Rządowy projekt ustawy o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2011 r.

publicznej albo w
odrębnych ustawach, i
do gromadzenia danych statystycznych od
i o podmiotach gospodarki narodowej i ich działalności oraz danych statystycznych od
i o osobach fizycznych dotyczących ich życia i sytuacji, zostały zawarte w przepisach ustawy
o statystyce publicznej (art. 5 ust. 1).
W art. 10 ustawy o statystyce publicznej została ustalona ochrona danych zbieranych
przez statystykę publiczną. Zbierane i gromadzone w badaniach statystycznych statystyki
publicznej dane indywidualne i dane osobowe są poufne i podlegają szczególnej ochronie;
dane te mogą być wykorzystywane wyłącznie do opracowań, zestawień i analiz
statystycznych oraz do tworzenia przez służby statystyki publicznej operatu do badań
statystycznych prowadzonych przez te służby; udostępniania lub wykorzystywania danych
indywidualnych i danych osobowych do innych niż podane celów jest zabronione (tajemnica
statystyczna). Przewidziana w ustawie zasada tajemnicy statystycznej obejmuje wszystkie
dane indywidualne i dane osobowe w sposób nieprzewidujący żadnych wyjątków i odstępstw.
Badania statystyczne statystyki publicznej są prowadzone jako badania pełne całej
zbiorowości, w tym spisy powszechne, albo jako badania reprezentacyjne na wylosowanej lub
dobranej celowo próbie danej zbiorowości (art. 6 ust. 1 ustawy o statystyce publicznej).
Pojęcie systemów informacyjnych administracji publicznej jest zdefiniowane w art. 2 pkt 13
ustawy o statystyce publicznej.
Przepisy ustawy o statystyce publicznej ograniczają zakres (rodzaj) informacji
zbieranych w badaniach statystycznych, w tym w spisach powszechnych, wyłącznie
w sytuacji zbierania ich w formie odpowiedzi udzielanej bezpośrednio w czasie wywiadu
z udziałem rachmistrza przez osobę, której dotyczą, lub dorosłego domownika. Zgodnie
z art. 8 ww. ustawy na zasadzie obowiązku nie mogą być zbierane informacje dotyczące rasy,
wyznania, życia osobistego oraz poglądów filozoficznych i politycznych. Powyższe
ograniczenie nie dotyczy danych zbieranych z systemów informacyjnych administracji
publicznej.
Ponadto wykorzystanie danych osobowych do celów statystycznych zostało określone
w ustawie o ochronie danych osobowych.
Przepisy ustawy o ochronie danych osobowych nie ograniczają dostępu do danych
osobowych zbieranych do celów statystycznych zarówno bezpośrednio od osoby, której
dotyczą, jak i z systemów informacyjnych administracji publicznej. Potwierdzeniem tej tezy
są przepisy zawarte w ww. ustawie, gdzie w art. 25 ust. 2 pkt 3 i art. 26 ust. 2 pkt 1
ustawodawca wprost przyzwala na przetwarzanie danych w celach badań statystycznych.
Przepisy te są równoznaczne z przyzwoleniem dla administratorów danych do udostępniania

13

ich statystyce publicznej. W art. 23 ust. 1 pkt 2 ustawy o ochronie danych osobowych tak
wyraźnego odesłania do badań statystycznych brak. Przepis ten pozwala jednak na
jednoznaczne przyjęcie, iż statystyka publiczna wykonująca czynności na podstawie art. 5
ust. 1 ustawy o statystyce publicznej, jest z mocy prawa uprawniona do pozyskiwania
przedmiotowych danych.
W odniesieniu do przetwarzania tzw. danych wrażliwych w art. 27 ust. 2 pkt 2 ustawy
o ochronie danych osobowych ustawodawca dopuszcza przetworzenie tych danych, o ile
przepis szczególny innej ustawy zezwala na przetwarzanie takich danych bez zgody osoby,
których dane dotyczą, i stwarza pełne gwarancje ich ochrony. W świetle art. 10 ustawy
o statystyce publicznej należy wyraźnie stwierdzić, że właśnie ten przepis, przez objęcie
pozyskiwanych danych tajemnicą statystyczną, daje bezsprzecznie takie gwarancje.
W projekcie ustawy o NSP 2011 uwzględnione zostały omówione wyżej przepisy ustawy
o statystyce publicznej oraz ustawy o ochronie danych osobowych.

Prace przygotowawcze

Prace przygotowawcze do NSP 2011 obejmują lata 2007 – 2010.

Prace przygotowawcze do spisu rozpoczęły się w 2007 r. i objęły w szczególności:
1) identyfikację systemów informacyjnych administracji publicznej jako potencjalnych
źródeł danych dla zmiennych objętych spisem,
2) wstępną ocenę przydatności systemów informacyjnych administracji publicznej,
przeprowadzoną w oparciu o analizę wybranych systemów administracyjnych,

z uwzględnieniem: zgodności z potrzebami użytkowników, stabilności, stanu wdrożenia,
dostępu do zasobów informacyjnych, okresu bazowego, aktualności, kompletności,
porównywalności, interoperacyjności.
W ramach badania spójności systemów administracyjnych z systemem statystyki
publicznej zostało dokonane porównanie metodologii przyjętej w systemach
administracyjnych i w systemie statystyki publicznej w zakresie zgodności podmiotowej
i przedmiotowej, definicji stosowanych pojęć, klasyfikacji i identyfikacji. W tym celu
sporządzony został opis pojęć i klasyfikacji występujących w systemach.
Prace przygotowawcze do spisu w 2008 r. i 2009 r. objęły w szczególności:
1) wystąpienie do gestorów systemów informacyjnych administracji publicznej

o przekazanie zbiorów danych administracyjnych,

14

2) prace pilotażowe na zbiorach danych z systemów informacyjnych administracji
publicznej; przekształcenie zbiorów danych administracyjnych w zbiory danych
statystycznych,
3) porównanie wielkości zawartych w zbiorach danych administracyjnych z odpowiednimi
wielkościami z badań statystycznych,
4) opracowanie metodologii oceny jakości systemów informacyjnych administracji
publicznej (kryteriów oceny, wskaźników, mierników),
5) prace na zbiorach danych z wybranych systemów informacyjnych administracji publicznej
z obszaru całego kraju; przekształcenie zbiorów danych administracyjnych w zbiory
danych statystycznych,
6) ocenę jakości systemów informacyjnych administracji publicznej z punktu widzenia
zastosowania statystyki małych obszarów w NSP 2011,
7) matematyczno-statystyczne modelowanie danych na potrzeby spisu – statystyk opartych
na danych administracyjnych i badaniach powiązanych ze sobą w jeden system.

Drugi ważny obszar prac przygotowawczych do NSP 2011 obejmuje prace związane
z tworzeniem elektronicznego wykazu adresowo-mieszkaniowego na potrzeby spisu. Wykaz
adresowo-mieszkaniowy przygotowany zostanie w oparciu o rejestr TERYT (Krajowy Rejestr
Urzędowy Podziału Terytorialnego Kraju) z wykorzystaniem danych pochodzących z innych
źródeł, m.in. z państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego w zakresie lokalizacji
przestrzennej budynków. W związku z połączeniem tych dwóch źródeł do identyfikatorów
adresowych budynków z rejestru TERYT dołączone zostaną współrzędne geodezyjne x,y
(punkty adresowe). W zakresie informacji o osobach na potrzeby wykazu adresowo-
-mieszkaniowego wykorzystany będzie rejestr PESEL – przygotowywane jest parowanie tego
rejestru z systemem NOBC (system identyfikacji adresowej ulic, nieruchomości, budynków
i mieszkań stanowiący część rejestru TERYT). Przygotowany w tym trybie wykaz adresowo-
-mieszkaniowy będzie jeszcze – w postaci wyciągu zawierającego zestawienie budynków,
mieszkań i osób – weryfikowany przez urzędy gmin podczas aktualizacji przedspisowej. Na
tym etapie zostanie ustalona ostateczna zbiorowość budynków, mieszkań i obiektów
zbiorowego zakwaterowania podlegających spisaniu, poprawność ich adresów oraz
przyporządkowanie osób do poszczególnych mieszkań i obiektów. Do przygotowania
ostatecznego wykazu adresowo-mieszkaniowego zostaną wykorzystane dane z systemów
informacyjnych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, Głównego Urzędu
Geodezji i Kartografii, marszałków województw, starostów, wójtów, burmistrzów,

15

prezydentów miast, przedsiębiorców wykonujących działalność gospodarczą w zakresie
sprzedaży energii elektrycznej, dostawców publicznie dostępnych usług
telekomunikacyjnych.

Kartograficzna dokumentacja przedspisowa przygotowana zostanie również w formie
elektronicznej dzięki wykorzystaniu narzędzi GIS (Geographic Information Systems).
Dotyczy to utworzenia map cyfrowych, na których zostaną zaznaczone obwody spisowe
z zaznaczonymi budynkami i punktami adresowymi. Mapa cyfrowa zostanie sprzęgnięta
z elektronicznym, opisanym wyżej wykazem adresowo-mieszkaniowym zawierającym adresy
budynków, mieszkań i obiektów zbiorowego zakwaterowania przeznaczonych do spisania.
Tak przygotowany moduł elektroniczny dokumentacji wyjściowej będzie dostępny na
wszystkich poziomach zarządzania spisem.

Również na przenośnych urządzeniach elektronicznych, w które zaopatrzeni zostaną
rachmistrze spisowi, będzie zainstalowana aplikacja GIS-owa umożliwiająca rachmistrzom
korzystanie z map cyfrowych w terenie. Aplikacja ta powinna sygnalizować na mapie
aktualne położenie rachmistrza, a w przypadku stwierdzenia przez niego, że w terenie
znajduje się nieujęty w operacie spisowym i nienaniesiony na mapie cyfrowej punkt
adresowy, pod którym mieszkają ludzie, umożliwić wprowadzenie tego punktu na mapę
cyfrową za pomocą urządzenia GPS, zainstalowanego na przenośnym urządzeniu
elektronicznym, oraz dopisanie brakującego mieszkania, czy innego obiektu do operatu.

Organizacja prac spisowych

Pracami w zakresie przygotowania, przeprowadzenia, opracowania oraz udostępnienia
wyników spisu kierują:
− Prezes Głównego Urzędu Statystycznego – jako Generalny Komisarz Spisowy,
− wojewodowie – jako wojewódzcy komisarze spisowi,
− wójtowie (prezydenci, burmistrzowie) – jako gminni komisarze spisowi.

Prezes Głównego Urzędu Statystycznego utworzy Centralne Biuro Spisowe

oraz Zespół Metodologii i Analiz.


16

W województwach i gminach będą tworzone odpowiednio wojewódzkie (WBS)
i gminne (GBS) biura spisowe z zakresem zadań określonym w ustawie. Utworzenie
wspólnych biur spisowych dla PSR 2010 oraz dla NSP 2011 nie jest możliwe ze względu na
przewidziane w przepisach unijnych, jak również zaleceniach ONZ, różne terminy
przeprowadzenia spisów oraz ze względu na koszty funkcjonowania tych biur. Wojewódzkie
i gminne biura spisowe, posiadając ściśle określone zadania i harmonogramy pracy, są
powoływane na czas oznaczony, m.in. ze względu na oszczędne dysponowanie środkami
finansowymi – obecnie wojewódzkie i gminne biura spisowe pracujące na rzecz spisu
próbnego do PSR 2010, zostały rozwiązane na przełomie listopada i grudnia 2009 r.

W ramach Centralnego Biura Spisowego przewiduje się utworzenie Centrum
Zarządzania Spisem, które obejmie:
1) Centrum Przetwarzania – umieszczone w Centralnym Ośrodku Informatyki Statystycznej,
2) Centrum Zarządzania Rachmistrzami Spisowymi – umieszczone w GUS.

Centrum Przetwarzania będzie posiadać wojewódzkie odpowiedniki przy każdym
WBS. Zadaniem centrów wojewódzkich będzie gromadzenie danych pochodzących
z różnych kanałów informacyjnych, kontrola poprawności danych, ich dostosowanie
do potrzeb statystki, przetwarzanie i opracowanie wyników. Na poszczególnych poziomach
zostaną zainstalowane odpowiednie aplikacje umożliwiające monitorowanie:
− spływu danych ze źródeł administracyjnych,
− tworzenia wspólnych baz danych z systemów administracyjnych, badań
statystycznych, spisu 2002,
− spływu danych uzyskanych przez sieć Internet,
− spływu danych uzyskanych w drodze wywiadów telefonicznych przeprowadzanych
przez ankieterów statystycznych (CATI),
− spływu danych zebranych przez rachmistrzów spisowych (CAPI).

Centrum Przetwarzania będzie jednocześnie centrum łączności z wojewódzkimi
biurami spisowymi i gminnymi biurami spisowymi.


17