Rządowy projekt ustawy o ochronie informacji niejawnych oraz o zmianie niektórych ustaw

stosujących ustawę, ale także standardów aktualnie stosowanych przez NATO i Unię
Europejską.
Objęcie przez Polskę przewodnictwa w Radzie Unii Europejskiej w 2011 r. stawia
przed polską administracją państwową szereg wyzwań wymagających podjęcia pilnych
kroków. Jednym z nich jest postulowane od dawna przez Ministerstwo Spraw
Zagranicznych dostosowanie polskiego systemu ochrony informacji niejawnych do
reguł i
praktyki obowiązującej w instytucjach Unii Europejskiej i w krajach
członkowskich. Można z dużym prawdopodobieństwem przewidywać, że brak zmiany
przepisów dotyczących ochrony informacji niejawnych istotnie utrudniłby, a w wielu
przypadkach wręcz uniemożliwiłby realizację zadań związanych z prezydencją.
Dotyczy to szczególnie możliwości znacznie bardziej elastycznego traktowania zasad
ochrony informacji o niskich klauzulach tajności, co w strukturach unijnych umożliwia
szybkie, bieżące wykorzystywanie tych informacji w pracy grup roboczych oraz ich
sprawne przekazywanie i przetwarzanie w systemach teleinformatycznych.
System ochrony informacji niejawnych w Polsce wymaga zatem reform bardzo daleko
idących, co uzasadnia konieczność podjęcia pracy nad nową ustawą, a nie nad kolejną
nowelizacją. Należy też wziąć pod uwagę zakres dokonanych w ustawie do tej pory
zmian – tylko jedna z kilkunastu nowelizacji wprowadzona w 2005 r. objęła blisko
jedną trzecią artykułów. Biorąc pod uwagę zarówno ilość, jak i zakres zmian
poczynionych dotychczas w ustawie o ochronie informacji niejawnych, zasadnie można
domniemywać, że kolejna nowela tej ustawy przyczyniłaby się do powstania aktu
prawnego o charakterze kompilacyjnym. Mogłaby pogłębić niejasności i niespójności
systemowe pojawiające się już obecnie w jej treści i nie poprawiłaby jakości prawa
normującego ochronę informacji niejawnych w Rzeczypospolitej Polskiej.
Biorąc pod uwagę wyżej przedstawione okoliczności Prezes Rady Ministrów
zobowiązał Sekretarza Stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów (KPRM),
Sekretarza Kolegium do Spraw Służb Specjalnych do przygotowania założeń
do projektu nowej ustawy o ochronie informacji niejawnych. W toku roboczych
konsultacji z
przedstawicielami służb ochrony państwa zostały opracowane tezy
dotyczące zmian w systemie ochrony informacji niejawnych, następnie poddane
konsultacjom z członkami Kolegium do Spraw Służb Specjalnych. Tezy te stały się
punktem wyjścia do prac nad założeniami projektu nowej ustawy, przygotowywanymi

2
przez przedstawicieli KPRM i służb ochrony państwa oraz konsultowanymi w trybie
roboczym z przedstawicielami Rządowego Centrum Legislacji (RCL). Podczas tych
konsultacji przedstawiciele RCL zwrócili uwagę, że forma i treść przygotowanego
materiału pozwalają uznać go za gotowy projekt ustawy, a nie tylko projekt założeń do
projektu ustawy. W związku z powyższym Szef KPRM uzyskał – na podstawie § 6 ust.
1a pkt 2 Regulaminu Rady Ministrów – zgodę Prezesa Rady Ministrów na odstąpienie
od wymogu opracowania i uzgodnienia założeń projektu ustawy o ochronie informacji
niejawnych.
Aktualnie dziedzina regulacji projektowanej ustawy jest unormowana następującymi
aktami prawnymi:
– ustawą z dnia 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacji niejawnych (Dz. U. z 2005 r.
Nr 196, poz. 1631, z późn. zm.) oraz przepisami wykonawczymi wydanymi na jej
podstawie;
– ratyfikowanymi bilateralnymi umowami międzynarodowymi o wzajemnej ochronie
informacji niejawnych zawartymi z: Albanią, Bułgarią, Chorwacją, Czechami,
Estonią, Finlandią, Francją, Hiszpanią, Łotwą, Norwegią, RFN, Rosją, Rumunią,
Słowacją, Szwecją, Ukrainą, USA, Wielką Brytanią i Irlandią Północną oraz
Włochami;
– Umową między Stronami Traktatu Północnoatlantyckiego o ochronie informacji,
sporządzoną w Brukseli dnia 6 marca 1997 r. (Dz. U. z 2000 r. Nr 64, poz. 740) oraz
Umową między Stronami Traktatu Północnoatlantyckiego o współpracy
w dziedzinie informacji atomowych, sporządzoną w Paryżu dnia 18 czerwca 1964 r.
(Dz. U. z 2001 r. Nr 143, poz. 1594).
Istotą projektu nowej ustawy o ochronie informacji niejawnych jest takie unormowanie
systemu ich ochrony, aby był on maksymalnie efektywny zarówno w sferze krajowej,
jak i zagranicznej, przy jednoczesnej prostocie i elastyczności funkcjonowania, ale bez
uszczerbku dla bezpieczeństwa informacji niejawnych. Podstawowym celem stało się
uproszczenie istniejącego systemu i jego aktualizacja.
Dotychczasowe rozwiązania powodują bowiem z jednej strony wymóg nadawania
klauzul tajności olbrzymiej liczbie informacji, w wielu przypadkach niewymagających
ochrony oraz notoryczne zawyżanie klauzul bez żadnego racjonalnego uzasadnienia,
z tego tylko powodu, że dana informacja, w pewnych okolicznościach może stanowić

3
informację niejawną. Z drugiej strony obowiązujące aktualnie prawo wymusza wręcz
rezygnację z nadawania klauzul bardzo ważnym informacjom z powodu konieczności
ich szybkiego przetwarzania i przekazywania do odbiorców.
Dwustopniowy system definiowania informacji niejawnych i rozdęte, a w praktyce
całkowicie lekceważone wykazy zawarte w załączniku do ustawy, tylko pogłębiają
chaos. Wynika stąd m. in. potrzeba rezygnacji z podziału informacji niejawnych na
tajemnicę państwową i służbową (nieobowiązującego w takiej postaci w żadnym kraju
NATO lub Unii Europejskiej); dziesięcioletnia praktyka funkcjonowania tego podziału
wskazuje, że jest on sztuczny i nie ma większego sensu praktycznego. Kolejnym
jakościowym założeniem merytorycznym jest odejście od rozbudowanych formalnych
wykazów informacji niejawnych na rzecz jednoznacznego zobowiązania wytwórców
informacji do kierowania się nowymi definicjami poszczególnych klauzul. Należy
zwrócić uwagę, że zawieranie w ustawie wykazu informacji niejawnych nie jest
standardowym rozwiązaniem w państwach o długiej tradycji demokratycznej, a w wielu
z nich ograniczono się do
sformułowania w przepisach krótkich definicji
poszczególnych klauzul.
Duże znaczenie dla uproszczenia systemu ochrony informacji niejawnych i radykalnego
zmniejszenia ich liczby, a także liczby jednostek organizacyjnych je przetwarzających
(a co za tym idzie dużych, trudnych do oszacowania oszczędności budżetowych),
powinna mieć rezygnacja z traktowania informacji dotyczących prawnie chronionych
interesów obywateli i jednostek organizacyjnych jako informacji niejawnych. Ochronie
określonej przepisami ustawy powinny podlegać tylko takie informacje, których
ujawnienie przyniosłoby szkody interesom państwa, gdyż sposób postępowania
z informacjami dotyczącymi obywateli i jednostek organizacyjnych, a objętymi
tajemnicami różnego rodzaju, jest przewidziany w innych ustawach normujących
te tajemnice. Nie bez znaczenia pozostaje tu lepsza niż dotychczas realizacja postulatu
transparentności funkcjonowania administracji oraz rozszerzenie zakresu dostępu do
informacji publicznej.
Inną ważną zmianą, która została wyraźnie określona w projekcie ustawy,
a potem szczegółowo unormowana w aktach wykonawczych, będzie umożliwienie
stosowania zarządzania ryzykiem przy określaniu wymogów bezpieczeństwa
fizycznego i teleinformatycznego. Umożliwi to istotne ograniczenie nadmiernych

4
i anachronicznych wymogów oraz związanych z nimi wydatków przez dopasowanie
stosowanych środków ochrony do liczby i
wagi chronionych informacji oraz
rzeczywistego (a nie formalnego) poziomu istniejących dla nich zagrożeń.
Wprowadzenie tego rozwiązania powinno też znacząco ułatwić akredytację systemów
teleinformatycznych przygotowanych do przekazywania i przetwarzania informacji
niejawnych, co będzie miało kluczowe znaczenie w okresie prezydencji w Unii
Europejskiej. Zastrzec tu należy, że ideą nie jest obniżenie standardów ochrony, ale ich
adekwatne i efektywne stosowanie na rzecz odejścia od konieczności stosowania
sztywnych wymogów formalnych.
Z punktu widzenia skuteczności polskiej prezydencji bardzo ważna jest propozycja
dotycząca rezygnacji ze ścisłej kontroli obiegu dokumentów o niższych klauzulach,
a zwłaszcza o klauzuli „zastrzeżone”. Dzięki zliberalizowaniu zasad ochrony tych
informacji zostanie wprowadzony system bardziej elastyczny, analogiczny do
obowiązującego w strukturach Unii Europejskiej i w większości krajów członkowskich.
Zmiana przepisów w tym zakresie była od dawna postulowana przez Ministerstwo
Spraw Zagranicznych. Będzie można również osiągnąć znaczące oszczędności
w budżetach jednostek administracji państwowej i samorządowej w związku
z rezygnacją ze zbędnych środków ochrony informacji o niskich klauzulach.
Zmiany wynikające z przedłożonego projektu ustawy – w porównaniu do
dotychczasowego stanu prawnego są następujące:
Rozdział 1 – „Przepisy ogólne” określa zakres obowiązywania ustawy i podmioty, do
których ma ona zastosowanie, definiuje podstawowe pojęcia, wymienia przepisy
kodeksu postępowania administracyjnego mające zastosowanie do postępowań
określonych w ustawie oraz wskazuje na najważniejsze zasady regulujące udostępnianie
informacji niejawnych.
Art. 2 precyzuje niektóre pojęcia używane w ustawie, w tym:
„przedsiębiorca” – ustawa będzie odnosić się już nie tylko do przedsiębiorców,
jednostek naukowych i badawczo-rozwojowych, ale także do wszelkich innych
jednostek organizacyjnych, które w ramach prowadzonej działalności gospodarczej
realizują umowy lub zadania związane z dostępem do informacji niejawnych;
dotychczasowa definicja tworzyła lukę pomijając spółdzielnie i inne jednostki
działające na podstawie odrębnych ustaw;

5
„kierownik przedsiębiorcy” – brak definicji tego pojęcia powodował liczne wątpliwości
i konieczność formułowania przez służby ochrony państwa doraźnych interpretacji
w postępowaniach bezpieczeństwa przemysłowego, zwłaszcza w przypadku zarządów
wieloosobowych, a także spółek cywilnych, jawnych, partnerskich, komandytowych
oraz przedsiębiorców w stanie upadłości;
„przetwarzanie informacji niejawnych” – brak tej definicji powodował konieczność
wyliczania w wielu miejscach dotychczasowej ustawy różnych rodzajów czynności
wykonywanych wobec informacji niejawnych;
„ryzyko”, „szacowanie ryzyka” i „zarządzanie ryzykiem” – pojęcia kluczowe dla
nowoczesnego podejścia do ochrony informacji niejawnych, zdefiniowane w Polskiej
Normie PN-ISO/IEC 17799:2007.
Art. 3 istotnie rozszerza zakres stosowania kodeksu postępowania administracyjnego
w postępowaniach sprawdzających. Nie było jednak możliwe wprowadzenie pełnego
stosowania kpa, gdyż istotą postępowań z kpa jest ich pełna transparentność
i możliwość udziału stron we wszystkich etapach postępowania, podczas gdy
postępowanie sprawdzające jest w dużej mierze niejawne. Ponadto kwestia organów
wyższego stopnia jest w ustawie regulowana odmiennie niż w kpa. Należy też zwrócić
uwagę, że pominięcie postępowań odwoławczych w tym artykule ma charakter jedynie
porządkujący, gdyż postępowania odwoławcze nie są odrębnym rodzajem postępowań
obok postępowań sprawdzających w zakresie bezpieczeństwa osobowego lub
bezpieczeństwa przemysłowego, tak więc wskazane w art. 3 przepisy kpa będą miały do
postępowań odwoławczych takie samo zastosowanie, jak do wcześniejszych etapów
postępowań sprawdzających i będzie to przedmiotem oceny sądów administracyjnych w
postępowaniu skargowym.
Rozdział 2 – „Klasyfikowanie informacji niejawnych” definiuje poszczególne klauzule
tajności oraz określa zasady nadawania, zmiany i znoszenia klauzul tajności.
Art. 5 zawiera nowe definicje informacji niejawnych oznaczonych poszczególnymi
klauzulami, które będą obowiązywały w miejsce dotychczasowych, bardzo ogólnych
definicji tajemnicy państwowej i służbowej, nieprecyzyjnych definicji poszczególnych
klauzul oraz wykazów informacji niejawnych w załączniku do ustawy.

6