Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego

udzielanych przez szpitale psychiatryczne. W zaproponowanym rozwiązaniu, warunkiem
ważności skierowania jest wpisanie pacjenta na listę osób oczekujących w okresie 14 dni
– okresie ważności skierowania. Należy przy tym podkreślić, iż pomimo wydłużenia okresu
ważności skierowania do szpitala każdorazowo o hospitalizacji pacjenta będą decydowały,
istniejące w momencie przyjęcia, wskazania do pobytu w szpitalu. Nie zachodzi zatem ryzyko
powstania sytuacji, w której do szpitali psychiatrycznych przyjmowane będą osoby, które
kiedyś posiadały skierowanie do takiego szpitala, ale ich obecny stan zdrowia nie wymaga
hospitalizacji.
Proponowana w art. 1 pkt 14 ustawy zmiana brzmienia art. 30 ustawy o ochronie zdrowia
psychicznego ma na celu usprawnienie postępowania w przedmiocie przymusowego przyjęcia
do szpitala psychiatrycznego i dostosowanie go do konstytucyjnych wymogów w zakresie
ochrony praw i wolności obywateli. W dotychczas obowiązującym stanie prawnym
uprawnieniem do zarządzania przymusowego doprowadzenia osoby chorej psychicznie na
badanie psychiatryczne dysponował lekarz publicznego zakładu psychiatrycznej opieki
zdrowotnej, przy czym rodzaj decyzji o zastosowaniu tego środka przymusu nie został
określony. Nie został również przewidziany tryb odwoławczy od takiej decyzji. Powierzenie
lekarzowi psychiatrze dyskrecjonalnej i pozbawionej kontroli władzy w zakresie stwierdzania
potrzeby wydania orzeczenia o stanie zdrowia osoby, która ma być umieszczona
w szpitalu psychiatrycznym (odmowa wydania takiego orzeczenia skutkowała zwrotem
wniosku przez sąd), oraz decydowania o przymusowym doprowadzeniu na badanie
psychiatryczne w sposób istotny odbiegało od zasad obowiązujących w podobnych
postępowaniach (w przypadku ubezwłasnowolnienia lub zobowiązania do leczenia osoby
uzależnionej od alkoholu). Mając na względzie przytoczone powyżej okoliczności, zasadnym
jest powierzenie sądowi prawa do skierowania osoby, która ma być przyjęta do szpitala
psychiatrycznego bez zgody, na badanie w trybie art. 46 ust. 2 ustawy. Możliwość ta będzie
zastrzeżona jedynie do sytuacji, w których do wniosku o orzeczenie przymusowej
hospitalizacji nie zostanie załączone orzeczenie lekarza psychiatry lub będzie ono wydane
więcej niż 14 dni przed złożeniem wniosku, a zasadność badania uprawdopodobniają
okoliczności podniesione we wniosku lub załączonych do niego dokumentach
(w szczególności kartach informacyjnych dotychczas stosowanego leczenia) oraz uzyskanie
orzeczenia lekarskiego nie będzie możliwe. W pozostałych przypadkach została utrzymana
dotychczasowa regulacja nakazująca sądowi zwrot wniosku.

5
Konsekwencją zmiany zaproponowanej w art. 1 pkt 14 ustawy, a zatem rezygnacji
z możliwości przymusowego doprowadzenia na badanie psychiatryczne przeprowadzane
w celu wydania orzeczenia, które następnie jest dołączane do wniosku o przymusową
hospitalizację, jest wykreślenie z ustawy o ochronie zdrowia psychicznego art. 30a, który
regulował sposób wykonania doprowadzenia na badanie przez Policję (art. 1 pkt 15 projektu
ustawy).
Przewidziane w art. 1 pkt 18 zmiany w brzmieniu art. 40 ustawy stanowią wypełnienie
postulatów organów pomocy społecznej, które będąc zobowiązane do zapewnienia osobom
z zaburzeniami psychicznymi odpowiedniej opieki w domach pomocy społecznej, nie
dysponowały uprawnieniami do zapewnienia skutecznego wykonania postanowień
o
umieszczeniu osoby chorej psychicznie lub upośledzonej umysłowo
w domu pomocy społecznej. Przyjęte w projekcie rozwiązanie nawiązuje do procedury
obowiązującej w przypadku wydania postanowienia o umieszczeniu

w szpitalu psychiatrycznym, z uwzględnieniem zmian przewidzianych niniejszym projektem.
Rozwiązanie to pozwoli na uniknięcie sytuacji niewykonywania prawomocnych orzeczeń
sądowych i przyczyni się do lepszej ochrony życia i zdrowia osób przymusowo
umieszczanych w domach pomocy społecznej.
Powyższej zmianie towarzyszy rozszerzenie, zawartego w art. 6 ust. 3 ustawy

o ochronie zdrowia psychicznego, katalogu zadań z zakresu administracji rządowej zleconych
jednostkom samorządu terytorialnego o zapewnienie realizacji postanowienia sądu
o umieszczeniu w domu pomocy społecznej (art. 1 pkt 4 projektu).
Wprowadzenie w art. 46 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego nowego ust. 2c,
w brzmieniu określonym w art. 1 pkt 20 projektowanej ustawy, będzie służyć usprawnieniu
wykonywania orzeczeń
sądowych o przymusowym umieszczeniu w
szpitalu
psychiatrycznym. Dotychczas obowiązujące regulacje nie precyzowały sposobu postępowania
wobec osób, które po wydaniu przedmiotowego orzeczenia uchylały się lub utrudniały jego
wykonanie. Postanowienia nowego ust. 2c przewidują, iż w powyższej sytuacji upoważniony
przez marszałka województwa lekarz psychiatra (najczęściej będzie to również jeden
z lekarzy, o którym mowa w art. 18 ust. 10 pkt 2 ustawy) będzie mógł zwrócić się do sądu
o zarządzenie zatrzymania i doprowadzenie takiej osoby do wskazanego szpitala
psychiatrycznego. Doprowadzenie takie, zgodnie z art. 46a, będzie się odbywało w obecności
zespołu ratownictwa medycznego, pielęgniarki lub lekarza, czyli osób uprawnionych do

6
stosowania wobec osoby doprowadzanej przymusu bezpośredniego przewidzianego
w ustawie o ochronie zdrowia psychicznego.
Postanowienia art. 1 pkt 13 lit. a i pkt 21 ustawy, przewidujące zmianę brzmienia art. 21 ust. 3
i art. 46a ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, dostosowują te przepisy do postanowień
ustawy z dnia 8 października 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym
(Dz. U. Nr 191, poz. 1410, z późn. zm.). Zgodnie z tą ustawą, na system ratownictwa
medycznego składają się szpitalne oddziały ratunkowe i zespoły ratownictwa medycznego.
Wobec potrzeby zapewnienia osobom, wobec których lekarz zadecydował
o natychmiastowym przewiezieniu do szpitala psychiatrycznego (art. 21 ust. 3), oraz osobom
doprowadzanym, o których mowa w art. 46a nowelizowanej ustawy, należytej opieki
medycznej, mając jednocześnie na względzie zmiany wprowadzone w zakresie stosowania
przymusu bezpośredniego, konieczna jest zmiana przywołanych przepisów ustawy o ochronie
zdrowia psychicznego. Zgodnie z zaproponowanym brzmieniem przedmiotowych przepisów,
przewiezienie do szpitala psychiatrycznego lub doprowadzenie przez Policję będzie odbywało
się w obecności lekarza, pielęgniarki lub zespołu ratownictwa medycznego, czyli osób
uprawnionych do stosowania wobec osoby doprowadzanej przymusu bezpośredniego
przewidzianego w ustawie o ochronie zdrowia psychicznego.
Powyższym zmianom towarzyszy nowa regulacja zawarta w ust. 1 i 2 proponowanego
brzmienia art. 46a ustawy (art. 1 pkt 21 projektu), zgodnie z którą przy wykonywaniu
orzeczeń sądowych o umieszczeniu w domu pomocy społecznej lub szpitalu psychiatrycznym
wobec osób, których dotyczą przedmiotowe orzeczenia, może być stosowany przymus
bezpośredni przewidziany w art. 18 ustawy. Przy czym zastosowanie innych środków
przymusu bezpośredniego (np. przez biorących udział w czynnościach funkcjonariuszy
Policji), będzie możliwe jedynie w sytuacji, gdy wynika to z innych przepisów prawa i jest
niezbędne do zapewnienia prawidłowego przebiegu wykonywanych czynności. Warunkiem
zastosowania środków przymusu wynikających z innych ustaw będzie ponadto wcześniejsze
zastosowanie przymusu bezpośredniego przewidzianego w art. 18 ustawy o ochronie zdrowia
psychicznego lub stwierdzenie, iż zastosowanie tego przymusu byłoby niecelowe.
Zaproponowane w projekcie ustawy zmiany w sposobie wykonywania orzeczeń
o przymusowym umieszczeniu w domu pomocy społecznej i szpitalu psychiatrycznym,
w zakresie w jakim odnoszą się do obowiązku współdziałania organów pomocy społecznej
i jednostek ochrony zdrowia z Policją, są zgodne z art. 14 ust. 2 ustawy z dnia 6 kwietnia
1990 r. o Policji (Dz. U. z 2007 r. Nr 43, poz. 277, z późn. zm.), zgodnie z którym Policja

7
wykonuje również czynności na polecenie organów administracji państwowej i samorządu
terytorialnego w zakresie, w jakim obowiązek ten został określony w odrębnych ustawach.
Celem zmian przewidzianych w art. 1 pkt 6, 11, 17, 19, 22 i 24 jest dostosowanie zawartych
w ustawie o ochronie zdrowia psychicznego upoważnień do wydania rozporządzeń do
wymagań zawartych w art. 92 ust. 1 Konstytucji i zasad techniki prawodawczej, przez zgodne
z ustawą z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (Dz. U. z 2007 r. Nr 65,
poz. 437, z późn zm.) określenie organów uprawnionych do wydawania aktów
wykonawczych oraz uszczegółowienie zakresu spraw przekazanych do regulacji i określenie
wytycznych, jakimi mają się kierować uprawnione organy w wydawaniu tych aktów.
Przewidziano również wydłużenie okresu realizacji sieci domów pomocy społecznej dla osób
psychicznie chorych i środowiskowych domów samopomocy do dnia 31 grudnia 2025 r.
W związku z wyczerpującym określeniem w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy
społecznej oraz rozporządzeniu Ministra Polityki Społecznej z dnia 19 października 2005 r.
w sprawie domów pomocy społecznej (Dz. U. Nr 217, poz. 1837) procedury dotyczącej
postępowania w sprawach przyjmowania i wypisywania mieszkańców domów pomocy
społecznej w zaproponowanym brzmieniu art. 49 pozostawiono jedynie upoważnienie dla
ministra właściwego do spraw zdrowia do wydania rozporządzenia określające procedurę
przyjęcia i wypisania ze szpitala psychiatrycznego.
Celem zmiany przewidzianej w art. 1 pkt 23 jest uzyskanie przez policjanta prowadzącego
czynności operacyjno-rozpoznawcze, niezbędnych informacji umożliwiających podjęcie
szybkich działań w zakresie poszukiwania osób, których celem jest ochrona zdrowia i życia
samego poszukiwanego, osób z jego otoczenia, oraz osób, którym może bezpośrednio
zagrażać.
Stosownie do art. 3 pkt 1 projektu ustawy dotychczas obowiązujące przepisy wykonawcze
pozostaną w mocy do czasu wydania nowych przepisów, opracowanych na podstawie
nowego brzmienia upoważnień, jednak nie dłużej niż przez okres 24 miesięcy.
Zgodnie z art. 3 pkt 2 projektu ustawy, dotychczas obowiązujące przepisy wykonawcze
dotyczące stosowania przymusu bezpośredniego zostaną utrzymane w mocy przez okres nie
dłuższy niż 12 miesięcy od dnia wejścia w życie przedmiotowej nowelizacji. Konieczność
wprowadzenia powyższego rozwiązania wynika z potrzeby zapewnienia nieprzerwanego
obowiązywania regulacji określających tryb stosowania przymusu bezpośredniego,
w sytuacji, gdy z powodu zmian w zakresie podmiotów uprawnionych do stosowania
przymusu, konieczne jest wydanie przez ministra właściwego do spraw zdrowia nowego

8
rozporządzenia. Pozostałe akty wykonawcze, których wydanie wymaga współdziałania wielu
podmiotów, pozostaną w mocy przez okres 24 miesięcy od dnia wejścia w życie
przedmiotowej nowelizacji.
Pozostałe zmiany mają charakter redakcyjno-legislacyjny i wynikają z rozwiązań przyjętych
w projekcie ustawy i obowiązujących przepisów o ochronie zdrowia psychicznego.
Zgodnie z art. 4 projektu ustawy, zaproponowane zmiany wejdą w życie po upływie miesiąca
od dnia ogłoszenia ustawy.
Projekt ustawy został zamieszczony na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej,
zgodnie z przepisami ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie
stanowienia prawa (Dz. U. Nr 169, poz. 1414 oraz z 2009 r. Nr 42, poz. 337). W trybie
określonym tą ustawą nie zgłoszono zainteresowania pracami nad przedmiotowym projektem.
Przedmiot projektowanej ustawy nie jest objęty zakresem prawa Unii Europejskiej.
Projekt ustawy nie wymaga notyfikacji, w rozumieniu przepisów rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu funkcjonowania krajowego systemu
notyfikacji norm i aktów prawnych (Dz. U. Nr 239, poz. 2039 oraz z 2004 r. Nr 56, poz. 597).

9