Rządowy projekt ustawy - Prawo probiercze

– po redukcji chlorkiem rtęci UNI EN ISO 1148889/89
Dla stopów palladu – oznaczanie wagowe z dwumetyloglioksymem UNI EN ISO
11490/97
Dla stopów złota – metoda kupelacyjna ISO 1426/00
Dla stopów srebra:
– metoda potencjometryczna z użyciem bromku potasu UNI EN 311427/97
– metoda potencjometryczna z użyciem chlorku sodu lub chlorku potasu EN 3751/56
2. Metody selekcjonowania oraz pobierania próbek analitycznych zostały szczegółowo
opisane w prawie probierczym (art.7 i 9 rozporządzenia nr 150/2002), zgodnie z którym liczba
próbek badanych wyrobów uzależniona jest zarówno od rodzaju i kształtu badanego
przedmiotu, metody, jaką zastosowano do wytworzenia wyrobu, jak też od jego masy. Przy
pobieraniu próbek z wyrobów gotowych prawo nakazuje dobór takiego sposobu pobierania
próbek, który pozwala na uniknięcie nadmiernego zniszczenia wyrobu oraz zezwala na nadzór
właściciela wyrobu nad procesem pobierania próbki. Pozostałość pobranego materiału
analitycznego oraz wyrób, z którego pobrano próbkę, jest zatrzymywany w laboratorium, co
stwarza możliwość powtarzania badań w przypadku zakwestionowania ich wyników.
3. Dopuszczone tolerancje ujemne
Dla stopów złotych i srebrnych nie dopuszcza się tolerancji ujemnej, natomiast dla
stopów platynowych i palladowych wykonanych metodą odlewu dopuszczona jest tolerancja
10o/oo. Polskie prawo probiercze nie przewiduje żadnych tolerancji ujemnych.
4. Zasady i sposoby cechowania wyrobów określone są w dekrecie nr 251/1999 i w
rozporządzeniu wykonawczym nr 150/2002.
Wizerunek włoskiej cechy (tzw. cechy specjalnej) jest bardzo prosty, jest to numer Izby
Handlowej, na terenie której dokonano badania i cechowania – w obrysie koła. Cecha nie
może występować samoistnie, musi być umieszczona obok tzw. cechy identyfikacyjnej (czyli
obok znaku wytwórcy, który pozwala na ustalenie producenta wyrobów) oraz liczby
określającej próbę. Cecha specjalna może być wykonana w trzech różnych rozmiarach.
Ze względu na rodzaj obowiązującego systemu prawnego włoskie przepisy prawa
probierczego zawierają głównie regulacje dotyczące powszechnie stosowanych cech
identyfikacyjnych, czyli znaków producentów, a nie cech specjalnych, które nie
rozpowszechniły się dotychczas i można stwierdzić, że praktycznie, poza sporadycznymi
przypadkami oznaczenia wyrobów przeznaczonych na rynek francuski, nie są stosowane.
Przepisy dotyczące cech specjalnych to art. 13 dekretu nr 251/1999 i art. 34 i 35 rozporządzenia
nr 150/2002.
66
Pozostałe przepisy dekretu i rozporządzenia dotyczące oznaczeń probierczych odnoszą się do
cech identyfikacyjnych i dotyczą między innymi:
–
zasad prawnych ich umieszczania,
–
ustalenia podmiotu uprawnionego do umieszczania (np. w przypadku kiedy
wyrób jest rezultatem prac kilku producentów, obowiązek umieszczenia cechy spoczywa na
tym podmiocie, który wprowadza wyrób do obrotu),
– ustalenia
uprawnień do posługiwania się cechą identyfikacyjną (np. brak
uprawnień dla osób, które dokonują jedynie usług w zakresie napraw wyrobów),
– ustalenia
kształtu i rozmiarów cech,
–
sposobów przechowywania matryc oraz wykonywania odbitek cech
identyfikacyjnych,
–
sposobów oznaczania półfabrykatów.

Jedynym przyjętym sposobem umieszczania cech specjalnych jest nanoszenie
ich za pomocą znaczników probierczych przy pomocy mechanicznych dźwigni.
Cechy identyfikacyjne mogą być umieszczane w toku produkcji, metodami przyjętymi
przez producenta, pod warunkiem zachowania ustalonego wizerunku.
5. Wyposażenie laboratoriów badawczych
W związku z zastosowaniem typowych, zgodnych z normami europejskimi, metod
badania zawartości metali szlachetnych, wyposażenie laboratoriów badawczych jest podobne
do wyposażenia przeciętnego, europejskiego urzędu probierczego.
Podstawowa aparatura badawcza, zarówno w Vicenzie, jak też w Arezzo, to piece
kupelacyjne (wykonane przez lokalnych producentów), urządzenia do potencjometrycznego
oznaczania stopów srebrnych, mikrowagi, piece indukcyjne do topienia. Laboratorium w
Vicenzie posiada również spektrometr absorpcji atomowej oraz spektroskop fluorescencji
rentgenowskiej firmy Fischer.
W laboratorium w Arezzo na szczególną uwagę zasługiwał nowoczesny potencjometr
firmy Mettler, z podwójną elektrodą, który ma być wykorzystywany do badania metodą
potencjometryczną również stopów złota.
Celem opracowania i ewentualnego wdrożenia – w przypadku uzyskania pozytywnych i
powtarzalnych wyników badania tej metody dla stopów złota – jest obniżenie kosztów i
skrócenie czasu badania, ponieważ kupelacja jest metodą pracochłonną i kosztowną. Ponadto w
procesie kupelacji konieczne jest zastosowanie ołowiu, co ze względu na ochronę zdrowia
pracowników i środowiska jest niewskazane. Próby rozszerzenia skali zastosowania metody
67
potencjometrycznego miareczkowania (np. dla badań palladu) były wcześniej prowadzone w
Szwajcarii, ale ich rezultaty nie były pomyślne.
Podczas wizyty w laboratoriach w Vicenzie i Arezzo omawiano sprawę wstępnej
weryfikacji i selekcji badanych wyrobów pod kątem jednorodności stopu w wyselekcjonowanej
do badań partii wyrobów.
Włoskie laboratoria nie prowadzą takich badań i w związku z tym nie stosują metody
przybliżonej na kamieniu probierczym, a używana pomocniczo metoda fluorescencji
rentgenowskiej ułatwia jedynie dobór miejsca pobrania próbki z wyrobu.
Jest to jedna z istotnych różnic, jakie występują w procesach badawczych
przeprowadzanych w polskich (i w większości europejskich) urzędów probierczych, gdzie
sprawa jednorodności stopu jest traktowana jako jeden z warunków dopuszczenia wyrobu do
obrotu.
Drugą zasadniczą różnicę stanowią zasady ustalenia próby: we Włoszech dopuszczalne
jest tzw. uśrednienie próby lub przyjęcie jako finalnego rezultatu badań wyniku uzyskanego po
przetopieniu badanej próbki, podczas gdy w pozostałych europejskich systemach prawnych za
wynik ostateczny przyjmowany jest wynik najniższy.
Dla przykładu:
Jeżeli z badanego przedmiotu złotego pobrano trzy próbki analityczne i uzyskano trzy
następujące wyniki: 0,587, 0,583 i 0,585 – w świetle polskiego prawa wyrób nie może być
ocechowany próbą 0,585, natomiast zgodnie z włoskim systemem – może, bowiem średnia
próba wynosi 0,585.
W związku z honorowaniem we Włoszech deklaracji producenta, krajowi wytwórcy nie
muszą zgłaszać swoich wyrobów do badania w laboratoriach.
Proces badawczy, którego celem jest weryfikacja próby, wszczynany jest w trzech
przypadkach:
– w odniesieniu do wyrobów wycofanych wyrywkowo z obrotu podczas kontroli
probierczych,
– w odniesieniu do wyrobów pochodzących z firm, które dla poprawy rangi marki chcą
uzyskać certyfikat laboratorium badawczego,
– w odniesieniu do wyrobów przeznaczonych do oznaczenia cechami specjalnymi,
umieszczanymi w laboratoriach badawczych (ten ostatni przypadek, jak wspomniano wyżej, w
praktyce nie funkcjonuje).
Niektóre firmy eksportujące wyroby za granicę zgłaszają je w paczkach do laboratorium
badawczego w celu uzyskania certyfikatu dla konkretnej partii wysyłanych wyrobów. Dotyczy
68
to renomowanych firm, dla których tego rodzaju certyfikat stanowi dodatkowy element
promujący ich wyroby za granicą.
W porównaniu do laboratoriów badawczych polskich urzędów probierczych (oraz
większości innych europejskich urzędów probierczych), które ze względu na obligatoryjne
systemy prawne badają bardzo duże ilości wyrobów z metali szlachetnych, stan zatrudnienia,
tryb wykonywanej pracy oraz stopień obciążenia laboratoriów włoskich jest zupełnie inny.
W Vicenzie i Arezzo pracuje po kilka osób.
Łączna liczba wykonywanych rocznie analiz chemicznych wynosi:
– w Vicenzie – ok. 8000,
– w Arezzo – ok.15.000 (w tym 70 % stanowią analizy stopów złotych, a 30 %
– srebrnych).
Podczas wizyty polskiej delegacji w pracy w obydwu laboratoriach były 3-4 osoby. W
Vicenzie jedynym obsługiwanym stanowiskiem było stanowisko pomiaru masy, na którym
przygotowywano materiał do kupelacji, a w Arezzo – wspomniane wyżej eksperymentalne
stanowisko potencjometrycznego badania stopów złota.
W uruchomionym jednym z kilku czynnych pieców kupelacyjnych odbywał się proces
wypalania niewielkiej partii próbek. W związku ze zbliżającym się okresem świątecznym
planowano zamknięcie laboratoriów na okres 2 tygodni. Ilustruje to znikomy udział organów
kontrolno-badawczych w procesie kontroli wyrobów przeznaczonych do obrotu pod kątem
zawartości metalu szlachetnego w stopach, z których są one wytwarzane, bowiem Włochy są
największym europejskim producentem złotej biżuterii (roczna produkcja w 2006 r. znacznie
przekroczyła 280 ton, podczas gdy w Szwajcarii, która jest największym producentem
zegarków, masa zużytego złota stanowiła jedynie 55 ton ).
6. Lutowanie wyrobów z metali szlachetnych – próby wymagane dla lutowia.
Próby lutowia określone są w art. 8 rozporządzenia nr 150/2002, zgodnie z którym:
– w wyrobach złotych próba lutowia powinna być zgodna z próbą wyrobu, za
wyjątkiem wyrobów o próbie wyższej niż 0,750, gdzie próba lutowia powinna wynosić co
najmniej 0,750, oraz za wyjątkiem cienkich łańcuszków wykonanych maszynowo z jednego
rodzaju stopu, gdzie można zastosować stop lutowniczy niezawierający złota, co nie powinno
jednak obniżać próby wyrobu;
– w wyrobach z platyny próba lutowia nie może być niższa niż 0,800;
– w wyrobach z palladu próba lutowia nie może być niższa niż 0,700;
– w wyrobach ze srebra próba lutowia nie może być niższa niż 0,550;
69
Wymagania techniczne dotyczące prób stopów lutowniczych są zbliżone do wymogów
określonych w polskim prawie probierczym.
Część ogólna dotycz ca danych statystycznych
1. Dane statystyczne dotyczące liczby cechowanych wyrobów
Podczas spotkania nie przedstawiono danych statystycznych. Możliwość ocechowania
wyrobów cechami specjalnymi umieszczanymi w laboratoriach badawczych nie jest
wykorzystywana przez producentów.
Producenci z Vicenzy dotychczas nie wnioskowali o umieszczanie takich cech,
natomiast w Arezzo umieszczono ich kilkaset – na partii wyrobów przeznaczonej na rynek
francuski.
2. Główne kierunki i skala eksportu wyrobów z metali szlachetnych produkcji włoskiej
Największym odbiorcą włoskich wyrobów są Stany Zjednoczone, Zjednoczone Emiraty
Arabskie, Szwajcaria, Francja oraz Wielka Brytania. Polska znajduje się na 17 miejscu. W
2006 r. eksport do Polski wyniósł 65,59 mln euro, a import z Polski 32,20 mln euro.
3. Fotografia wizerunku cechy probierczej
Na spotkaniu przekazano odbite na blaszkach wizerunki cechy specjalnej stosowanej w
laboratorium w Arezzo.
4. Struktura zatrudnienia, kwalifikacje kadry zatrudnionej w laboratoriach metali
szlachetnych
Przepisy prawne (art. 48 rozporządzenia nr 150/2002) określają wymagania w
odniesieniu do kwalifikacji dyrektorów technicznych laboratoriów związane z posiadaniem
dyplomu z dziedziny chemii.
5. Harmonizacja i wolny obrót wyrobami z metali szlachetnych pomiędzy krajami Unii
Europejskiej
Zgodnie z art. 5 dekretu nr 251/1999 wyroby z krajów Unii Europejskiej oznaczone w
sposób ekwiwalentny z oznaczeniami włoskimi mogą być sprzedawane na rynku włoskim.
70