych, który jest przydzielany według zasad okre lanych przed
ka dymi wyborami przez francuski odpowiednik polskiej Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji.
40
art. L 50-1 Code electoral.