Rządowy projekt ustawy - Prawo probiercze

Dane dotyczą wartości ujawnionego przemytu pereł naturalnych lub hodowlanych, kamieni
szlachetnych lub półszlachetnych, metali platerowanych metalem szlachetnym i wyrobów
z nich. Największą wartość przemyt tych wyrobów osiągnął w roku 1998 – 2 283,1 tys. zł.
Znacząca wartość ww. przemytu przekraczająca 1 mln zł została osiągnięta w 2003 r. Również
w 2005 r. wartość przemytu tych wyrobów kształtowała się na dość wysokim poziomie –
780,8 tys. zł.
Przemyt w latach 1996 – 2006
2500
2283,1
ł
)
.
z
2000
y
t
u

(
t
ys
1500
r
z
e
m
780,8
1000
763,8
445,4
n
i
n
e
go p
386,5
424,1
a
w
251,4
327,2
441,1
500
ś
ć

uj
124,5
53,9
a
r
t
o
W
0
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
Lata
Dane te wskazują jednak tylko przemyt ujawniony i mogą być raczej miernikiem skuteczności
organów celnych niż zjawiska jako takiego. Wykres obrazujący kształtowanie się przemytu
towarów z szeroko zakreślonej branży jubilerskiej nie pozwala na wykazanie jakichkolwiek
prawidłowości czy trendów w tym zakresie.

Jako czynnik ograniczający efektywność systemu kontroli administracja wskazuje również
nieaktualny rejestr znaków imiennych. Wymóg rejestracji znaku imiennego wynika
bezpośrednio z ustawy – Prawo probiercze. Z danych otrzymanych z urzędów probierczych
wynika, że w okręgu warszawskim aktualnie zarejestrowanych jest 4 459 znaków, natomiast
w okręgu krakowskim – 4 137.
Ponieważ jednak wytwórcy nie mają obowiązku zgłaszania zaprzestania działalności
gospodarczej dane te mają jedynie charakter orientacyjny. Z analiz liczby podmiotów
działających na rynku jubilerskim wypływa również wniosek, że większość (nawet ok. 90 %)
z prawie 9 tysięcy zarejestrowanych znaków imiennych nie jest wykorzystywana lub jest
nieaktualna. Dane zawarte w rejestrach znaków imiennych nie są więc wiarygodnym źródłem
danych statystycznych ani danych do doboru przedsiębiorstw do kontroli. Zdaniem większości
16
badanych znak imienny wytwórcy powinien być wystarczającą gwarancją dla nabywcy, że
wyrób jest dobrej jakości. Jednocześnie przeważa opinia, że przyczyniłoby się to do
zwiększenia prestiżu zawodów złotnika i jubilera.

Nadmierne bariery dla przedsiębiorców

Nadmierne bariery dla przedsiębiorców wynikają z nadmiernych barier przy dopuszczaniu do
obrotu oraz z niskiej jakości usług administracji probierczej, wynikającej z niskiej dostępności
urzędów probierczych oraz z niskiego poziomu obsługi.

Niska jakość usług administracji probierczej
Powszechnym problemem jest niszczenie wyrobów w trakcie cechowania – zbyt mocne
nabijanie cechy, rzadkie stosowania lasera, nabijanie cechy na ołowianej plombie, obniżanie
wartości estetycznej wyrobu przez wymóg dodania elementu, na którym będzie umieszczona
cecha, niszczenie wyrobów w próbie termicznej. Około 47 % ankietowanych przedsiębiorców
deklaruje, że zdarzyło się (często lub kilkakrotnie), że wyrób został uszkodzony w trakcie
cechowania.
Cechy nabijane są na wyrobie. Spośród badanych przedsiębiorców 56 % uważa ten sposób za
zdecydowanie odpowiedni, a 20 % za raczej odpowiedni. W szczególnych przypadkach cecha
nabijana jest na ołowianej plombie, przymocowanej do wyrobu za pomocą sznurka. Ten sposób
cechowania przedsiębiorcy uważają za zdecydowanie nieodpowiedni. W innych przypadkach
Urzędy Probiercze wydają świadectwa cechowania, na których oprócz oznaczenia próby
znajduje się zdjęcie wyrobu. Większość przedsiębiorców uważa taki rodzaj cechowania jako
raczej odpowiedni. Te szczególne przypadki dotyczą wyrobów złotniczych, których
wzornictwo powoduje, że naniesienie cechy bezpośrednio na wyrób mogłoby zniszczyć jego
wartość artystyczną lub jest niemożliwe ze względów technicznych. Cechy nanoszone są
techniką mechaniczną (za pomocą „stempla” i tradycyjnego młotka) lub za pomocą lasera.
Ankietowani, tradycyjny sposób cechowania za pomocą młotka uważają za odpowiedni (67 %
badanych), cechowanie laserem jest uznawane za odpowiednią metodę przez co drugiego
badanego. Jednak w 2007 r. cechy laserowe zostały umieszczone tylko na ok. 0,47 % wyrobów
(w stosunku do 2006 r. nastąpił wzrost, w 2006 r. cechy laserowe zostały umieszczone na
0,29 % wyrobów). Cechowanie laserem jest zabiegiem długotrwałym, gdyż miejsce nabicia
cechy musi być każdorazowo precyzyjnie wyznaczone za pomocą komputera. Za cechowanie
17
laserem probiera się dodatkowo (poza opłatą za badanie) opłatę w wysokości 1,00 zł od jednej
cechowanej sztuki.
Polska jest podzielona na okręgi probiercze, z siedzibami Okręgowych Urzędów Probierczych
w Warszawie i Krakowie; okręgi podzielone są na obwody. Łącznie można cechować wyroby
w 12 urzędach w kraju. Zarówno geograficzne rozmieszczenie urzędów probierczych i czas ich
pracy są przyczyną niedogodności – z punktu widzenia jubilerów i złotników, a także
importerów biżuterii oraz wytwórców z innych państw. Pojedyncze wyroby są cechowane
w ciągu jednego dnia, natomiast dla cechowania wyrobów masowych wyznaczane są terminy
tygodniowe. Inne zasady obowiązują klientów litewskich, dla których wyznaczane są bardzo
odległe terminy (trzy tygodnie, miesiąc).

Tabela 8. Czas pracy urzędów probierczych11.
OUP Przyjmowanie Wydawanie
Warszawa 730 - 1330
730 - 1435
Łódź
740 – 1330
740 - 1445
Białystok 745 - 1445
745 - 1445
Gdańsk 715 - 1315
715 - 1430
Bydgoszcz 730 - 1320
730 - 1430
Kraków 715 - 1200 1245 - 1430
Chorzów 715 - 1200 1230 - 1400
Częstochowa 730 - 1200 1230 - 1430
Wrocław 730 - 1215 1215 - 1430
Poznań
730 - 1200 1300 - 1430
Szczecin 730 - 1200 1300 - 1430

Nadmierne bariery przy dopuszczaniu do obrotu
Na nadmierne bariery przy dopuszczaniu do obrotu składa się kilka czynników związanych
z wysokimi kosztami cechowania, istniejącym katalogiem prób czy też niskim poziomem
wiedzy przedsiębiorców o cechowaniu cechą konwencyjną.

Zbyt wysokie koszty cechowania wyrobów
Ustawa nakłada na przedsiębiorców siedem następujących obowiązków
informacyjnych:
1. obowiązek badania i cechowania wyrobów z metali szlachetnych – podstawowy
obowiązek, którego zakres przedmiotowy (np. rozszerzenie na kamienie szlachetne)
i podmiotowy (zwolnienie pewnych kategorii) lub całkowite jego zniesienie ma
podstawowe znaczenie dla funkcjonowania systemu. Jego realizacja wymaga m.in.

11 Brak danych dla punktu probierczego w Lublinie
18
przygotowania wyrobów do zgłoszenia (segregacja), dokonania zgłoszenia w urzędzie
probierczym (przygotowanie i przedstawienie dokumentacji), dostarczenia wyrobów do
urzędów probierczych,
2. obowiązek zachowania próby oraz umieszczenia informacji o próbie i masie na
wyrobach niepodlegających cechowaniu z uwagi na znikomą masę,
3. obowiązek oznaczania wyrobów z metali nieszlachetnych pokrytych powłoką z metali
szlachetnych lub przypominających wyroby z metali szlachetnych znakiem MET,
4. oznaczanie wyrobów znakiem wytwórcy,
5. obowiązek zgłaszania znaków imiennych do ewidencji w OUP,
6. obowiązek wywieszania przez sprzedawców wzorów cech w miejscu widocznym dla
klientów,
7. obowiązek wnoszenia opłat za czynności organów probierczych.
Wypełnianie tych obowiązków związane jest z kosztami wynikającymi z konieczności
zatrudnienia osób do ich wykonania (czas niezbędny na wykonanie tych obowiązków
pomnożony przez stawkę osób zatrudnionych do jego wykonania) oraz kosztami
materiałowymi i innymi.
Największe znaczenie ma realizacja obowiązku 1. Pozostałe obowiązki administracyjne
są pochodną obowiązku podstawowego (2, 3, 7) lub mają charakter okazjonalny bądź
jednorazowy (5, 6). Obowiązki 2 i 4 generalnie mogą mieć charakter obowiązków tzw.
„busines as usual”, tzn. byłyby prawdopodobnie wykonywane, nawet jeżeli nie istniałby
obowiązek prawny. Obowiązki 1 – 5 i 7 nakładane są na przedsiębiorców wprowadzających
wyroby złotnicze i jubilerskie do obrotu – producentów oraz importerów. Obowiązek 6
nałożony został na sprzedawców wyrobów jubilerskich.
Na potrzeby szacunku kosztów cechowania przyjęto, że liczba wytwórców wynosi ok. 3 000
podmiotów. Koszty związane z obowiązkiem badania i cechowania obejmują następujące
elementy:
1.
Bezpośrednie koszty finansowe – opłaty za badanie i cechowanie wyrobów,
2.
Obci żenia administracyjne – koszty wypełniania obowiązków informacyjnych
związane ze zgłoszeniem wyrobów do badania,
3.
Koszty poboczne, wynikające np.: ze zniszczenia wyrobów w trakcie cechowania.
Analiza sytuacji na rynku pokazuje, że proces cechowania w urzędach probierczych prowadzi
do uszkodzenia bądź nawet zniszczenia części poszczególnych partii wyrobów. Z punktu
widzenia przedsiębiorcy wiąże się to z dodatkowymi kosztami przywrócenia wyrobom
19
pierwotnych własności (przez ponowną obróbkę wyrobu uszkodzonego lub nawet przetopienie
wyrobu zniszczonego).
4.
Koszty finansowania związane z zamrożeniem kapitału obrotowego na czas
oczekiwania na zbadanie wyrobów.
Uwzględniając strukturę sektora probierczego w Polsce analizy kosztów stosowania
ustawy dokonano dla trzech przypadków:
1. duża firma – (jedna z trzech największych firm obecnych na rynku, posiadających
łącznie ok. 30 % rynku) – średnioroczny obrót ok. 100 mln zł,
2. mikro firma I, zatrudniająca 6 - 9 osób – firmy takie stanowią ponad 10 % populacji
sektora. Uwzględniając założenia dotyczące liczebności całego sektora (3 000
przedsiębiorstw) przyjęto, że firm w tym przedziale jest ok. 300.
3. mikro firma II, w formie samodzielnej działalności gospodarczej lub zatrudniającej od 1
do 5 osób – takie firmy stanowią około 80 % populacji sektora. Przyjmując założenia
dotyczące liczebności sektora przyjęto, że firm w tym przedziale jest ok. 2 400.
DU A FIRMA
Wyniki uzyskane w oparciu o wywiady z przedstawicielami przedsiębiorstw spełniających ww.
kryterium dużej firmy.
1. Koszty opłat za badanie i cechowanie – ok. 70 000 zł miesięcznie, czyli 840 000 zł
rocznie.
2. Koszty administracyjne związane ze zgłoszeniem wyrobów do badania i cechowania
a) koszty
pracy
związane z przygotowaniem wyrobów do cechowania i kontrolą po
cechowaniu – ok. 10 000 zł miesięcznie, czyli 120 000 zł rocznie,
b) koszty transportu – ok. 12 000 zł miesięcznie (te koszty mogą się różnić
w zależności od wydolności urzędów probierczych na danym terenie), czyli
144 000 zł rocznie.
Łącznie koszty wykonywania obowiązku informacyjnego 1 wynoszą ok. 264 000 zł rocznie na
jedno przedsiębiorstwo duże.
3. Koszty poboczne – wynikające ze zniszczenia wyrobów i konieczności ich naprawy
(ponownego polerowania i szlifowania) – ok. 8 000 zł miesięcznie, czyli 96 000 zł
rocznie.
4. Koszty zamrożenia kapitału – średnio zamrożenie to wynosi ok. 10 dni do 2 tygodni –
ok. 10 000 zł miesięcznie, czyli 120 000 zł rocznie.
Roczne koszty związane z koniecznością badania i cechowania wyrobów wynoszą dla dużej
firmy 1,32 mln złotych. Koszty administracyjne (koszty wypełniania obowiązku
20