Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz niektórych innych ustaw

konieczno ć zapewnienia stabilnych warunków udzielania pomocy (także pomocy wynikającej z umów
cywilnych) zasadne jest przyjęcie, że w okresie pomiędzy wyga nięciem dotychczasowego orzeczenia
potwierdzającego niepełnosprawno ć w rozumieniu ustawy o rehabilitacji a przedstawieniem pracodawcy
kolejnego orzeczenia pracownik mógłby zostać uznany za osobę niepełnosprawną przez cały ten okres lub
jego czę ć, o ile wynikałoby to z kolejnego orzeczenia. Zmiana ta zwiększy pewno ć prawną pracodawców
i PFRON oraz ograniczy liczbę sporów sądowych w tym zakresie.
W art. 1 pkt 3 i 4 proponuje się wprowadzić zmiany do art. 12a i 13 ustawy o rehabilitacji
w zakresie okre lenia przesłanek wyłączających możliwo ć uzyskania pomocy na podstawie tych
przepisów.
Obecnie osoba niepełnosprawna nie może uzyskać rodków na podjęcie działalno ci gospodarczej lub
rolniczej albo na wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej jeżeli kiedykolwiek uzyskała rodki publiczne
na ten cel. Wyłącza to możliwo ć uzyskania tej pomocy przez osobę, która kilkana cie lat temu uzyskała
pożyczkę na ten cel i spłaciła ją a następnie zaprzestała działalno ci. Celowe jest zatem umożliwienie
uzyskania tej pomocy osobom, które nie uzyskały bezzwrotnej pomocy na ten cel. Zmiany do art. 13 —
przewidującego udzielanie osobom niepełnosprawnym prowadzącym działalno ć gospodarczą lub rolniczą
uzyskania dofinansowania do oprocentowania kredytów bankowych zaciągniętych na kontynuowanie tej
działalno ci — wynikają z konieczno ci przystosowania brzmienia tego przepisu do zmienionego art. 12a
ust 1. Jednocze nie rozwiązanie to nie spowoduje zwiększenia wydatków peronu, ponieważ zadania te są
finansowane w ramach rodków przekazywanych w drodze algorytmu samorządom województw i
powiatów.
W art. 1 pkt 5 proponuje się zmiany w zakresie wymiaru czasu pracy osób niepełnosprawnych.
Uprawnienia osób niepełnosprawnych w zakresie wymiaru czasu pracy są przedmiotem dyskusji.
Wprowadzenie regulacji ograniczających czas pracy osób niepełnosprawnych ma za zadanie niwelowanie
pewnych ograniczeń wynikających z niepełnosprawno ci. W opinii projektodawców zasadnym jest
wprowadzenie rozwiązań chroniących w tym zakresie osoby niepełnosprawne w stopniu znacznym i
umiarkowanym z zastrzeżeniem, że w przypadku niższego stopnia niepełnosprawno ci to lekarz powinien
opiniować zasadno ć ustalenia zmniejszonego wymiaru czasu pracy.
W art. 1 pkt 6 proponuje się dodanie nowego art. 20c.
Dodanie do ustawy o rehabilitacji art. 20c ma na celu uregulowanie kwestii terminu, od jakiego osoby
niepełnosprawne będą mogły korzystać z uprawnień pracowniczych okre lonych w rozdziale czwartym
ustawy o rehabilitacji. W obowiązującym stanie prawnym termin ten okre lony jest jedynie w przypadku
korzystania z prawa do skróconego wymiaru czasu pracy. W konsekwencji dochodzi do sytuacji, w których
osoby niepełnosprawne nie informują swoich pracodawców o zakresie swoich uprawnień pracowniczych,
by po pewnym czasie dochodzić roszczeń z tego tytułu (np. roszczeń z tytułu prawa do dodatkowego
urlopu wypoczynkowego). Powoduje to powstanie dodatkowych kosztów, które w uzasadniony sposób
obciążają pracodawców (np. wypłata ekwiwalentu za urlop) i mogą wpływać negatywnie na ich sytuację
ekonomiczną.
4

Konsekwencją przedmiotowej zmiany jest uchylenie ust. 4 w art. 15 ustawy o rehabilitacji, który reguluje
sposób nabycia uprawnień do korzystania z prawa do skróconego wymiaru czasu pracy.
Proponowana zmiana w art. 1 pkt 7 polegająca na zobowiązaniu pracodawców zwolnionych
z wpłat na PFRON, którzy obecnie mogą przesyłać informacje, o których mowa w art. 21 ust. 2f ustawy
o rehabilitacji w formie pisemnej lub elektronicznej, by przesyłali je wyłącznie w formie elektronicznej tak,
jak są przesyłane deklaracje wpłat. Rozwiązanie to nie tylko uszczelni system wpłat ale także zapewni
zarówno PFRON jak i pracodawcom natychmiastową weryfikację przesyłanych danych. Rozwiązanie to
nie będzie skutkowało dodatkowymi wydatkami po stronie PFRON, ponieważ system umożliwiający
pracodawcom składanie informacji w formie elektronicznej funkcjonuje już od kilku lat.
W art. 1 pkt 8 proponuje się zmianę brzmienia ust. 1 w art. 22 ustawy o rehabilitacji.
Zmiana cech sprzedawcy wystawiającego informacje o wysoko ci ulg we wpłatach poprzez ograniczenie
kręgu pracodawców wystawiających informacje o wysoko ci ulg we wpłatach na PFRON może przyczynić
się do lepszego ukierunkowania pozapomocowego wsparcia, jakim jest udzielanie ulg. Przy zachowaniu
otwarcia uprawnienia do wystawiania ulg na otwarty i chroniony rynek pracy (warunek konieczny w
warunkach poakcesyjnych m.in. w opinii UKiE) – można przyznać to uprawnienie pracodawcom
zatrudniającym przede wszystkim osoby o szczególnych schorzeniach.
Zmiana ta sprzyja obniżeniu kwoty wystawianych ulg (mniejsza liczba uprawnionych do wystawiania ulg)
przy silnie postulowanym przez stronę społeczną nielikwidowaniu ulg będących – obok obecnie
niestosowanych preferencji przetargowych dla pracodawców zapewniających zatrudnienie chronione
w rozumieniu prawa UE – jedynym instrumentem po redniego wspierania koniunktury w zakładach
zatrudniających osoby niepełnosprawne poprzez uatrakcyjnianie – poza rygorami pomocy publicznej —
zakupów dokonywanych w tych zakładach.
Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych zwraca uwagę, iż ze względu na fakt, że
składane przez podmioty korzystające z ulg na podstawie art. 22 ustawy o rehabilitacji dokumenty nie
zawierają informacji o „sprzedającym”, nie ma możliwo ci precyzyjnego wyliczenia skutków finansowych
przedstawionej zmiany, jednak mając na uwadze to, że obecnie do wystawiania informacji o wysoko ci ulg
jest uprawnionych około, a kwota ulg w obrocie prawnym wynosi 380 000 000 zł to po zmianie, gdy liczba
uprawnionych sprzedających spadnie o ponad 90% i należy spodziewać się, że kwota ulg w kolejnych
okresach sprawozdawczych także zmniejszy się proporcjonalnie do około 20 mln dając oszczędno ci do
około 360 mln. Nawet przy znacznym wzro cie zamówień u uprawnionych sprzedających oszczędno ci
powinny wynie ć nie mniej niż 160-200 mln zł.
W art. 1 pkt 9 proponuje się zmianę brzmienia art. 25a ustawy o rehabilitacji.
Zróżnicowanie kwoty refundacji dla osób niepełnosprawnych wykonujących działalno ć gospodarczą
poprzez zmniejszenie refundacji dla osób o lekkim i umiarkowanym stopniu niepełnosprawno ci zmniejszy
obciążenie budżetu PFRON przy jednoczesnym dostosowaniu poziomu wsparcia do stopnia
niepełnosprawno ci.
5

Zmiana do ustawy przy założeniu wskaźników wykazanych w projekcie nowelizacji ustawy na rok 2011, to
wydatek ok. 76 920 000 zł, co w porównaniu z prognozowaną na ten cel kwotą około 185 mln zł da około
110 mln zł oszczędno ci.

W art. 1 pkt 10 proponuje się doprecyzowanie zakresu opinii Państwowej Inspekcji Pracy.
Z praktyki stosowania obecnie obowiązującego przepisu wynika, że często pojawia się trudno ci uzyskania
opinii Państwowej Inspekcji Pracy w zakresie dostosowania stanowiska pracy osoby niepełnosprawnej.
Nowe brzmienie przepisu wyeliminuje tą trudno ć pozostawiając jednocze nie obligatoryjny warunek
uzyskania opinii PIP w zakresie warunków bezpieczeństwa i higieny pracy.
Analogiczna zmiana dotyczy art. 1 pkt 14.

W art. 1 pkt 11 – 13 i art. 8 i 9 proponuje się zmiany w zakresie dofinansowań do wynagrodzeń
zatrudnionych osób niepełnosprawnych.
W roku 2009 po wprowadzeniu zmian w sposobie wsparcia pracodawców zatrudniających osoby
niepełnosprawne nastąpił dynamiczny wzrost liczby pracowników niepełnosprawnych których
wynagrodzenia subsydiowane są ze rodków PFRON. Zatrudnienie wzrosło z 191.229 etatów osób
niepełnosprawnych w grudniu 2008 r. do 231.969 etatów w grudniu 2009 r. Tendencja wzrostowa
utrzymuje się również w roku bieżącym. W pierwszym kwartale 2010 r. w Systemie Obsługi
Dofinansowań i Refundacji przybyło ok. 6 tys. nowych pracowników . Taki wzrost pociąga za sobą
również zwiększone wydatki w tym tytule. Przewiduje się, że wydatki PFRON na wypłatę dofinansowania
do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych, o którym mowa w art. 26a ustawy o rehabilitacji mogą
wzrosnąć w 2010 r. nawet o ok. 135 mln zł (według szacunków PFRON) w stosunku do wielko ci
planowanych. Przy utrzymaniu obecnej tendencji wzrostowej zatrudnienia w roku 2011 w Systemie
Obsługi Dofinansowań i Refundacji będzie ponad 249 tys. etatów osób niepełnosprawnych a tym samym
zwiększać się będą wydatki w tym tytule.
W ramach zaproponowanych zmian planuje się:
a) zmiany wysoko ci kwot dofinansowania do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych;
b) utrzymanie podwyższonej kwoty dofinansowania w przypadku zatrudniania osób ze schorzeniami
szczególnie utrudniającymi wej cie na rynek pracy (art. 26a ust. 2);
c) zaprzestanie finansowania pracowników z uprawnieniami emerytalnymi posiadających umiarkowany i
lekki stopień niepełnosprawno ci;
d) doprecyzowania wysoko ci dofinansowania w przypadku zatrudniania tej samej osoby
niepełnosprawnej u więcej niż jednego pracodawcy;
e) utrzymanie zróżnicowania wysoko ci pomocy w formie dofinansowania w zależno ci od typu
pracodawcy.
Dla zapewnienia stabilno ci finansowania zatrudnienia osób niepełnosprawnych nowelizacja wprowadza
konieczne zmiany we wskaźnikach dofinansowania do wynagrodzeń zatrudnionych osób
niepełnosprawnych poprzez zmodyfikowanie wskaźników niezbędnych do ustalenia kwoty bazowej
dofinansowania do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych (z uwzględnieniem rodzaju i stopni
niepełnosprawno ci) przy jednoczesnym obniżeniu ogólnej kwoty wypłacanego dofinansowania. Ponadto
6

nowela przewiduje zaprzestanie finansowania pracowników z uprawnieniami emerytalnymi, posiadających
umiarkowany i lekki stopień niepełnosprawno ci, ze względu na to, iż pracownicy otrzymują już
wiadczenia emerytalne. Utrzymanie pomocy w zakresie dofinansowań do wynagrodzeń tej grupy
pracowników godziłoby w zasady konkurencyjno ci na rynku zatrudnienia. Ponadto, w systemie wsparcia
pracowników funkcjonują instrumenty skierowane bezpo rednio dla osób starszych – rozwiązane
przewidziane m.in. w ustawie o promocji zatrudnienia i instrumentach rynku pracy. System oparty jest na
szeregu ulg w kosztach zatrudnienia tych osób oraz instrumentach nakierowanych na rozwój pracowników
(szkolenia, przekwalifikowanie, rozwój zawodowy). Równocze nie dla osób starszych skierowane są
specjalne instrumenty prozatrudnieniowe w ramach działań Urzędów Pracy. Ponadto dla osób starszych
przeznaczone są działania osłonowe, które niwelują skutki ewentualnego bezrobocia. W tym zakresie
podstawowym instrumentem jest możliwo ć ubiegania się o przyznanie prawa do wiadczenia
przedemerytalnego dla osób w wieku 50 lat i więcej po upływie 6 miesięcy od dnia zarejestrowania w
powiatowym urzędzie pracy, z zastrzeżeniem konieczno ci spełniania warunki do nabycia tego
wiadczenia, okre lonych w odrębnych przepisach oraz możliwo ć wypłacania dla takich osób zasiłku dla
bezrobotnych przez okres 12 miesięcy (podstawowy okres wypłaty to 6 miesięcy).
Ważnym aspektem przemawiającym za słuszno cią nowelizacji jest to, iż wzrastające zaangażowanie
PFRON w dofinansowanie do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych zmniejsza jednocze nie możliwo ć
finansowania innych zadań ustawowych, ważnych z punktu widzenia potrzeb osób niepełnosprawnych.
Obecny poziom alokacji rodków dla samorządów jest najniższy od 2004 r. i wynosi w 2010 r. 711 mln zł.
Poziom alokacji tych rodków przewidziany na następny rok w kwocie 394,6 mln zł. nie jest wystarczający
dla pokrycia kosztów finansowania działalno ci zakładów aktywno ci zawodowej i warsztatów terapii
zajęciowej na poziomie roku obecnego.
Wzrost wypłat rodków na dofinansowanie wynagrodzeń spowodował także drastyczne zmniejszenie kwot
rodków planowanych na wsparcie organizacji pozarządowych i realizację programów celowych
kierowanych bezpo rednio do osób niepełnosprawnych.
Zaproponowana zmiana art. 26a ustawy o rehabilitacji to dla Funduszu oszczędno ć w wysoko ci 950 mln
(bez nowelizacji to zadanie w 2011 r. kosztowałoby około 3.450 mln zł).
W art. 1 pkt 15 proponuje się zmiany w art. 28 ust. 1 pkt 1 lit. a), polegające na zwiększeniu
wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych z 40% do 50%, jako jednego z warunków przewidzianych
w przepisach ustawy o rehabilitacji uprawniającego do uzyskania statusu zakładu pracy chronionej.

W art. 1 pkt 16 proponuje się zmiany w zakresie funkcjonowania zakładów aktywno ci zawodowej
Zmiany mają za zadanie doprecyzowanie zasad funkcjonowania zakładów aktywno ci zawodowej.
Problematyczne w tym zakresie są obecnie zasady naliczania stanów zatrudnienia - obecne brzmienie art.
29 ustawy o rehabilitacji wskazywałoby na ko wieczno ć ustalania tych stanów w przeliczeniu na pełny
wymiar czasu pracy, jednak mając na uwadze specyficzne normy czasu pracy dla pracowników ZAZ —
ustalanie tych danych w etatach byłoby problematyczne dla adresatów i organów nadzorujących ZAZ. W
związku z tym proponuje się wskazanie, że stany te ustala się w osobach; czy zasad funkcjonowania
7

zakładowego funduszu aktywno ci – w tym przypadku proponuje się, by zasady te były analogiczne jak w
przypadku zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych.
W art. 1 pkt 18 proponuje się zmiany w zakresie zwolnień podatkowych dla zakładów pracy
chronionej.
Przewidziana nowelizacją utrata zwolnień podatkowych przez zakłady pracy chronionej w zakresie
podatku od nieruchomo ci, le nego, rolnego i od czynno ci cywilnoprawnych spowoduje m. in.
zwiększenie bieżących wpływów gmin w miejsce rekompensat wypłacanych przez PFRON, umożliwi
gminom skuteczniejszy nadzór i kontrolę nad rozliczeniem oraz wyegzekwowaniem tych należno ci.
Zmiana ta skutkować będzie oszczędno ciami dla PFRON w wysoko ci 85 mln zł. Należy także mieć na
uwadze, że zwolnienia te stanowią ostatni instrument niezwiązany bezpo rednio z osiąganiem okre lonej
struktury zatrudnienia ani zapewnianiem odpowiedniej opieki medycznej lub rehabilitacyjnej. Jednocze nie
pomoc ta nie jest przeznaczona wyłącznie na te cele.
Z kolei zmiana w zakresie należno ci z tytułu zwolnień podatkowych w podatku dochodowym od osób
fizycznych polegająca na ustaleniu odmiennego sposobu rozliczania przez zakłady pracy chronionej
rodków uzyskanych z tytułu tych zwolnień, daje w skali roku zwiększenie przychodów PFRON o około
200 mln zł .
Propozycje zmian dotyczących odstąpienia od zwolnień podatkowych i opłat oraz zwiększenia wpłat na
PFRON ze rodków pochodzących z nieodprowadzonych zaliczek na poczet podatku dochodowego od
osób fizycznych jest rozwiązaniem racjonalizującym gospodarowanie rodkami publicznymi. 90%
wpływów z omawianych zwolnień zasila obecnie zakładowy fundusz rehabilitacji . Środki te mogą być
wykorzystywane przez zakłady pracy chronionej głównie na cele objęte rygorami pomocy de minimis
wyłącznie w wysoko ci nieprzekraczającej 200 tys. euro w okresie 3 lat kalendarzowych. Ograniczenie to,
wynikające z Rozporządzenia Komisji WE 1998/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. w sprawie stosowania art.
87 i 88 Traktatu do pomocy de minimis (Dz. Urz. UE L 379 z 28.12.2006, str. 5); sprawia, że rodki
gromadzone na zakładowym funduszu rehabilitacji nie mogą w pełni zostać wydatkowane. Należy zatem
ograniczyć możliwo ć powstawiania niemożliwych do zagospodarowania nadwyżek poprzez odstąpienie
od omawianych zwolnień podatkowych oraz skierowanie czę ci rodków na realizację zadań istotnych z
punktu widzenia potrzeb osób niepełnosprawnych.
Nowelizacja ustawy skutkować będzie w w/w zakresie, poza finansowaniem wszystkich zadań na
poziomie realnych potrzeb w obszarze rehabilitacji, także zmniejszeniem kwoty dotacji budżetowej o około
370 mln zł. w odniesieniu do przewidywanych obecnie wydatków w roku przyszłym.
W art. 1 pkt 17 proponuje się dokonanie zmian w zakresie nabywania statusu zakładu pracy
chronionej lub zakładu aktywno ci zawodowej w przypadkach przekształceń przedsiębiorstw.
Zmiany w tym zakresie mają na celu ułatwienie dokonywania przekształceń zakładów. Obecnie
funkcjonujące rozwiązania powodują komplikacje w tym zakresie – przede wszystkim w obszarze
przekształceń nie objętych przepisami dotyczącymi spółek handlowych, w szczególno ci przekazywania
zakładów aportem do nowo tworzonych przedsiębiorstw.
8