Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o referendum lokalnym

Druk nr 2181

Warszawa, 25 czerwca 2009 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Marszałek Senatu



Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej



Zgodnie z art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r. mam zaszczyt powiadomić Pana Marszałka, że Senat na
35. posiedzeniu w dniu 19 czerwca 2009 r. podjął uchwałę w sprawie wniesienia
do Sejmu projektu ustawy


- o zmianie ustawy o referendum
lokalnym.

Projekt ustawy stanowi wykonanie obowiązku dostosowania systemu
prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego
Jednocześnie pragnę poinformować, że Senat upoważnił senatora
Bohdana Paszkowskiego do reprezentowania Senatu w dalszych pracach nad tym
projektem.
W załączeniu przesyłam opinię Komitetu Integracji Europejskiej

o pozostawaniu projektu ustawy poza obszarem prawa Unii Europejskiej

Z poważaniem

(-) Bogdan Borusewicz
U C H W A Ł A
SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
z dnia 19 czerwca 2009 r.
w sprawie wniesienia do Sejmu projektu ustawy o zmianie ustawy
o referendum lokalnym
Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r., Senat wnosi do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o zmianie
ustawy o referendum lokalnym.
Jednocześnie upoważnia senatora Bohdana Paszkowskiego do reprezentowania Senatu
w pracach nad projektem.
MARSZAŁEK SENATU
Bogdan BORUSEWICZ
p r o j e k t
USTAWA
z dnia
o zmianie ustawy o referendum lokalnym
Art. 1.
W ustawie z dnia 15 września 2000 r. o referendum lokalnym (Dz. U. Nr 88, poz. 985, z późn.
zm.1)) w art. 2:
1) po ust. 1 dodaje się ust. 1a w brzmieniu:
"1a. W referendum, mieszkańcy jednostki samorządu terytorialnego jako członkowie
wspólnoty samorządowej, zajmują także stanowisko w istotnych sprawach
dotyczących społecznych, gospodarczych lub kulturowych więzi łączących wspólnotę,
a niezastrzeżonych do wyłącznej kompetencji organów innych władz publicznych.";
2) ust. 2 otrzymuje brzmienie:
"2. Referendum polega na udzieleniu na urzędowej karcie do głosowania pozytywnej lub
negatywnej odpowiedzi na postawione pytanie, pytania w zakresie spraw określonych
w ust. 1 lub 1a, albo na dokonaniu wyboru pomiędzy zaproponowanymi wariantami.".
Art. 2.
Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

1) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2002 r. Nr 23, poz. 220, Nr 113, poz. 984 i Nr 153,
poz. 1271, z 2004 r. Nr 102, poz. 1055, z 2005 r. Nr 175, poz. 1457 oraz z 2007 r. Nr 112, poz. 766.
UZASADNIENIE
1. Ustawa wykonująca wyrok Trybunału Konstytucyjnego
Projektowana ustawa stanowi wykonanie obowiązku dostosowania systemu prawa
do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26 lutego 2003 r. (sygn. akt K 30/02),
stwierdzającego zgodność przepisu art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 15 września 2000 r. o
referendum lokalnym (Dz. U. Nr 88, poz. 985, ze zm.) z Konstytucją.
Zgodnie z art. 190 ust. 1 Konstytucji, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają
moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne.
Sentencja orzeczenia opublikowana została w Dz. U. z 2003 r. Nr 44, poz. 388
(dzień publikacji wyroku — 14 marca 2003 r.). Pełny tekst orzeczenia wraz z uzasadnieniem
zamieszczony został w OTK Z.U. z 2003 r. Nr 2A, poz. 16.
2. Przedmiot i istota rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego
2.1. Trybunał Konstytucyjny orzekł o zgodności art. 2 ust. 1 ustawy o referendum
lokalnym, rozumianego jako nie wyłączający prawa członków wspólnoty samorządowej do
wyrażania w drodze referendum stanowiska w istotnych sprawach, dotyczących społecznych,
gospodarczych lub kulturowych więzi łączących tę wspólnotę, a nie zastrzeżonych do
wyłącznej kompetencji organów innych władz publicznych — z art. 2 i 170 Konstytucji RP
oraz z art. 5 Europejskiej Karty Samorządu Terytorialnego sporządzonej w Strasburgu dnia
15 października 1985 r. (Dz. U. z 1994 r. Nr 124, poz. 607).
2.2. Artykuł 2 ust. 1 ustawy o referendum lokalnym brzmi następująco: „W
referendum lokalnym, zwanym dalej "referendum", mieszkańcy jednostki samorządu
terytorialnego jako członkowie wspólnoty samorządowej wyrażają w drodze głosowania
swoją wolę co do sposobu rozstrzygania sprawy dotyczącej tej wspólnoty, mieszczącej się
w zakresie zadań i kompetencji organów danej jednostki lub w sprawie odwołania
organu stanowiącego tej jednostki, a w przypadku gminy także wójta (burmistrza, prezydenta
miasta)”.
Przepis ten pozwala poddać pod referendum sprawę, która:
2
1) po pierwsze dotyczy tej wspólnoty,
2) po drugie mieści się w zakresie zadań i kompetencji organów danej jednostki.
Oba warunki musza być spełnione jednocześnie, co oznacza, że jeśli nawet sprawa
dotyczy danej wspólnoty, lecz nie mieści się w zakresie zadań i kompetencji organów danej
jednostki samorządu, to nie może być przedmiotem referendum.
Przepis ten w praktyce powodował, i powoduje, że organy jednostek samorządu
odmawiają przeprowadzenia referendum lokalnego. Odmowa przeprowadzenia referendum
uzasadniana jest tym np., iż choć sprawa dotyczy danej wspólnoty – np. zmiana granic lub
likwidacja jednostki samorządu terytorialnego czy przebieg dróg niemających charakteru
dróg gminnych – nie należy jednak do kompetencji organów gminy, a zatem nie może być
przedmiotem referendum lokalnego. Tak argumentowała np. jedna z rad gminy w sprawie,
która znalazła jednak tym razem pozytywne (dla mieszkańców) rozstrzygnięcie w wyroku
Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 28 marca 2008 r., sygn. akt II
SA/Wa 2097/07). Rada powoływała się na przepis, którego brzmienie mimo wyroku TK, nie
zostało zmienione.
2.3. Artykuł 170 Konstytucji stanowi, iż „Członkowie wspólnoty samorządowej mogą
decydować, w drodze referendum, o sprawach dotyczących tej wspólnoty, w tym o odwołaniu
pochodzącego z wyborów bezpośrednich organu samorządu terytorialnego. Zasady i tryb
przeprowadzania referendum lokalnego określa ustawa”.
Zdaniem TK adresatami tego artykułu są zarówno ustawodawca i organy jednostek
samorządu terytorialnego, jak i całe zbiorowości lokalne oraz każdy z obywateli będący
członkiem wspólnoty.
Na ustawodawcę przepis ten nakłada obowiązek określonych działań legislacyjnych,
tj. określenia w drodze ustawy zasad i trybu przeprowadzania referendum.
Artykuł ten jest odpowiednikiem art. 125 Konstytucji na szczeblu ogólnokrajowym.
Przepis dotyczący referendum lokalnego ma jednak szerszy zakres. Art. 125 stanowi, iż „W
sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa może być przeprowadzone referendum
ogólnokrajowe”.
Widać między tymi przepisami istotne różnice. Referendum ogólnokrajowe może być
przeprowadzone w sprawach „o szczególnym znaczeniu dla państwa”, referendum lokalne „w
sprawach dotyczących tej wspólnoty”. Ponadto referendum ogólnokrajowe „może być
przeprowadzone”, natomiast członkowie wspólnoty samorządowej „mogą decydować”, w
drodze referendum.
Jak stwierdził TK, porównanie to wskazuje, iż prawo do referendum lokalnego
przysługuje „zawsze członkom wspólnoty, ilekroć tylko zachodzi potrzeba