Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o ruchu drogowym oraz o zmianie niektórych innych ustaw

Zgodnie z projektowaną w art. 2 pkt 16a P.r.d. definicją, oznakowana strefa ruchu
oznaczać będzie obszar obejmujący co najmniej jedną drogę wewnętrzną, na który wjazdy
i wyjazdy oznaczono znakami „strefa ruchu”. Wzór znaku oraz jego szczegółowe warunki
techniczne określone zostaną w nowelach rozporządzeń wydanych na podstawie art. 7 ust. 2
i 3 ustawy – Prawo o ruchu drogowym.
W trakcie konsultacji projektu zgłaszany był postulat, aby przepisy ustawy nie były
stosowane na terenach zamkniętych. W związku z powyższym rozważano, czy nie
zaprojektować definicji strefy zamieszkania oraz strefy ruchu w taki sposób, aby mogły one
istnieć jedynie na drodze publicznej lub ogólnodostępnej oznakowanej wewnętrznej.
Ta ostatnia koncepcja spotkała się jednak ze stanowczym protestem społecznym (między
innymi środowisk osób niepełnosprawnych) i zarzutem, że spowoduje naruszenie Konstytucji
(zasadę równości oraz art. 21 ust. 1 i 64 ust. 2). Podniesiono, że organy państwa
bezpodstawnie chcą się uchylić od obowiązku ochrony porządku publicznego na strzeżonych
osiedlach mieszkaniowych, nie dając innych, skutecznych w praktyce możliwości
egzekwowania porządku w tych miejscach. Zważyć bowiem należy, że w sytuacji, gdy
kierujący zaparkował pojazd na drodze (terenie), na której nie obowiązują przepisy ustawy
– Prawo o ruchu drogowym, w taki sposób, że pojazd ten w znacznym stopniu utrudnia ruch,
czy wręcz go uniemożliwia lub zagraża bezpieczeństwu, właściciel drogi lub też podmiot
działający w jego imieniu, w ramach dozwolonej samopomocy cywilnej, na zasadach
określonych w ustawie – Kodeks cywilny, mają prawo przywrócić stan poprzedni poprzez
jego usunięcie czy też przemieszczenie, a następnie z tego tytułu wystąpić z cywilnoprawnym
roszczeniem do właściciela o zwrot kosztów holowania. O ile w pewnych sytuacjach możliwe
jest usunięcie niewłaściwie zaparkowanego pojazdu (poprzez przemieszczenie, a w skrajnych
przypadkach zaholowanie na strzeżony parking), o tyle działanie właściciela/zarządcy
nieruchomości lub też podmiotu działającego w ich imieniu, polegające na założeniu blokady
na koło pojazdu należy uznać za działanie bezprawne. Podkreślić bowiem należy, że
dopuszczalna samopomoc cywilna może zmierzać jedynie do przywrócenia stanu zgodnego
z prawem (samopomoc zmierza do restytucji utraconego władztwa) – w tym przypadku
udrożnienia przejazdu lub przejścia. Założenie blokady na koło pojazdu ma charakter represji
quasi karnej i nie spowoduje udrożnienia drogi. Założenie blokady przekracza więc
dozwoloną samopomoc, co powoduje, że jest samowolnym naruszeniem posiadania pojazdu,
a tego art. 342 Kodeksu cywilnego czynić zabrania (sankcja: art. 191 K.k.). Do takiego
działania mają prawo jedynie służby publiczne wymienione w przepisach art. 50a i 130a

5
ustawy – Prawo o ruchu drogowym (głównie Policja i Straż Miejska), lecz ich uprawnienie
w tym zakresie co do zasady nie obejmuje drogi wewnętrznej (chyba że leży ona w strefie
zamieszkania). Dlatego też zdecydowano pozostawić funkcjonowanie „strefy zamieszkania”
w dotychczasowym kształcie.
W celu zapewnienia właściwego oznakowania na leżących poza drogami publicznymi
strefach ruchu oraz strefach zamieszkania, a w szczególności, aby ustawiane tam znaki
drogowe nie były ze sobą wzajemnie sprzeczne, podmioty zarządzające drogami
wewnętrznymi leżącymi w strefie zobowiązane będą do dostosowania oznakowania tych dróg
do wymagań wynikających z przepisów prawa powszechnie obowiązującego w terminie
24 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy. Naruszenie tych obowiązków zostało
w projekcie zagrożone karą grzywny (projektowany art. 85a K.w.).
Wymóg ten został spowodowany dotychczasowymi doświadczeniami, z których
wynika, że zarządcy dróg wewnętrznych ustawiają tam znaki drogowe niezgodnie
z przepisami (np. malując na jezdni linię warunkowego zatrzymania złożoną z trójkątów
P-13 bez jednoczesnego ustawienia znaku pionowego A-7 „ustąp pierwszeństwa”). Tego typu
działania powodują zagrożenie bezpieczeństwa uczestników ruchu. Aby zapobiec tego typu
przypadkom, dodatkowo powierzono wojewodzie nadzór nad zarządzaniem ruchem
w strefach. Dzięki temu wojewoda będzie mógł nakazać zmianę organizacji ruchu także
w strefach leżących de facto na drogach niepublicznych.
Na marginesie zważyć należy, że obecny stan prawny (art. 140 K.c.) zezwala
właścicielowi nieruchomości na oznakowanie drogi tablicą „droga prywatna” i w tym
zakresie zmiany nie będzie również po wejściu w życie niniejszej nowelizacji.

b) Kodeks wykroczeń

Zmiana przepisów ustawy – Prawo o ruchu drogowym wymaga kompleksowych
zmian w innych ustawach, między innymi zmiany przepisów sankcjonujących – XI rozdziału
Kodeksu wykroczeń, stąd też w tym zakresie projekt przewiduje stosowne regulacje.
W celu zagwarantowania właściwego oznakowywania dróg usytuowanych na drogach
wewnętrznych leżących w oznakowanych strefach ruchu oraz strefach zamieszkania,
zaprojektowano nowy typ wykroczenia – art. 85a. W trakcie prac rozważano w tym celu
nowelę art. 85 K.w., jednak z uwagi na fakt, że czyn wyczerpujący znamiona art. 85 jest
zagrożony zbyt surową sankcją w stosunku do uchybień formalnych, których można się

6
dopuścić w procesie znakowania drogi wewnętrznej, zaprojektowano nowy typ wykroczenia
określony w art. 85a K.w. Konstrukcję pierwotnie proponowanego przepisu znacznie
przebudowano, w taki sposób, aby sankcję np. za bezprawne ustawienie znaku ponosiły osoby
fizyczne – osoba zlecająca i wykonująca znakowanie drogi wewnętrznej w sposób niezgodny
z przepisami.
Nowe brzmienie przepisów art. 86 § 1, 87 § 2, 88, 90, 94, 96 ma charakter
dostosowawczy. Ponadto, w celu wyeliminowania wątpliwości, które występowały
dotychczas przy ich wykładni, w nowym ich brzmieniu wskazano expressis verbis zakres
dróg/miejsc, których dotyczą poszczególne dyspozycje.
Niezależną od kierunku prac, jest zmiana dotychczasowej treści art. 97 K.w.
Zarówno w literaturze, jak i orzecznictwie podnoszono, że art. 97 swoim zakresem
obejmuje wyłącznie przepisy dotyczące bezpieczeństwa i porządku ruchu. Zważyć jednak
należy, że w 1970 r., gdy przepis art. 97 wchodził w życie, odnosił się do ówcześnie
obowiązującej ustawy z 1961 r. o bezpieczeństwie i porządku ruchu na drogach publicznych.
Tytuł ustawy z 1961 r. zdaje się więc wskazywać, że ratio legis art. 97 K.w. obejmował
wszystkie inne stany aniżeli typizowane w art. 84 – 96 K.w.
Ponieważ pojęcia bezpieczeństwa, a szczególnie porządku pozostają nieostre,
sprawcy takich naruszeń, jak np. niedokonanie w ciągu 30 dni odpowiedniego zgłoszenia
o nabyciu pojazdu pozostają często bezkarni, bowiem przepis art. 78 ust. 2 P.r.d.
w pryzmacie XI rozdziału kodeksu wykroczeń jest przez niektóre sądy uznawany jako lex
imperfecta. Podnoszono, że biorąc pod uwagę obecną systematykę ustawy z dnia 20 czerwca
1997 r. – Prawo o ruchu drogowym nie jest jasne, do jakich przepisów odnosi się obecna treść
art. 97 K.w.
W związku z powyższym zdecydowano, że art. 97 K.w. powinien typizować te
wszystkie naruszenia ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz przepisów wykonawczych
wydanych na jej podstawie, których nie obejmują pozostałe przepisy XI rozdziału Kodeksu
wykroczeń, z jednoczesnym zawężeniem podmiotów, w taki sposób, aby żaden z tych
przepisów p.r.d nie pozostawał postulatem – normą pustą.
Projektowany art. 98 K.w. będzie jedynym przepisem XI rozdziału Kodeksu
wykroczeń, który będzie miał zastosowanie poza drogami publicznymi oraz drogami
oznakowanymi jako strefa ruchu lub strefami zamieszkania. Tak więc przepis ten będzie
stosowany do czynów popełnionych na drogach wewnętrznych nieleżących w żadnej z dwóch

7
wymienionych stref, i tylko wówczas, gdy niezachowanie należytej ostrożności spowoduje
zagrożenie bezpieczeństwa innej aniżeli sprawca osoby. Jeżeli zatem na takiej drodze dojdzie
do kolizji z udziałem zaparkowanego pojazdu i nie wywoła to zagrożenia innej aniżeli
sprawca osoby (skutkiem będzie wyłącznie szkoda materialna), to zdarzenie takie będzie
traktowane wyłącznie jako delikt prawa cywilnego.
Niezależnie od kierunku prac legislacyjnych, ujawniono, iż obowiązujące przepisy
prawa przewidują dwojakiego rodzaju sankcje za brak zezwolenia na zajęcie pasa drogowego.
Zgodnie z art. 40 ust. 12 ustawy o drogach publicznych, za zajęcie pasa drogowego bez
zezwolenia zarządcy drogi lub z przekroczeniem terminu zajęcia określonego w zezwoleniu
(lub o innej powierzchni niż określono w zezwoleniu), zarządca drogi wymierza w drodze
decyzji administracyjnej karę pieniężną w wysokości 10-krotnej opłaty za zajęcie pasa (art. 40
ust. 4 – 6 ustawy o drogach publicznych). Przepisy te w zestawieniu z obecnym art. 99 § 1
pkt 1 i 4 K.w. uzasadniają przypuszczenie, iż system ten, powodując de facto podwójną
odpowiedzialność karną, narusza formułę demokratycznego państwa prawnego. Dlatego też
zdecydowano o potrzebie uchylenia pkt 1 i 4 w art. 99 § 1 K.w.

c) Kodeks karny

Zmiany przepisów ustawy – Prawo o ruchu drogowym w zakresie rozszerzenia jej
stosowania także na oznakowane strefy ruchu spowodowały konieczność wprowadzenia
zmian do przepisów sankcjonujących w kodeksie karnym. I tak, art. 45 ust. 1 pkt 1 P.r.d. na
terenie oznakowanej strefy ruchu będzie sankcjonowany między innymi poprzez nowe
brzmienie art. 178a § 2 K.k.
Zmiana art. 179 K.k. wynika z potrzeby penalizacji nowego typu czynu.

Dotychczasowe brzmienie jego dyspozycji nie obejmowało zachowania polegającego na
dopuszczeniu do prowadzenia pojazdu mechanicznego albo innego pojazdu w strefie ruchu
lub w strefie zamieszkania leżącej na takiej drodze, przez osobę znajdującą się w stanie
nietrzeźwości, będącą pod wpływem środka odurzającego lub osobę nieposiadającą
wymaganych uprawnień. Z uwagi na duże zagrożenie wypadkami oraz duże nasilenie ruchu,
także na ogólnodostępnych drogach niepublicznych, uznano, że zachowania te są społecznie
szkodliwe i wymagają penalizacji.


8
III. Zmiany przepisów mające na celu realizację wyroku Trybunału Konstytucyjnego
oraz zmiany przepisów dotyczących usuwania pojazdu na koszt właściciela

Procedury usuwania pojazdów oraz przejścia ich prawa własności na rzecz Skarbu
Państwa w trybie przepisów art. 130a ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu
drogowym (Dz. U. z 2005 r. Nr 108, poz. 908, z późn. zm.) były przedmiotem wielokrotnych
skarg obywateli, przedsiębiorców prowadzących usługi w zakresie holowania i parkowania,
jak również wystąpień Rzecznika Praw Obywatelskich. Niezależnie, Trybunał Konstytucyjny
wyrokiem z dnia 3 czerwca 2008 r. (sygn. akt P 4/06) orzekł niezgodność art. 130a ust. 10
i ust. 11 pkt 3 ustawy – Prawo o ruchu drogowym z Konstytucją.

W dotychczasowej praktyce funkcjowała zasada, że po zatrzymaniu pojazdu, do jego
właściciela wysyłane było pismo z informacją (pouczeniem), że jeżeli pojazd nie zostanie
odebrany z parkingu w okresie 6 miesięcy, to jego prawo własności przejdzie na rzecz Skarbu
Państwa. Po upływie tego okresu i nieodebraniu pojazdu z parkingu, podmiot holujący
(parkujący) przesyłał dokumentację do urzędu skarbowego w celu wszczęcia dalszej
procedury. Urząd Skarbowy zwracał się do właściwej komendy powiatowej Policji (komendy
miejskiej Policji) o kopie pism informujących właściciela o trybie postępowania, a po ich
otrzymaniu wydawał decyzję o przejęciu pojazdu na rzecz Skarbu Państwa.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 3 czerwca 2008 r. (sygn. akt P 4/06) orzekł, iż:
1. art. 130a ust. 10 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym
w zakresie, w jakim dopuszcza odjęcie prawa własności pojazdu bez prawomocnego
orzeczenia sądu, jest niezgodny z art. 46, art. 21 ust. 1, art. 64 ust. 1 w związku
z art. 31 ust. 3 oraz z art. 64 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
2. art. 130a ust. 11 pkt 3 ustawy powołanej w punkcie 1 jest niezgodny z art. 64 ust. 3
Konstytucji,
3. § 8 ust. 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia
2 sierpnia 2002 r. w sprawie usuwania pojazdów (Dz. U. Nr 134, poz. 1133, z późn.
zm.) jest niezgodny z art. 130a ust. 11 pkt 3 ustawy powołanej w punkcie 1 oraz
z art. 92 ust. 1 i art. 46 Konstytucji.

9