Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych, udzielaniu premii gwarancyjnych oraz refundacji bankom wypłaconych premii gwarancyjnych

Warszawa, 21 sierpnia 2009 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140 – 117(4)/09



Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej




Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec
poselskiego projektu ustawy

- o zmianie ustawy o pomocy państwa w
spłacie niektórych kredytów
mieszkaniowych, udzielaniu premii
gwarancyjnych oraz refundacji
bankom wypłaconych premii
gwarancyjnych (druk nr 2065).

Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra
Infrastruktury do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac
parlamentarnych.



(-) Donald Tusk

Stanowisko Rządu
do poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o pomocy państwa w spłacie
niektórych kredytów mieszkaniowych, udzielaniu premii gwarancyjnych oraz
refundacji bankom wypłaconych premii gwarancyjnych
(druk sejmowy 2065)

Poselski projekt ustawy zawiera propozycje zmian w ustawie z dnia 30 listopada 1995
r. o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych, udzielaniu premii
gwarancyjnych oraz refundacji bankom wypłaconych premii gwarancyjnych (Dz. U. z 2003 r.
Nr 119, poz. 1115, z późn. zm.).
Pomoc państwa w spłacie długoterminowych (najczęściej czterdziesto- i
sześćdziesięcioletnich) kredytów mieszkaniowych udzielana jest już od 1990 r., tj. od ponad
18 lat, przy czym ustawowo określone systemowe rozwiązania tej pomocy funkcjonują – bez
większych merytorycznych zmian – ponad 12 lat.
Przedmiotowa ustawa była wielokrotnie nowelizowana i wszystkie dotychczasowe
zmiany były korzystne dla kredytobiorców, bowiem zawsze dotyczyły zwiększenia skali
udzielanej im pomocy ze środków budżetu państwa.
W ostatnim okresie zmiany do ww. ustawy wprowadzone zostały na przełomie lat
2008/2009. W dniu 5 grudnia 2008 r. Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o pomocy
państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych, udzielaniu premii gwarancyjnych
oraz refundacji bankom wypłaconych premii gwarancyjnych (Dz. U. Nr 237, poz. 1650).
Zmiany wprowadzone tą ustawą polegały na wydłużeniu o 4 lata, tj. do końca 2012 r. terminu
całkowitej spłaty, na preferencyjnych warunkach, zadłużenia z tytułu kredytów
mieszkaniowych.
Z inicjatywy Rządu, w dniu 23 stycznia 2009 r., Sejm uchwalił ustawę o zmianie
ustawy o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych, udzielaniu premii
gwarancyjnych oraz refundacji bankom wypłaconych premii gwarancyjnych (Dz. U. Nr 30,
poz. 190), która weszła w życie 1 kwietnia 2009 r. Zmiany wprowadzone tą ustawą znacznie
rozszerzają katalog wydatków mieszkaniowych, uprawniających do ubiegania się przez
właścicieli książeczek mieszkaniowych wystawionych do dnia 23 października 1990 r. o
premię gwarancyjną, w tym do przeznaczenia otrzymanej premii gwarancyjnej na spłatę
zadłużenia obciążającego ich lokal mieszkalny z tytułu tzw. starego kredytu spółdzielczego.
Dodać należy, że uprawnienie to przysługuje również tym posiadaczom książeczek, którzy
dokonali spłaty zadłużenia przed wejściem w życie ustawy.
Aktualnie z pomocy państwa według stanu na koniec 2008 roku korzysta około 105
tys. kredytobiorców w porównaniu z 280 tys. w 1990 roku i liczba ta sukcesywnie maleje
dzięki preferencyjnym warunkom spłaty zadłużenia, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 5 i
art. 11 ust. 6 ustawy. Na koniec pierwszego kwartału 2009 r. z pomocy państwa korzystało
już tylko 102,6 tys. kredytobiorców.
W projekcie poselskim zawartym w druku sejmowym numer 2065 zaproponowane
zostały kolejne formy pomocy i dodatkowe preferencje dla kredytobiorców spłacających
kredyty mieszkaniowe tzw. starego portfela. Najważniejsze zmiany dotyczą zredukowania do
50% stanu zadłużenia wobec banków z tytułu skapitalizowanych odsetek oraz 50% stanu
zadłużenia wobec budżetu państwa z tytułu przejściowego wykupienia odsetek dla
kredytobiorców dokonujących spłat zadłużenia na podstawie art. 10 ust. 1 pkt 5 oraz art. 11
ust. 6 ustawy. W projekcie proponuje się również stworzenie możliwości całkowitego
umorzenia zadłużenia kredytobiorcom znajdującym się w trudnej sytuacji finansowej oraz
zasady przejściowej spłaty kredytów przez spółdzielnie mieszkaniowe, za jej członków.
Zgodnie z uzasadnieniem do projektu ustawy, celem nowelizacji jest zmniejszenie
negatywnych finansowych skutków przemian ustrojowych państwa, którymi została
obarczona grupa obywateli – przede wszystkim członków spółdzielni mieszkaniowych – oraz
doprowadzenie do zmiany stanu prawnego, w wyniku którego zostaną uwolnieni od
ciążących na zajmowanych przez nich lokalach zadłużeń kredytowych.

Uwagi do projektu
1. Propozycja zawarta w art. 1 pkt 1 projektu dotyczy art. 10a ustawy, który reguluje
kwestie stosowanej od 1990 r. pomocy państwa w spłacie zadłużenia z tytułu kredytów
mieszkaniowych tzw. starego portfela, w tym przede wszystkim zaciągniętych w banku PKO
BP SA przez spółdzielnie mieszkaniowe, do dnia 31 maja 1992 r.
Aktualnie obowiązujący przepis art. 10a ustawy zapewnia sukcesywne, w latach
2018–2026, finalizowanie ww. pomocy państwa wobec kredytobiorców, którzy nie ze swojej
winy zostali obarczeni poważnymi skutkami reform ustrojowych i gospodarczych z przełomu
lat 80. i 90. ubiegłego stulecia, a którzy niejednokrotnie dużym wysiłkiem finansowym
regularnie spłacają swoje zobowiązania. Stanowi on bowiem podstawę umarzania, w ciężar
budżetu państwa, zadłużenia z tytułu skapitalizowanych odsetek oraz z tytułu przejściowego
wykupienia odsetek, pozostałego na koniec dwudziestoletniego okresu (liczonego począwszy
od dnia 1 stycznia 1998 r., lub od każdego następującego po tej dacie kwartału, nie później
jednak niż od dnia 1 stycznia 2006 r.) pod warunkiem systematycznej i terminowej spłaty
zadłużenia według tzw. normatywu. Szacuje się, iż na koniec 2017 r. umorzone zostanie ok.
90-95% zadłużenia, co faktycznie będzie oznaczało finalizowanie przedmiotowej pomocy
państwa.
Przepis ten nie reguluje sytuacji, w której po dwudziestoletnim okresie spłaty,
niektórym kredytobiorcom pozostałoby jeszcze do spłaty zadłużenie wobec banku z tytułu
kredytu (kapitału). Stąd w obecnym projekcie proponuje się rozwiązanie takiej sytuacji
poprzez umożliwienie kredytobiorcom spłaty pozostałego zadłużenia z tytułu kredytu na
podstawie obecnie obowiązujących przepisów – w tym, z zachowaniem zasad ustalania rat
spłaty i wysokości oprocentowania - z pominięciem przepisów dotyczących przejściowego
wykupienia odsetek.
Wprowadzenie zapisu, o którym mowa art. 1 pkt 1 projektu, wydaje się celowe, gdyż
w aktualnie obowiązujących przepisach ustawy ta materia nie została uregulowana.
W projektowanym przepisie Rząd proponuje wprowadzenie następującej zmiany: w
art. 1 pkt 1 projektu na końcu zdania, po wyrazach „wykupu odsetek” należy dodać wyrazy
„oraz przepisów art. 8a i art. 9 ust. 1”. Poprawka jest uzasadniona tym, że propozycja
zapisu w brzmieniu nadanym w projekcie zmiany ustawy nie będzie rozstrzygała kwestii
spłaty odsetek bieżących naliczanych przez bank od zadłużenia z tytułu kapitału, które
zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami są wykupywane przez budżet państwa (art. 6
ust. 1 ustawy). Skoro w proponowanym brzmieniu tego artykułu wyłącza się stosowanie
przepisów dotyczących przejściowego wykupienia odsetek, należy wyłączyć także art. 9 ust.
1 ustawy, na podstawie którego spłaty zadłużenia są przeznaczane w pierwszej kolejności na
spłatę zadłużenia z tytułu kredytu wraz ze skapitalizowanymi odsetkami.
Analogicznie należałoby wyłączyć także stosowanie art. 8a, zgodnie z którym w
okresie zawieszenia spłaty kredytu, naliczone odsetki bieżące są wykupywane przez budżet
państwa, a wnoszone w okresie zawieszenia spłaty na podstawie art. 8a ust. 2 przeznaczane
są na spłatę zadłużenia z tytułu kredytu wraz ze skapitalizowanymi odsetkami.

2. Propozycja zawarta w art. 1 pkt 2 projektu dotyczy art. 10 ust. 1 pkt 5 oraz art. 11 ust. 6
aktualnie obowiązującej ustawy, to jest spłaty zadłużenia na preferencyjnych warunkach,
polegających generalnie na umorzeniu 70% zadłużenia wobec budżetu państwa z tytułu
przejściowo wykupionych odsetek.
Projekt ten przewiduje dla członków spółdzielni, którzy będą chcieli dokonać spłaty
na preferencyjnych warunkach zmniejszenie o 50% zadłużenia z tytułu skapitalizowanych

2
odsetek, oraz umorzenia 50% zadłużenia z tytułu przejściowego wykupienia odsetek,
stanowiących podstawę do zastosowania tych przepisów. W praktyce ma to oznaczać zmianę
polegającą na tym, że z budżetu państwa wydatkowane będą każdorazowo środki na pokrycie
należności banków z tytułu zmniejszonego o 50% zadłużenia z tytułu skapitalizowanych
odsetek, natomiast zmniejszone o 50% odsetki przejściowo wykupione będą podlegały
umorzeniu, co nie powoduje skutków finansowych dla budżetu państwa.

Z analizy wydatków na wykup odsetek skapitalizowanych w latach 2003 – 2008
wynika, że średnioroczne wydatki budżetu państwa z tego tytułu kształtują się na poziomie 20
mln zł. W tym samym okresie spłaty zadłużenia na preferencyjnych warunkach według
aktualnie obowiązujących przepisów dokonuje średnio w roku ponad 7 tys. kredytobiorców tj.
około 7% liczby zadłużonych kredytobiorców. Z uwagi na wysokość i bardzo zróżnicowaną
strukturę zadłużenia lokali mieszkalnych oraz fakt, że spłatą starych kredytów
mieszkaniowych obciążeni są w znacznej mierze kredytobiorcy o niskich dochodach, tylko
nieliczna grupa kredytobiorców podejmie się (podobnie jak aktualnie) preferencyjnej spłaty
zadłużenia, pomimo zredukowania podstawy naliczenia preferencji.

Skutki finansowe projektowanej zmiany oszacowane zostały na poziomie około 10
mln zł przy założeniu że spłat zadłużenia na preferencyjnych warunkach podejmie się
dodatkowo od 3 do 4 tys. kredytobiorców, niezależnie od tego czy zmiany zostaną
wprowadzone w 2010 czy 2012 roku.

Należy jednak zwrócić uwagę, że w przypadku uchwalenia w roku bieżącym
przedmiotowego projektu, z mocą obowiązywania od 2012 roku, należy spodziewać się
nieznacznego (10-15%) zmniejszenia przychodów budżetowych z tytułu spłat całkowitych w
latach 2010-2011. Część kredytobiorców może bowiem zdecydować się na odłożenie o 2 lata
decyzji o całkowitej spłacie zadłużenia kredytowego, celem skorzystania z projektowanej
preferencji.

Wydaje się mało prawdopodobne, że przewidziana w projekcie dodatkowa ulga w
postaci umorzenia 50% odsetek przejściowo wykupionych i odsetek skapitalizowanych przy
skorzystaniu przez kredytobiorcę z art. 10 ust. 1 pkt 5 lub art. 11 ust. 6 ustawy, spowoduje
drastyczny wzrost spłat całkowitych, co przekładałoby się z jednej strony na wzrost
wydatków ze środków budżetu państwa, z drugiej natomiast wzrost dochodów budżetowych z
tytułu spłat zadłużenia z tytułu przejściowego wykupienia odsetek.

Prawdopodobnie pierwszy rok obowiązywania nowelizacji spowoduje wzrost spłat
całkowitych, a tym samym zwiększone wydatki z budżetu państwa w wysokości określonej
powyżej. W kolejnych latach dodatkowe obciążenia budżetu nie powinny być już tak
znaczące. Nie można bowiem zapominać, że za 8 lat 90%-95% kredytobiorców nabędzie
uprawnienia do skorzystania z preferencji określonej w art. 10a ustawy o pomocy państwa
w spłacie (…).

Rozpatrując skrajny przypadek, którego wystąpienie jest praktycznie niemożliwe,
gdyby w jednym roku wszyscy kredytobiorcy podjęli decyzję o spłacie zadłużenia na
warunkach określonych w projekcie, z budżetu państwa należałoby wydatkować kwotę około
640 mln zł, natomiast należy podkreślić że do budżetu państwa wpłynęłyby z tego tytułu
dochody w kwocie ponad 900 mln zł.

Dlatego też podejmowanie decyzji o całkowitej spłacie zadłużenia na obecnych
warunkach, czy na warunkach określonych w projekcie, dotyczyć będzie głównie osób, które
chciałyby mieć prawo do swobodnego rozporządzania mieszkaniem (sprzedaż) lub osób,
którym do spłaty pozostały niewielkie kwoty zadłużenia. Pozostali kredytobiorcy wykazują

3
w przeważającej części skłonność do systematycznego płacenia bieżących rat, których
miesięczna wartość nie przekracza 200 zł, mając w pespektywie ustawowe umorzenie. Jest to
dla nich korzystniejsze, niż jednorazowa spłata przy skorzystaniu z aktualnych preferencji w
wysokości średnio 20.000 - 40.000 zł, co jest niewątpliwie znacznym obciążeniem budżetu
gospodarstwa domowego.

Ewentualne wydatkowanie środków z budżetu państwa na uregulowanie należności
banków z tytułu wykupienia 50% zadłużenia z tytułu skapitalizowanych odsetek, spowoduje
zmniejszenie - w następnych okresach - kwoty odsetek przejściowo wykupionych
naliczonych od zadłużenia z tytułu kredytu wraz ze skapitalizowanymi odsetkami, co zapewni
bardziej równomierne rozłożenie w czasie wydatków z budżetu państwa i będzie miało istotne
znaczenie w 2018 r., bowiem będzie to rok, w którym z budżetu państwa wydatkowane
zostaną jednorazowo środki na wykup odsetek skapitalizowanych.

Ponadto zmniejszenie do 50% stanu zadłużenia kredytobiorców z tytułu
skapitalizowanych odsetek oraz z tytułu przejściowego wykupienia odsetek, zwiększyłoby
liczbę kredytobiorców dokonujących całkowitej spłaty zadłużenia, co dodatkowo powinno
przyczynić się do wzrostu dochodów budżetu państwa z tytułu spłat tzw. jednorazowych
dokonywanych na podstawie ww. przepisów. Powyższe może spowodować także wzrost
zainteresowania przekształceniami własnościowymi, co w konsekwencji może przyczynić się
do wzrostu dochodów budżetowych z tytułu zwrotu nominalnych kwot umorzenia kredytu.

3. Propozycja zawarta w art. 1 pkt 3 projektu (dotyczy art. 12 b ustawy) daje
spółdzielniom mieszkaniowym, które w przeszłości zaciągnęły kredyty mieszkaniowe tzw.
starego portfela, możliwość dokonywania spłat zadłużenia na preferencyjnych warunkach.
Proponuje się także możliwość dokonywania spłat zadłużenia za członków przez
spółdzielnie mieszkaniowe, pod warunkiem podjęcia uchwały walnego zgromadzenia
wyrażającej zgodę na taką spłatę. Dotyczyłoby to także spłaty zadłużenia ciążącego na
niezasiedlonych spółdzielczych lokalach mieszkalnych, tzw. pustostanach, z zasiedleniem
których spółdzielnie mają problemy spowodowane ich zadłużeniem.
Rząd proponuje do rozważenia wskazaną poniżej zmianę w art. 1 pkt 3 projektu.
W dodanym art. 12b ust. 3 należy rozważyć dodanie zdania: „Spółdzielnia nie może
żądać od członków, za których dokonała spłaty zadłużenia na warunkach określonych
w art. 11b, spłat wyższych od tych jakie ciążyłyby na członku, gdyby spłacał zadłużenie
w oparciu o art. 7 i 11.”.
Taka regulacja zapobiegać będzie przypadkom stosowania przez spółdzielnie
mieszkaniowe dowolności przy określaniu wysokości spłat wierzytelności wobec
spółdzielni, w tym ustalania spłat wyższych od ustawowych.

4. Propozycja zawarta w art. 1 pkt 3 projektu (dotyczy art. 12c ustawy) dotyczy problemu
kredytów tzw. trudnych, powstałych w związku z niedokonywaniem przez kredytobiorców
spłat zadłużenia z powodu trudnej sytuacji finansowej lub życiowej, oraz wobec których
przed wejściem w życie niniejszej ustawy zostało wszczęte postępowanie egzekucyjne
dotyczące zadłużenia z tytułu niespłaconego kredytu.
Propozycja ta jest niezwykle ważna i korzystna społecznie, gdyż stwarza ochronę
najuboższych rodzin kredytobiorców przed groźbą eksmisji z zajmowanego lokalu, w
związku ze wszczęciem przez bank lub spółdzielnię mieszkaniową egzekucji zadłużenia.
W takim przypadku proponuje się umorzenie zadłużenia z tytułu przejściowego
wykupienia odsetek, co pozwoli zakończyć prowadzoną wobec kredytobiorców wieloletnią
bezskuteczną egzekucję.

4