Komisyjny projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze

Warszawa, 18 stycznia 2010 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-189(4)/09

Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej




Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec
komisyjnego projektu ustawy


- o zmianie ustawy - Prawo upadłościowe
i naprawcze (druk nr 2485).


Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra
Sprawiedliwości do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac
parlamentarnych.


(-) Donald Tusk

STANOWISKO RZĄDU
wobec komisyjnego projektu ustawy o zmianie ustawy - Prawo upadłościowe
i naprawcze (druk nr 2485)


Komisyjny projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo upadłościowe
i naprawcze proponuje objęcie regulacją dotyczącą tzw. upadłości konsumenckiej
wszystkich osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, które stały
się niewypłacalne. Według projektu każda osoba, niebędąca przedsiębiorcą, będzie
mogła wystąpić z wnioskiem o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, niezależnie od
tego, czyjej niewypłacalność powstała wskutek okoliczności niezawinionych, czy też
w sposób świadomy i celowy.
Projektowana ustawa przewiduje dwa zróżnicowane tryby postępowania
upadłościowego:
1)
dla osób, które stały się niewypłacalne w sposób niezawiniony,
proponuje się upadłość konsumencką, polegającą na zawarciu
układu z wierzycielami poprzez sporządzenie dobrowolnego planu
spłaty zobowiązań przez dłużnika; w przypadku gdyby wierzyciele nie
zostali spłaceni i dłużnik uchylałby się od wykonania planu spłaty,
sankcją byłaby likwidacja majątku dłużnika w celu zaspokojenia
wierzycieli (projektowany art. 4934);
2)
w odniesieniu do dłużników, którzy w sposób świadomy (zawiniony)
doprowadzili do swojej niewypłacalności, realizowany byłby
wyłącznie likwidacyjny tryb postępowania upadłościowego
(projektowany art. 4913).
Projekt nie wprowadza instytucji oddłużenia w zakresie niezaspokojonych
należności pozostałych po zakończeniu postępowania likwidującego majątek
upadłego. Wprawdzie obowiązujący art. 369 ust. 1 Prawa upadłościowego i
naprawczego - odnoszący się do upadłości przedsiębiorców, jak i konsumentów -
dopuszcza możliwość umorzenia przez sąd zobowiązań upadłego, które nie zostały
zaspokojone w postępowaniu upadłościowym, lecz jest to uwarunkowane szeregiem
okoliczności, m.in. tym, by niewypłacalność była następstwem wyjątkowych i
niezależnych od upadłego okoliczności. Niweczy to możliwość oddłużenia dłużników
wskazanych w art. 4913. W odniesieniu do przedsiębiorców możliwość
2
niezastosowania przez sąd oddłużenia z art. 369 ustawy jest uzasadniona, gdyż
zasadniczym celem tego postępowania upadłościowego jest jak najpełniejsze
zaspokojenie wierzycieli, natomiast upadłość konsumencka ma stanowić przywilej i
dobrodziejstwo dla upadłego konsumenta.
Z tego względu powstaje pytanie o sens regulacji, w której konsument -
zarówno ten, który w sposób zawiniony stał się niewypłacalny, jak i ten który ma
kłopoty z wykonaniem planu spłaty - na swój wniosek miałby doprowadzić do pełnej
likwidacji swojego majątku (włącznie z lokalem mieszkalnym), podczas gdy nadal
ciążyłyby na nim niespłacone zobowiązania.
Takie rozwiązanie nie odpowiada istocie upadłości konsumenckiej, której
celem powinno być umożliwienie nowego życiowego startu poprzez oddłużenie
konsumenta, którego zobowiązania znacząco przerosły jego majątek i możliwości
zarobkowe.
Ponadto wszystkie europejskie uregulowania w zakresie upadłości
„konsumenckiej" wykluczają ze skorzystania z tego dobrodziejstwa oszustów, a co
więcej również i tych dłużników, którzy doprowadzili do spiętrzenia się nadmiernych
długów, pogarszali swoją sytuację ekonomiczną i zaciągali nieodpowiednią do
potrzeb i swoich możliwości kwotę kredytu, (Andrzej Roter „Niewypłacalność,
nadmierne zadłużenie i etyka zobowiązań finansowych osób fizycznych" z
aprobującym wstępem prof. dr hab. Feliksa Zedlera, str. 37).
Z tego względu zastrzeżenia budzi zakres podmiotowy proponowanej regulacji,
który obejmuje m.in. lekkomyślnych dłużników, a nawet tych którzy zostali
prawomocnie skazani za popełnienie przestępstw określonych w art. 300 - 303
Kodeksu karnego ( art. 4913 ust. 2 pkt 5).
Zastrzeżenia budzą także inne propozycje projektu.
1. Odnośnie projektowanego art. 4912 ust. 3 należy wskazać, że zgodnie z art.
4912 ust. 3 Prawa upadłościowego i naprawczego, obwieszczenie postanowienia o
ogłoszeniu upadłości dokonywane jest w dzienniku o zasięgu krajowym, a więc o
zasięgu najszerszym, co jest uzasadnione ze względu na to, że postanowienie to nie
jest ogłaszane w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, poprzez wyłączenie
stosowania art. 53 ustawy. W tej sytuacji -ze względu na interes wierzycieli -
dokonywanie ogłoszenia postanowienia w prasie tylko o zasięgu lokalnym, jest
nieuzasadnione. Ponadto, sądy nie zostały wymienione w art. 7 ust.1 ustawy z dnia
14 lutego 2003 r. o udostępnianiu informacji gospodarczej (Dz. U. Nr 50, poz. 424, z
późn. zm.) wskazującym podmioty, które mogą przekazywać informacje do biur
3
informacji gospodarczej, a informacja o ogłoszeniu upadłości nie mieści się w
katalogu informacji, które są przekazywane do biur informacji gospodarczej (art. 7
ust. 2 i 3 ustawy). Z tego powodu propozycja wskazana w art. 4912 ust. 3 w zdaniu
drugim, wymagałaby odpowiedniej zmiany powołanej ustawy. Proponowany przepis
nie określa ponadto zakresu informacji, która ma być przekazywana, oraz nie określa
sposobu ich przekazywania, skutkiem czego przepis ten nie będzie miał
zastosowania w praktyce, bowiem biura informacji gospodarczej przyjmują informacje
w tzw. systemie teletransmisji.
2. Propozycja art. 4914 ust. 6 modyfikuje w sposób niekorzystny dla upadłego
konsumenta art. 291 Prawa upadłościowego i naprawczego i - jako lex specialis -
wyłącza stosowanie art. 292 tej ustawy. Przepisy te regulują kwestie zabezpieczeń
rzeczowych w ramach układu i są spójne z obecnie obowiązującym art. 4917 ust. 5,
zgodnie z którym ustalenie planu spłaty wierzycieli nie narusza praw wierzyciela
wynikających z zabezpieczeń rzeczowych wówczas, jeśli są one ustanowione na
mieniu osoby trzeciej. W wersji proponowanej w projekcie wierzyciel zawsze będzie
mógł w pełni egzekwować zabezpieczoną wierzytelność, nawet jeżeli za jego zgodą
była objęta planem spłaty.
3. Przepis art. 4915 ust. 2, wprowadzający zakaz zawierania umów kredytu i
pożyczki, nie jest uzasadniony; banki zawsze badają zdolność kredytową klienta i
podejmują indywidualne decyzje w sprawie udzielenia kredytu. Konsument powinien
mieć taką możliwość, jeśli jest to niezbędne dla utrzymania jego i rodziny.
Przewidziana w art. 4917 ust. 2 sankcja za złamanie tego zakazu w postaci uchylenia
planu spłaty i przystąpienia do likwidacji majątku upadłego, wydaje się zbyt surowa, w
szczególności, że dotyczy upadłego, który nie ponosi odpowiedzialności za swoją
niewypłacalność.
4. W projekcie zrezygnowano z istniejącej obecnie możliwości udzielenia
pomocy upadłemu w postępowaniu upadłościowym, polegającej na przyznaniu mu
zaliczki na poczet kwoty czynszu najmu lokalu za okres 12 miesięcy, w przypadku,
gdy w skład masy upadłości wchodzi lokal mieszkalny albo dom jednorodzinny, co
będzie niewątpliwie wywoływało dodatkowe obawy dłużnika co do wszczęcia
postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości.
Należy podkreślić, że w ustawodawstwach innych państw upadłość
konsumencka uregulowana jest w taki sposób, że stanowi narzędzie „ostatniej
szansy" dla dłużnika. W regulacjach europejskich upadłość konsumencka jest
przewidziana wyłącznie dla osób, które popadły w zadłużenie na skutek wyjątkowych,
4
nieprzewidzianych okoliczności i potrzebują pomocy w rozwiązaniu swoich kłopotów
finansowych. Również z tego względu projektowany model upadłości likwidacyjnej
przewidziany dla dłużników, których niewypłacalność nie powstała wskutek
wyjątkowych i niezależnych okoliczności nie może zostać zaakceptowany.
Ponadto nie bez znaczenia jest, że przyjęcie takiego modelu upadłości
konsumenckiej spowoduje gwałtowny wzrost liczby wniosków o ogłoszenie upadłości,
co niewątpliwie wywoła negatywne skutki dla budżetu państwa.
Biorąc pod uwagę duże oczekiwania społeczne związane z możliwością
ogłoszenia upadłości konsumenckiej oraz niewielką liczbę postępowań zakończonych
ogłoszeniem upadłości (6) w stosunku do liczby złożonych wniosków o ogłoszenie
upadłości (870), pożądana wydaje się modyfikacja obowiązującego modelu upadłości
konsumenckiej, przy zachowaniu obowiązujących w tym zakresie standardów
europejskich.
Kierując się tymi założeniami, upadłość konsumencka - zdaniem Rządu, -
powinna być dostępna jedynie dla dłużników, którzy popadli w nadmierne zadłużenie
wskutek wyjątkowych i niezależnych od nich okoliczności. Sąd ustalałby plan spłaty
wierzycieli i umarzał pozostałe długi po wykonaniu planu spłaty. Likwidacja majątku
następowałaby jedynie w przypadku niewywiązania się upadłego z płanu spłaty. Dla
takiego przypadku powinna zostać również przewidziana instytucja oddłużenia.
W ten sposób zostałaby zrealizowana idea „nowej szansy" dla takich osób,
poprzez zaproponowanie im na wstępie planu spłaty należności.
Ze względu na to, że jedną z istotnych przyczyn oddalania przez sądy
wniosków o ogłoszenie upadłości konsumenckiej jest brak majątku na koszty
postępowania, należałoby rozważyć wyłączenie stosowania przepisu o
obligatoryjnym oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości z powodu braku
majątku ( art. 13 ust. 1 Prawa upadłościowego i naprawczego). Koszty te mogłyby
zostać objęte planem spłaty. Takie rozwiązanie umożliwiłoby prowadzenie
postępowania i ustalenie planu spłaty wierzycieli, a w efekcie osiągnięcie celu
tego postępowania.
Tylko w tym zakresie można rozważać ewentualną zmianę ustawy.
Przedłożony projekt komisyjny takich rozwiązań nie przewiduje, a przedkładane
propozycje - jako niespełniające standardów europejskich w przedmiocie upadłości
konsumenckiej oraz sprzeczne z ideą upadłości konsumenckiej - Rząd opiniuje
negatywnie.