Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych

Warszawa, 21 sierpnia 2009 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-110(5)/09

Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej




Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec
poselskiego projektu ustawy


- o zmianie ustawy o świadczeniach
rodzinnych (druk nr 2021).


Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra Pracy
i Polityki Społecznej do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac
parlamentarnych.


(-) Donald Tusk
Stanowisko Rady Ministrów
do poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych
(druk nr 2021)


Przedłożony poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych (druk
nr 2021) zakłada:
1) przyznanie rodzicom dziecka, opiekunowi prawnemu i opiekunowi faktycznemu dziecka
świadczenia z tytułu niemożności pełnego lub częściowego wykorzystania odliczenia
podatkowego, o którym mowa w art. 27f ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób
fizycznych;
2) podniesienie kryteriów dochodowych uprawniających do świadczeń rodzinnych z 504 zł
do 757 zł (oraz z 583 zł do 876 zł – w przypadku gdy w rodzinie wychowywane jest dziecko
niepełnosprawne);
3) podniesienie wysokości świadczenia pielęgnacyjnego z 420 zł na 631 zł;
4) przyznanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego w przypadku gdy osoba wymagająca opieki
pozostaje w związku małżeńskim;
5) zastąpienie, dokonywanej co 3 lata, weryfikacji świadczeń rodzinnych coroczną waloryzacją
o średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych.

Propozycja przyznania rodzicom dziecka, opiekunowi prawnemu i opiekunowi
faktycznemu dziecka świadczenia z tytułu niemożności pełnego lub częściowego wykorzystania
odliczenia podatkowego, o którym mowa w art. 27f ust. 2 ustawy o podatku dochodowym
od osób fizycznych jest kopią złożonego 21 listopada 2007 r. poselskiego projektu ustawy
o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych (druk nr 130), który był przedmiotem
negatywnego stanowiska Rady Ministrów.

Świadczenie kierowane będzie zarówno do rodzin, które nie mogą skorzystać z ulgi
podatkowej z tytułu wychowywania dziecka jak również do tych rodzin, które będąc podatnikami
podatku dochodowego, nie będą mogły skorzystać z pełnej kwoty ulgi.

W przypadku podatników podatku dochodowego od osób fizycznych świadczenie będzie
przysługiwało:
−
osobom, które nie będą w stanie skorzystać z pełnej kwoty ulgi, w takim przypadku
wysokość świadczenia będzie obliczana jako różnica pomiędzy maksymalną kwotą ulgi, o której
mowa w art. 27 f ust. 2 lub ust. 5 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, a kwotą
faktycznie odliczoną z tego tytułu,
−
osobom, których dochody nie podlegają zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób
fizycznych opodatkowaniu na zasadach ogólnych (czyli ryczałtowcom, osobom prowadzącym
działalność gospodarczą, z której dochody opodatkowane są jednolitą 19% stawką, rolnikom).

W przypadku osób, które nie są podatnikami podatku dochodowego od osób fizycznych
świadczenie będzie wypłacane w wysokości pełnej kwoty odliczenia, o której mowa w art. 27 f
ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Z uzasadnienia projektu wynika, że świadczenie z tytułu niemożności pełnego
lub częściowego wykorzystania odliczenia podatkowego będzie kierowane przede wszystkim
do osób najuboższych, których wysokość podatku dochodowego jest niższa niż wprowadzona
ulga na dzieci. Jednak projekt ustawy stanowi, że świadczenie otrzymają wszystkie osoby
również te, które nie będąc podatnikami podatku dochodowego od osób fizycznych znajdują się
w bardzo dobrej sytuacji materialnej. Świadczenie to otrzyma więc np. niepłacący podatku
dochodowego od osób fizycznych właściciel kilkuset hektarowego gospodarstwa rolnego, a także
rodziny, które zdecydowały się dobrowolnie na przejście na niższy, 19-sto procentowy podatek
związany z prowadzoną działalnością gospodarczą. Można założyć, że są to te osoby, które
w innym przypadku płaciłyby podatek w oparciu o wyższy przedział skali podatkowej.
W efekcie, projekt kierowany jest z jednej strony do rodzin, które są już adresatami systemu
świadczeń rodzinnych, a z drugiej strony – do tych, które osiągają relatywnie wysokie dochody
i korzystają z preferencyjnych rozwiązań podatkowych.
W Polsce systemem wsparcia materialnego rodzin utrzymujących dzieci, finansowanym
ze środków publicznych, pochodzących z podatków, jest system świadczeń rodzinnych,
adresowany do rodzin niezamożnych. W systemie tym, kryterium dochodowe, warunkujące
prawo do wsparcia jest ustalone w oparciu o badania progu wsparcia dochodowego rodzin
przeprowadzane przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych. Kwota kryterium dochodowego
wynosi netto (po odliczeniu podatku dochodowego i składek na obowiązkowe ubezpieczenia
społeczne i zdrowotne) 504 zł w przeliczeniu na osobę w rodzinie lub 583 zł na osobę w rodzinie

2
wychowującej dziecko niepełnosprawne. Wszystkie rodziny, których dochody nie przekraczają
wymienionego poziomu, niezależnie od źródła ich dochodów (praca najemna, praca na własny
rachunek, dochód z gospodarstwa rolnego, świadczenia społeczne) i niezależnie od tego czy
płacą podatek dochodowy i w jakiej formie, są uprawnione do otrzymywania świadczeń
rodzinnych regulowanych przepisami ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach
rodzinnych (Dz.U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992, z późn. zm.). Osoby te mają prawo do zasiłku
rodzinnego wraz z dodatkami (w tym dodatku z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie
wielodzietnej), zasiłku pielęgnacyjnego, świadczenia pielęgnacyjnego oraz jednorazowej
zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka. Wydatki na świadczenia rodzinne kształtują się
na poziomie ok. 7,4 mld zł rocznie, a przeciętna wartość świadczeń rodzinnych w przeliczeniu
na jednego odbiorcę zasiłku rodzinnego wynosi ok. 160 zł miesięcznie. Ponadto osoby
znajdujące się w najtrudniejszej sytuacji materialnej otrzymują świadczenia z pomocy społecznej,
dofinansowane również przez budżet państwa (dofinansowanie rzędu ponad 0,5 mld zł rocznie –
wydatki na gwarantowane zasiłki okresowe).

Wprowadzenie do budżetowego systemu świadczeń rodzinnych, obok dotychczasowego
zakresu wsparcia, specjalnego świadczenia o wartości 1173,70 zł rocznie, a 97,80 zł miesięcznie
w przeliczeniu na jedno dziecko, przysługującego bez względu na osiągany przez osobę
uprawnioną dochód, powoduje zaburzenie systemu świadczeń rodzinnych, kierowanych
wyłącznie do osób spełniających określone kryterium dochodowe.

Proponowane
rozwiązanie komplikuje w dużym stopniu istniejący system świadczeń
rodzinnych wprowadzając dodatkowe świadczenie dla rodzin, które opłacają zbyt niski podatek,
a więc pośrednio w oparciu o inne kryterium dochodowe niż stosowane w systemie świadczeń
rodzinnych.
Z ulg podatkowych w podatku dochodowym od osób fizycznych korzystają osoby będące
podatnikami podatku dochodowego od osób fizycznych na zasadach ogólnych, a więc
opodatkowanych w relatywnie największym stopniu (według progresywnej skali). Przyjęcie
filozofii autorów projektu postulujących przyznawanie specjalnych świadczeń osobom, które
z racji niepłacenia podatku dochodowego lub płacenia niższych podatków na cele publiczne nie
mają możliwości skorzystania z ulg, rodziłoby konieczność wprowadzenia do systemu prawa
świadczeń z tytułu np. niemożności skorzystania z ulgi internetowej, odsetkowej,
rehabilitacyjnej, wspólnego rozliczania się czy innej ulgi.

3
Osoby niepłacące podatku dochodowego według zasad ogólnych już z tego tytułu
korzystają z preferencji. Nie płacą bowiem w ogóle podatku od dochodów osobistych (jak
rolnicy), bądź opodatkowani są najniższą, jednolitą stawką (rozliczający się z podatku
dochodowego od osób fizycznych w formach zryczałtowanych). Wprowadzenie dla nich
świadczenia z tytułu braku możliwości skorzystania z ulgi z tytułu wychowywania dzieci,
w tym także przy bardzo wysokich dochodach tych osób, nie jest uzasadnione.


Odnośnie do propozycji dotyczących podniesienia kryteriów dochodowych oraz
podniesienia wysokości świadczenia pielęgnacyjnego należy zauważyć, że zgodnie

z art. 18 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. 2006 r. Nr 139,
poz. 992, z późn. zm.) wysokości świadczeń rodzinnych oraz kwoty kryteriów dochodowych do
nich uprawniających podlegają weryfikacji co 3 lata. Poprzednia weryfikacja miała miejsce
w dniu 1 września 2006 r. Ówczesny rząd podjął decyzję o pozostawieniu kwot kryteriów
dochodowych na dotychczasowym poziomie, obowiązującym od dnia wejścia w życie ustawy
o świadczeniach rodzinnych, tj. od 1 maja 2004 r. Podwyższone natomiast zostały kwoty
niektórych świadczeń rodzinnych: zasiłku rodzinnego, zasiłku pielęgnacyjnego oraz dodatków
z tytułu: wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej, kształcenia i rehabilitacji
niepełnosprawnego dziecka, podjęcia przez dziecko nauki poza miejscem zamieszkania,
rozpoczęcia roku szkolnego.
Najbliższa weryfikacja, w związku z ustawową zmianą terminu rozpoczęcia nowego
okresu zasiłkowego, będzie miała miejsce 1 listopada 2009 r. W dniu 12 maja 2009 r. Rada
Ministrów przyjęła propozycje weryfikacji kwot świadczeń rodzinnych oraz kwot kryteriów
dochodowych do nich uprawniających i przekazała je do uzgodnień w ramach Trójstronnej
Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych. Propozycje rządu, w związku
z trudną sytuacją budżetu państwa, ograniczają się do zmian wskazanych w ustawie

o świadczeniach rodzinnych jako konieczne i przewidują podwyższenie kwot zasiłku rodzinnego
do poziomu odpowiadającego 40% wartości koszyka żywnościowego dla danej grupy wieku,
ustalonego w badaniach progu wsparcia dochodowego rodzin (WDR),

co wynika z art. 19 ust. 3 ustawy. Jednocześnie Rada Ministrów proponuje pozostawienie
na dotychczasowym poziomie wysokości pozostałych świadczeń rodzinnych oraz kwot kryteriów

4