Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

Warszawa, 26 sierpnia 2009 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-113(5)/09

Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej




Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec
poselskiego projektu ustawy


- o zmianie ustawy o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(druk nr 2024).


Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra Pracy
i Polityki Społecznej do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac
parlamentarnych.


(-) Donald Tusk







Stanowisko Rządu

wobec poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (druk nr 2024)


Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (druk nr 2024) został wniesiony w dniu 31 marca 2009 r. przez grupę
posłów, którzy do reprezentowania wnioskodawców do prac nad projektem ustawy upoważnili
panią poseł Izabelę Kloc.
Poprzedni projekt, zawierający analogiczne rozwiązania, został złożony w dniu 9 maja
2007 r. przez grupę 28 posłów z Klubu Parlamentarnego Samoobrona RP na ręce marszałka
Sejmu Ludwika Dorna. Marszałek Sejmu nie nadał tej inicjatywie jednak dalszego biegu.
Następnie ten sam projekt grupa posłów Klubu Parlamentarnego „Prawo i Sprawiedliwość”
złożyła przy piśmie z dnia 23 stycznia 2008 r. do Marszałka Sejmu Bronisława Komorowskiego.
W obu przypadkach były to projekty ustaw o zmianie ustawy z dnia 30 października 2002 r.
o ubezpieczeniach społecznych z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Do
reprezentowania obu tych projektów była upoważniona pani poseł Izabela Kloc.

I.
Projektowane zmiany

Przedstawiony obecnie projekt zawiera propozycję zmiany przepisów w art. 70 ustawy
z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U.
z 2004 r. Nr 39, poz. 353, z późn. zm.).
Projekt zakłada, że renta rodzinna z ubezpieczenia wypadkowego po ubezpieczonym,
który zmarł wskutek wypadku przy pracy w czasie wykonywania zadań służbowych w ruchu
zakładu górniczego, będzie przysługiwała małżonkowi bez względu na wiek i stan zdrowia.



2
W przedłożonym projekcie autorzy zmierzają do zmiany istniejących rozwiązań,
wskazując, że obowiązujące obecnie przepisy nie dają prawa do renty rodzinnej wdowom po
górnikach, które urodziły dzieci stosunkowo wcześnie.
Autorzy projektu podnoszą, iż rozwiązania, analogiczne do proponowanych, funkcjonują
w systemie zaopatrzenia emerytalnego żołnierzy zawodowych i ich rodzin. Istotnie, w ustawie
z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (Dz.
U. z 2004 r. Nr 8, poz. 66, z późn. zm.) - od 16 grudnia 2004 r. - obowiązuje przepis, że w razie
śmierci żołnierza w czasie wykonywania zadań służbowych poza granicami państwa, renta
rodzinna przysługuje małżonkowi bez względu na wiek i stan zdrowia.

II.
Uwarunkowania ogólne

Funkcjonujący przed 1999 r. system emerytalno-rentowy nie spełniał kryterium
racjonalności i nie przystawał do zasad gospodarki rynkowej, przede wszystkim ze względu na
zbyt słaby związek między indywidualną aktywnością i przezornością ubezpieczonych

a poziomem świadczenia. W wyniku zmian gospodarczych i demograficznych system
emerytalno-rentowy okazał się nieefektywny. Jego utrzymanie w niezmienionym kształcie
prowadziłoby do załamania finansów publicznych lub istotnego zmniejszenia wysokości
świadczeń.
Wzrastające od wielu lat średnie trwanie życia powoduje, że wydłuża się jednocześnie okres
pobierania emerytur i rent. Powoduje to stałe zwiększanie się wydatków na emerytury i renty przy
zachowaniu takiego samego, wymaganego do otrzymania świadczenia, stażu ubezpieczeniowego
oraz takiej samej wysokości składki. W wyniku tego, proporcja płaconych składek do
otrzymywanych świadczeń stale się zmniejsza.
Zgodnie z przyjętymi przez Sejm RP w 1998 r. ustawami: z dnia 13 października 1998 r.
o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U z 2007 r. Nr 11, poz. 74 z późn. zm.) oraz z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wprowadzono
zasadę równego traktowania wszystkich ubezpieczonych, płacących jednakową składkę na
ubezpieczenie emerytalne. Respektowanie tej zasady wymagało ujednolicenia warunków
przyznawania i obliczania świadczeń. Dlatego nowe systemy: emerytalny i rentowy nie
przewidują utrzymania przywileju korzystniejszych warunków przejścia na rentę rodzinną dla
żadnej grupy społecznej.
W zreformowanym systemie emerytalno–rentowym ustalono jednolite zasady
przechodzenia na rentę rodzinną dla wszystkich uprawnionych do tego świadczenia osób. Wdowa
ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli:


3
1) w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy albo
2) wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty
rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole - 18 lat
życia, lub jeżeli sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do
samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty
rodzinnej.
Prawo do renty rodzinnej nabywa również wdowa, która osiągnęła wiek 50 lat lub stała się
niezdolna do pracy po śmierci męża, nie później jednak niż w ciągu 5 lat od jego śmierci lub od
zaprzestania wychowywania osób wymienionych w pkt 2.
Wdowa niespełniajaca warunków do renty rodzinnej i niemająca niezbędnych źródeł
utrzymania ma prawo do okresowej renty rodzinnej, która jest wypłacana przez rok od chwili
śmierci męża albo przez 2 lata jeżeli uczestniczy w szkoleniu w celu uzyskania kwalifikacji do
pracy.
Należy także zauważyć, że zmiany systemu emerytalnego wprowadzone od 1999 r. były
konieczne głównie ze względu na zmieniające się warunki demograficzne.
Od siedmiu lat w Polsce występuje ubytek rzeczywisty ludności. Wskutek niskiego
przyrostu naturalnego oraz ujemnego salda migracji zagranicznych liczba ludności Polski
zmniejsza się. Zjawisku temu towarzyszy niekorzystna zmiana struktury demograficznej naszego
społeczeństwa. Trwającemu od kilkunastu lat spadkowi dzietności towarzyszy wydłużanie się
czasu trwania życia Polaków. Malejący przyrost naturalny i wzrastająca długość życia powodują
starzenie się naszej ludności. Następuje pogorszenie się relacji pomiędzy liczbą osób w wieku
poprodukcyjnym i liczbą osób w wieku produkcyjnym. Wskaźnik ten, zwany współczynnikiem
obciążenia demograficznego, wzrośnie z 25 osób w wieku poprodukcyjnym przypadających
obecnie na 100 osób w wieku produkcyjnym do 51 osób w 2050 r. W konsekwencji istotne
zmiany zachodzą w systemie ubezpieczenia społecznego. Zmniejsza się relacja liczby osób
opłacających składki do liczby pobierających emerytury i renty.

III. Skutki finansowe projektowanych zmian

Na podstawie danych z Fundacji Rodzin Górniczych dokonano szacunków skutków
finansowych. Z danych tych wynika, że spośród 1000 wdów po górnikach, którzy zginęli w
skutek wypadku przy pracy, prawa do renty rodzinnej odmówiono 39 osobom. Opierając się na
informacjach z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, z których wynika, że w IV kwartale 2006 r.
przeciętna renta rodzinna z ubezpieczenia wypadkowego wynosiła 1.499,13 zł, autorzy projektu


4
założyli, że górnicza renta wdowia będzie wyższa o 50% od przeciętnej powypadkowej renty
rodzinnej. Na tej podstawie ustalili że roczny koszt przyznania rent rodzinnych dla omawianej
grupy uprawnionych wyniesie 1,1 mln zł. Zdaniem autorów projektu ustawy, z uwagi na deficyt
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wejście w życie przedmiotowej ustawy spowoduje
dodatkowe koszty dla budżetu państwa w wysokości ok. 1,1 mln zł.
Autorzy projektu nie przedstawili oceny skutków regulacji oraz nie wskazali źródeł
finansowania proponowanych zmian.

Przeprowadzony przez autorów projektu szacunek kosztów wprowadzenia przedmiotowej
regulacji nie wskazuje realnego obciążenia budżetu z tytułu poszerzenia uprawnień do renty
rodzinnej. Dane Fundacji Rodzin Górniczych wskazują, iż spośród 1000 zainteresowanych
przyznaniem prawa do renty rodzinnej, 39 osób nie spełniało warunków. Należy jednak wziąć
pod uwagę, iż wprowadzenie regulacji, która pozwoli ubiegać się o rentę rodzinną bez względu na
wiek wdowy, zmieni krąg podmiotowy ustawy - więcej osób niż dotychczas będzie mogło
ubiegać się o to świadczenie.
Przeprowadzony
przez
Zakład Ubezpieczeń Społecznych szacunek kosztów wskazuje, iż
obciążenie budżetu państwa będzie wyższe niż szacują autorzy projektu ustawy, a ponadto będzie
zwiększało się z każdym rokiem.
Szacunków dokonano przy założeniu, że każdego roku (począwszy od 2009 r.) wyłącznie
z tytułu proponowanej zmiany na rentę rodzinną przechodziłoby 1000 osób oraz przy założeniach
makroekonomicznych z uzasadnienia do projektu ustawy budżetowej na 2009 r. przyjęto, że
wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych dla gospodarstw domowych emerytów

i rencistów będzie większy od wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem o 0,2
punktu procentowego. Założenie to przyjęto na podstawie zakładanej w ustawie budżetowej na
2009 r. różnicy pomiędzy średniorocznym wskaźnikiem cen towarów i usług konsumpcyjnych dla
gospodarstw domowych emerytów i rencistów (103,1%), a prognozowanym średniorocznym
wskaźnikiem cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem (102,9%). Wskaźniki waloryzacji
świadczeń przyjęto na najniższym poziomie, tzn. na poziomie wskaźników cen towarów i usług
konsumpcyjnych zwiększonych o 20% realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia.
Przyjmując powyższe założenie oszacowano, że proponowana zmiana przepisów
spowodowałaby zwiększenie wydatków na świadczenia o następujące kwoty:

Szacunkowy wzrost wydatków z FUS w porównaniu do obecnych przepisów

2009 r.
2010 r.
2011 r.
9 mln zł
27 mln zł
47 mln zł