Poselski projekt ustawy o ochronie przed nieuczciwymi praktykami w obrocie niektórymi złożonymi instrumentami finansowymi

1) przekazywaniu podmiotowi, któremu oferowany jest instrument finansowy, nierzetelnych
lub budzących wątpliwości informacji dotyczących oferowanych instrumentów finanso-
wych,
2) wprowadzeniu w błąd, w szczególności przez stosowanie w oferowanych instrumentach
finansowych niezrozumiałej terminologii, nie mającej odniesienia do charakteru oferowa-
nych instrumentów finansowych oraz rozbieżnej z powszechnie stosowaną w praktyce,
3) niedostarczeniu podmiotowi, któremu oferowany jest instrument finansowy, komplekso-
wych informacji o:
a) banku lub firmie inwestycyjnej i usługach przez nie świadczonych,
b) instrumentach finansowych oraz proponowanych strategiach inwestycyjnych, w tym
o wytycznych oraz ostrzeżeniach o ryzyku związanym z inwestycjami w takie instru-
menty lub odnoszącym się do poszczególnych strategii inwestycyjnych,
c) podmiotach
realizujących zlecenia,
d) kosztach i opłatach,
- przy czym informacje te powinny być skonstruowane w taki sposób, aby adresaci tych
informacji mogli zrozumieć charakter oraz ryzyko związane z określonym rodzajem ofe-
rowanego instrumentu finansowego, a co za tym idzie, by mogli podjąć świadome decyzje
inwestycyjne;
4) nieuzyskaniu od podmiotu, któremu oferowany jest instrument finansowy niezbędnych
informacji dotyczących jego wiedzy i doświadczenia w dziedzinie inwestycji odpowied-
niej do określonego rodzaju produktu czy usługi, jego sytuacji finansowej oraz celów in-
westycyjnych, tak aby firma inwestycyjna lub bank mogły polecić temu podmiotowi od-
powiednie dla niego usługi inwestycyjne i instrumenty finansowe.
Zwraca uwagę, że tak określone warunki mają na celu zapewnić ochronę tych nabyw-
ców instrumentu, którzy nabywali je w dobrej wierze dla zabezpieczenia ryzyka kursowego.
Określenie wysokości świadczeń w sposób rażąco asymetryczny jest sprzeczne z tak ustano-
wionym celem. Spod swej ochrony ustawa wyłącza natomiast klientów, którzy zawierali
umowy w celach spekulacyjnych, a zatem z całą świadomością ryzyka towarzyszącego tym
umowom. Projektowana ustawa w tym przypadku stwarza, w szczególności klientom firm
inwestycyjnych, w ostateczności, tzn. po uprzednim spełnieniu kilku warunków, możliwość
odstąpienia od umów zawartych z nadużyciem zaufania przez firmy inwestycyjne, które
w sposób szczególny powinny to zaufanie pielęgnować.
6. Projekt nie chroni natomiast tych kontrahentów, którzy zawarli umowy z firmą in-
westycyjną w celu spekulacyjnym, tj. będąc w pełni świadomym ryzyka z nimi związanego.

18
Nie można zatem, w tych okolicznościach, pozbawić ochrony podmiotów które zawarły
umowy ze względu na pacta sunt servanta (umów należy dotrzymywać) lub volenti non fit
iniuria (chcącemu nie dzieje się krzywda). Zastosowanie raczej w tych przypadkach może
mieć zasada, że nikt nie powinien odnosić korzyści w wyniku stosowania nieuczciwych prak-
tyk.
7. To od woli stron umowy zależy możliwość skorzystania z przepisów niniejszej usta-
wy. W terminie 30 dni od dnia wejścia w życie ustawy strona asymetrycznej umowy o opcje
walutowe może złożyć stosowne oświadczenie, w formie pisemnej, pod rygorem nieważno-
ści. Z chwilą złożenia takiego oświadczenia wstrzymane będzie wykonanie asymetrycznej
złożonej umowy o opcje walutowe oraz zawieszone zostanie postępowanie egzekucyjne.
Przedmiotowy projekt nie pozbawia żadnej ze stron umów możliwości sądowego do-
chodzenia swych praw, a skorzystanie z przepisów tej ustawy jest fakultatywne i zależy wy-
łącznie od woli jednej ze stron. Projekt kładzie przede wszystkim nacisk na polubowne zała-
twienie sprawy. Należy również pamiętać, że strona, która bezpodstawnie skorzysta z przepi-
sów przedmiotowej ustawy musi liczyć się z możliwością poniesienia dodatkowe konsekwen-
cje oprócz zapłacenia spornej kwoty. W przypadku przegrania w następstwie bezpodstawnego
skorzystania z prawa odstąpienia od umowy przed sądem, będzie zobowiązana chociażby do
pokrycia kosztów postępowania.
8. Od dnia wejścia w życie ustawy wobec strony umowy nie stosuje się art. 586 Ko-
deksu spółek handlowych penalizującego niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w sytu-
acji gdy wymagają tego przepisy. Przepis nie będzie miał zastosowania do stanów faktycz-
nych zaistniałych przed dniem wejścia w życie projektu przedmiotowej ustawy.
Od dnia złożenia oświadczenia o woli skorzystania z przepisów ustawy do dnia za-
warcia ugody lub do dnia prawomocnego rozstrzygnięcia przez sąd polubowny lub innego
prawomocnego rozstrzygnięcia sądu nie będzie mogła być ogłoszona upadłość podmiotu,
który zawarł asymetryczną umowę o opcje walutowe.
Postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości oraz postępowania egzekucyjne
wobec podmiotu, który zawarł asymetryczną umowę o opcje walutowe, podlegają natomiast
zawieszeniu z dniem złożenia oświadczenia o woli skorzystania z przepisów ustawy do dnia
zawarcia ugody lub do dnia prawomocnego rozstrzygnięcia przez sąd polubowny lub prawo-
mocnego zakończenia postępowania przed Komisją Nadzoru Finansowego lub innego pra-
womocnego rozstrzygnięcia sądu.
9. Ponadto projekt ustawy przewiduje, że Komisja Nadzoru Finansowego, w terminie
30 dni od dnia wejścia w życie ustawy, przedłoży Sejmowi sprawozdanie w sprawie umów

19
spełniających warunki, o których mowa w art. 1 ust. 1 pkt 1 projektu, zawartych przez po-
szczególne firmy inwestycyjne lub banki zawierające informacje dotyczące m.in. danych in-
stytucji, liczby zawartych umów oraz kwot zobowiązań wynikających z tych umów a także
liczby przedsiębiorców będących stronami umów, liczby złożonych przez firmy inwestycyjne
lub banki wniosków o ogłoszenie upadłości w związku z niewykonywaniem umów, danych
zagranicznych firm inwestycyjnych będących wystawcami opcji walutowych, z którymi firma
inwestycyjna lub bank zawarły umowę dotyczącą wprowadzania do obrotu tych opcji walu-
towych oraz warunków umów i kwot wypłaconych z tytułu realizacji tych umów poszczegól-
nym zagranicznym firmom inwestycyjnym.
Sprawozdanie to będzie ograniczone do transakcji przeprowadzonych od 1 listopada
2007 r. do dnia wejścia w życie ustawy.

VI. Koszty obciążające budżet państwa w związku z prowadzeniem przedmiotowej
regulacji wiążą się z kosztem funkcjonowania sądu polubownego przy KNF oraz sporządze-
nia przez KNF sprawozdania, o którym mowa w art. 10 projektu. Należy jednak zaznaczyć,
że obecnie KNF zmienił regulamin sądu polubownego w ten sposób, że możliwość poddania
sporu pod jego rozstrzygnięcie istnieje na zgodny wniosek stron, pomimo braku odpowied-
nich zapisów w umowie.
Projekt jest zgodny z prawem Unii Europejskiej, ponieważ w zakresie obowiązków in-
formacyjnych nałożonych na firmy inwestycyjne i banki jest on kompatybilny
z rozwiązaniami zawartymi w dyrektywie MiFID.
Proponowany projekt ustawy ogranicza już istniejące zagrożenie negatywnymi skut-
kami gospodarczymi i społecznymi z tytułu zawartych, wbrew prawu europejskiemu, umów
asymetrycznych. Skutkiem wejścia w życie proponowanych rozwiązań będzie bardziej spra-
wiedliwe społecznie rozłożenie ryzyka pomiędzy firmy inwestycyjne i ich klientów. W przy-
padku zaoferowania klientowi usługi, stanowiącej dla niego istotne ryzyko, bez poinformo-
wania go o tym, to bank poniesie koszty wzruszenia umowy. Koszty te będą mniejsze niż
koszty klienta, przynajmniej o prowizję, jaką bank już uzyskał z tytułu sprzedaży tej usługi na
polskim rynku. Przy sprawiedliwszym społecznie rozłożeniu zagrożeń, mniejsze też będą
konsekwencje związane ze wzrostem bezrobocia, spadkiem dochodów budżetu państwa oraz
zagrożeniem dla stabilności gospodarki.

20
Warszawa, 23 marca 2009 r.


BAS – WAL – 551/09


Pan
Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej


Opinia
w sprawie zgodności z prawem Unii Europejskiej poselskiego projektu
ustawy o ochronie przed nieuczciwymi praktykami w obrocie niektórymi
złożonymi instrumentami finansowymi (przedstawiciel wnioskodawców:
poseł Mieczysław Kasprzak)

Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 1992
roku – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (Monitor Polski z 2002 r. Nr 23, poz. 398
ze zmianami) sporządza się następującą opinię:


1.
Przedmiot projektu ustawy

Projekt ustawy ma zastosowanie do asymetrycznych, złożonych umów o
opcje walutowe zawartych, na skutek nieuczciwych praktyk firmy inwestycyjnej
lub banku, po dniu 31 października 2007 r. (art. 3 projektu). Proponowana
ustawa zawiera: katalog nieuczciwych praktyk w obrocie złożonymi
instrumentami finansowymi (art. 1) oraz definicje pojęć użytych w ustawie (art.
2). Zgodnie z przepisem art. 4 projektu w terminie 30 dni od dnia wejścia w
życie ustawy strona umowy o opcje walutowe może oświadczyć, że korzysta z
przepisów ustawy. W takim przypadku wstrzymuje się wykonanie umowy. Po
złożeniu oświadczenia strony umowy są zobowiązane do: podjęcia negocjacji
zmierzających do zawarcia ugody w sprawie zmiany postanowień umowy lub
podjęcia mediacji w rozumieniu przepisów art. 1811-18115 kodeksu
postępowania cywilnego albo poddania sporu dotyczącego umowy pod sąd
polubowny, zgodnie z art. 18 ustawy z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad
rynkiem finansowym (art. 5 projektu). W przypadku, jeżeli w terminie czterech
miesięcy od dnia złożenia oświadczenia nie dojdzie do zawarcia ugody albo sąd
polubowny nie wyda rozstrzygnięcia strona umowy może, w terminie kolejnych
30 dni, odstąpić od umowy (art. 6 projektu). W takim przypadku umowę uważa
się za niezawartą. Ponadto w projekcie przewiduje się, że od dnia złożenia
oświadczenia przez stronę umowy nie stosuje się wobec niej przepisów
dotyczących upadłości, a toczące się w tym zakresie postępowanie ulega
zawieszeniu (art. 9 projektu).
Ustawa ma wejść w życie z dniem ogłoszenia.

2.
Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem

Projekt ustawy obejmuje materie regulowane prawem pierwotnym UE w
zakresie dotyczącym swobody przepływu kapitału – art. 56-60 Traktatu
ustanawiającego Wspólnotę Europejską (TWE).

3.
Analiza przepisów projektu pod kątem ustalonego stanu prawa Unii
Europejskiej
Przepisy
ustawy
mają być stosowane do umów, których stronami są z
jednej strony każdy posiadający zdolność do zawierania umów, zaś z drugiej
firmy inwestycyjne w rozumieniu art. 3 pkt 33 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o
obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. Nr 183, poz. 1538, ze zmianami),
czyli domy maklerskie, banki prowadzące działalność maklerską, zagraniczne
firmy inwestycyjne prowadzącą działalność maklerską na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej oraz zagraniczne osoby prawne z siedzibami na
terytorium państw należących do OECD lub WTO, prowadzące na terytorium
RP działalność maklerską. Pojęcie zagranicznej firmy inwestycyjnej w
rozumieniu art.3 pkt 32 cytowanej ustawy obejmuje osoby prawne lub jednostki
organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej z siedzibą na terytorium
innego niż Polska państwa członkowskiego UE, a w przypadku gdy przepisy
danego państwa nie wymagają ustanowienia siedziby – z centralą na terytorium
innego państwa członkowskiego UE, albo osoby fizyczne z miejscem
zamieszkania na terytorium innego niż Polska państwa członkowskiego,
prowadzące na podstawie zezwolenia właściwego organu nadzoru działalność
maklerską na terytorium innego państwa członkowskiego, jak również
zagraniczne instytucje kredytowe. Stroną takiej umowy może być również bank
wykonujący bez zezwolenia niektóre czynności maklerskie. Proponowana
regulacja dotyczy wszystkich umów zawartych w okresie wskazanym w
projekcie i nie jest uzależniona od wystąpienia u strony umowy żadnego
szczególnego czynnika.

Zgodnie z art. 56 TWE, zakazane są wszelkie ograniczenia w przepływie
kapitału między państwami członkowskimi UE oraz między państwami
członkowskimi a państwami trzecimi. Przepis ten wywiera skutek bezpośredni,
co zostało potwierdzone przez Trybunał Sprawiedliwości w wyroku z dnia 14
grudnia 1995 r. w sprawach połączonych C-163, 165 oraz 250/94 Sanz de Lera
(ECR z 1995 r., str. I-4821, pkt 41-47). Oznacza to, że jednostki posiadają
prawa wynikające bezpośrednio z tego przepisu, zaś instytucje sądowe państw
członkowskich są zobowiązane do ochrony tych praw. Swoboda przepływu
kapitału nie odnosi się wyłącznie do przepływów kapitałowych z udziałem
państw członkowskich ale obejmuje również przepływy między podmiotami

2