Rządowy projekt ustawy o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2011 r.

Centrum Zarządzania Rachmistrzami Spisowymi zostanie utworzone w celu
nadzorowania i zbiorczego monitorowania prac spisowych z wizualizacją postępów spisu
na mapach cyfrowych. Centrum będzie zarządzało systemami:
− monitorowania pracy rachmistrzów spisowych,
− wykrywania zagrożeń i zapobiegania sytuacjom kryzysowym,
− dynamicznej analizy postępów prac,
− prezentacji sytuacji w terenie na mapach cyfrowych,
− wspierania zarządzania aparatem spisowym w sytuacjach kryzysowych,
− aktualizacji granic rejonów statystycznych i obwodów spisowych przy
zastosowaniu narzędzi GIS.
WBS będą działać przez okres 6 miesięcy w 2010 r. w celu przygotowania i realizacji
spisu próbnego w jednostkach podziału terytorialnego wskazanych do realizacji spisu
próbnego (art. 13 ust. 2 pkt 2 projektu ustawy). Ponadto WBS będą działać w okresie od
listopada 2010 r. do końca sierpnia 2011 r. przy realizacji spisu powszechnego. Członkami
wojewódzkich biur spisowych będą aktualni, wskazani przez kierownictwo urzędów
statystycznych, pracownicy odpowiednich komórek w urzędach statystycznych oraz
pracownicy nowo zatrudnieni na czas określony. Stan osobowy WBS będzie dostosowany do
stopnia natężenia prac w poszczególnych miesiącach. W okresie największego spiętrzenia
zadań każdy członek WBS powinien sprawować opiekę nad 1 – 3 GBS. Do zadań WBS
należeć będzie m.in.:
– nadzór nad prawidłowym przebiegiem spisu,
– nadzór nad przygotowaniem aktualnych wykazów jednostek spisowych

w postaci elektronicznych wykazów adresowo-mieszkaniowych, sporządzonych
w oparciu o GIS i zainstalowanych na urządzeniach, którymi będą posługiwać się
rachmistrze oraz obejmujących obszary działania rachmistrzów,
– nadzór nad naborem i przeszkolenie ankieterów statystycznych i rachmistrzów
spisowych,
– prowadzenie
działalności informacyjno-popularyzacyjnej,
– monitorowanie pracy rachmistrzów,
– przeprowadzenie spisu kontrolnego.
GBS – przewiduje się, że będą funkcjonowały przez okres 5 miesięcy w 2010 r.
w czasie spisu próbnego oraz przez 7 miesięcy w 2011 r. w czasie spisu powszechnego.
Biorąc pod uwagę wydłużony termin realizacji spisu w terenie oraz wykorzystanie

18

nowoczesnych metod zbierania danych, przyjmuje się dziesięciokrotnie mniejszą liczbę
członków GBS niż liczba obwodów spisowych. Do zadań GBS będzie należało m.in.:
− przygotowanie aktualnych elektronicznych zestawień budynków, mieszkań i osób,
− nabór rachmistrzów i udzielanie im pomocy w trakcie dokonywania spisu,
− pośrednictwo w transferze danych spisowych do serwerów wojewódzkich
w przypadkach awaryjnych,
− popularyzacja spisu na obszarze działania gminy.

Przy urzędach statystycznych będą zlokalizowane studia call-center. Zakłada się
wprowadzenie systemu dwuzmianowego pracy ankieterów statystycznych w godzinach
7.00–14.30 i 14.30–22.00. Przy tym systemie pracy będzie konieczne utworzenie

w każdym z nich 20 stanowisk teleankieterskich, co wiąże się z zaangażowaniem
40 ankieterów statystycznych. Powinni nimi być pracownicy urzędów statystycznych
otrzymujący wynagrodzenie (w formie umowy zlecenia) w postaci wyznaczonej stawki za
każdy poprawnie wypełniony formularz spisowy. Ich pracę będą koordynować wyznaczeni
pracownicy urzędów statystycznych. Wypełnione i zaakceptowane formularze dzięki
specjalnej aplikacji będą przesyłane do serwera wojewódzkiego, a jednocześnie system
monitorujący będzie odnotowywał fakt dokonania spisu i przesyłał sygnał do centrum
zarządzania spisem.

Spis próbny i kontrolny

Regulacja w zakresie spisu próbnego i kontrolnego została zawarta w art. 13 i 22
projektu ustawy.

Jednostki podziału terytorialnego, w których będzie realizowany spis próbny, zostały
dobrane celowo, biorąc pod uwagę ich zróżnicowanie pod względem gęstości zaludnienia,
występujące specyficzne cechy terenu, ludności tam zamieszkałej i jej warunków
mieszkaniowych. Na terenie wskazanych jednostek podziału terytorialnego zostaną spisane
wszystkie zamieszkane budynki i mieszkania oraz osoby wg zasad przyjętych do spisu
powszechnego. Sprawdzone zostaną rozwiązania metodologiczne i organizacyjne planowane
do zastosowania w spisie powszechnym. Ze szczególnym uwzględnieniem zbadane zostaną
poszczególne metody zbierania danych, w tym efektywność samospisu internetowego

19

i
ankietowania telefonicznego. Równie ważne znaczenie będzie miało przetestowanie
aplikacji do formularza elektronicznego oraz sprawność pozyskiwania danych na przenośnych
urządzeniach elektronicznych i kwestie techniczne związane z przesyłaniem wypełnionych
formularzy elektronicznych do odpowiednich serwerów.

Spis kontrolny będzie realizowany w dniach od 1 lipca do 11 lipca 2011 r.,
bezpośrednio po zakończeniu zbierania danych w spisie powszechnym, i obejmie osoby
zamieszkałe w mieszkaniach wylosowanych do tego spisu. Spis będzie w całości
wykonywany na specjalnie przygotowanym formularzu elektronicznym obejmującym kilka
najważniejszych pytań z formularza spisowego (spełniających równocześnie funkcje
kontrolne jakości wypełnienia formularza spisowego).

Upowszechnianie wyników spisu

Jako podstawowe formy upowszechniania wyników spisu ludności i mieszkań 2011 są
planowane:
− publikacje tabelaryczne (w formie papierowej i elektronicznej) oraz analityczne,
− udostępnianie danych na nośnikach informatycznych oraz przez bezpośredni
dostęp do baz z wynikowymi informacjami statystycznymi,
− dostępność podstawowych danych przez sieć Internet,
− udostępnianie danych przez Bank Danych Regionalnych (BDR) i z hurtowni
danych.

Planuje się wydanie publikacji zapewniających jak najszersze ujęcie tabelaryczne,
odpowiadające na zapotrzebowanie odbiorców krajowych:
− szczebla centralnego (dane dla kraju i województw),
− szczebla wojewódzkiego (wyniki dla województwa, podregionów, powiatów,
a także ważniejsze informacje wg gmin),
− szczebla gminnego (zestawy tablic prezentujące podstawowe informacje
na terenie gminy).

Publikacje tabelaryczne z wynikami NSP 2011 będą opracowywane przez zespoły
merytoryczne Głównego Urzędu Statystycznego, natomiast publikacje analityczne opracują

20

pracownicy instytucji naukowych przy współudziale pracowników Głównego Urzędu
Statystycznego.

Publikacje tabelaryczne zostaną poprzedzone raportem z wyników.

W ramach prac analitycznych będą prowadzone:
1) analizy rozwoju demograficznego w nawiązaniu do uwarunkowań zjawisk i procesów
społeczno-ekonomicznych zachodzących w kraju. Informacje pozyskane z NSP 2011 będą
bogatym źródłem danych na potrzeby wielotematycznych analiz zmian procesów, jakie
miały miejsce w Polsce w latach 2002 – 2011, dotyczących m.in. społeczno-
-demograficznych struktur ludności, wpływu migracji zagranicznych na rozwój
demograficzny ludności Polski, charakterystyki społeczno-ekonomicznej ludności,
sytuacji osób niepełnosprawnych oraz ich integracji społecznej w środowisku
zamieszkania i w środowisku pracy itp.,
2) analizy sytuacji na rynku pracy, a w szczególności zmiany w podaży siły roboczej
na regionalnych i lokalnych rynkach pracy, jakości zasobów siły roboczej, dojazdów
do pracy, migracji zarobkowych ludności, bezrobocia – w powiązaniu z warunkami życia
ludności itp.,
3) analizy przemian w tworzeniu i funkcjonowaniu gospodarstw domowych i rodzin
ze szczególnym uwzględnieniem rodzin niepełnych, wielodzietnych, osób starszych
– w nawiązaniu do sytuacji społeczno-ekonomicznej ludności i gospodarstw domowych
oraz ich warunków mieszkaniowych,
4) analizy zmian w stanach i strukturach ludności powodowanych migracjami zagranicznymi
oraz ich wpływ na perspektywy rozwoju demograficznego, społecznego i ekonomicznego
kraju,
5) analizy stanu ilościowego i jakościowego zasobów mieszkaniowych oraz dotyczące
charakterystyki sytuacji mieszkaniowej ludności i gospodarstw domowych, w tym
ustalenia liczby gospodarstw domowych i rodzin, które nie posiadają własnego
mieszkania lub mieszkają niesamodzielnie. Informacje te umożliwią oszacowanie potrzeb
mieszkaniowych, wynikających zarówno z fizycznego braku mieszkań, jak również
z powodu konieczności wymiany zasobów substandardowych lub zasobów nienadających
się do remontu.
Przewiduje się sukcesywne upowszechnianie wyników przeprowadzanych analiz.

21

Ponadto przewiduje się, że użytkownicy danych będą mieli dostęp do hurtowni danych
statystycznych, co pozwoli im na dokonywanie wieloprzekrojowych analiz. Możliwe będzie
prowadzenie analiz przestrzennych na dowolnie definiowanych obszarach z wykorzystaniem
współrzędnych geodezyjnych x,y i narzędzi GIS.

Rozpowszechnianie audycji propagujących idee spisu.
Narodowy spis powszechny ludności i mieszkań w 2011 r. należy do wydarzeń
o wyjątkowym znaczeniu społecznym i gospodarczym. Konieczność jego przeprowadzenia
wynika z międzynarodowych zobowiązań Polski wobec ONZ i jego agend, a także Unii
Europejskiej. W tym celu niezbędne jest przeprowadzenie akcji propagującej ideę spisu –
akcji informującej społeczeństwo o celu przeprowadzenia spisu, jego randze, nowatorskich
metodach przeprowadzenia oraz niepodważalnym znaczeniu w celu uzyskania pełnego
i wiarygodnego obrazu polskiego społeczeństwa na przełomie pierwszej i drugiej dekady XXI
wieku. Z racji ogromnej nośności informacji bez wątpienia najlepszymi mediami do
upowszechniania idei spisowych jest radio i telewizja, a w szczególności publiczna radiofonia
i publiczna telewizja – realizujące misję publiczną. Informowanie społeczeństwa
o powszechnym badaniu statystycznym, jakim jest spis, dzięki któremu organy władzy
publicznej, dziennikarze, a przede wszystkim samo społeczeństwo uzyskają kompletny
i wieloaspektowy obraz aktualnej sytuacji społecznej, gospodarczej i demograficznej Polski,
niewątpliwie zasługuje na miano misji publicznej. Zatem wsparcie i pomoc mediów
publicznych są niezbędne do rozpropagowania tego przedsięwzięcia.
Nałożenie obowiązku realizacji rozpropagowania idei spisu może nastąpić przez
regulacje ustawowe, co wynika z art. 14 ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii
i telewizji (Dz. U. z 2004 r. Nr 253, poz. 2531, z późn. zm).
Z uwagi na wyjątkowy charakter spisu powszechnego art. 21 projektu ustawy
o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2011 r. nakłada na nadawców
publicznych obowiązek rozpowszechniania audycji propagujących ideę spisu. Celem ich jest
jak najlepsze zrozumienie przez społeczeństwo idei spisowych – im więcej osób będzie znać
i rozumieć ideę spisu powszechnego – tym szerszy będzie udział i lepszy odbiór społeczny, co
niewątpliwie wpłynie na kompletność i na jakość uzyskanych wyników.

Projekt ustawy nie podlega notyfikacji zgodnie z trybem przewidzianym

w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu

22