Rządowy projekt ustawy o inwestycjach w zakresie terminalu regazyfikacyjnego skroplonego gazu ziemnego w Świnoujściu

U Z A S A D N I E N I E

Projekt ustawy o inwestycjach w zakresie terminalu regazyfikacyjnego skroplonego gazu
ziemnego w winoujściu został opracowany zgodnie z ustaleniami podjętymi na posiedzeniu
Rady Ministrów w dniu 13 stycznia 2009 r. „Kierunki działań Rządu na rzecz bezpieczeństwa
energetycznego kraju w obszarach gazu ziemnego i energetyki jądrowej” zakładają
przedstawienie do końca lutego 2009 r. przez Ministra Skarbu Państwa specjalnej regulacji
ustawowej, umożliwiającej wybudowanie najpóźniej do przełomu 2013 i 2014 r. terminalu
regazyfikacyjnego skroplonego gazu ziemnego w winoujściu, zwanego dalej „terminalem
LNG”. W związku z powyższym projektowana ustawa ma na celu przyspieszenie i
usprawnienie procesów planowania, przygotowania, realizacji i finansowania inwestycji w
zakresie terminalu LNG. Jednocześnie należy wskazać, iż projektowana regulacja dotyczy
również realizacji określonych inwestycji towarzyszących, niezbędnych do funkcjonowania
terminalu LNG (strategiczne gazociągi przesyłowe i podziemne magazyny gazu).

Konieczność wprowadzenia szczególnych regulacji w powyższym zakresie była wielokrotnie
wskazywana w wielu strategiach i politykach przyjmowanych przez Radę Ministrów, np. w
dokumencie przygotowanym przez Ministra Gospodarki „Polityka dla przemysłu gazu
ziemnego” z dnia 20 marca 2007 r., zwanym dalej „Polityką MG”. Polityka MG, stanowi
wytyczne dla administracji rządowej i spółek strategicznych sektora gazowego w odniesieniu
do działań mających na celu poprawę bezpieczeństwa energetycznego Polski. Z uwagi na
powyższe w art. 1 projektu wskazano wprost, iż określone w ustawie zasady przygotowania
realizacji i finansowania inwestycji w zakresie terminalu odnoszą się do przedsięwzięć
inwestycyjnych niezbędnych ze względu na istotny interes bezpieczeństwa państwa. Intencją
projektodawcy jest ustawowe przesądzenie charakteru inwestycji w zakresie terminalu.
Wobec tego podmiot dokonujący zamówień publicznych w celu przygotowania i realizacji
takich inwestycji będzie miał możliwość skorzystania z dyspozycji art. 4 pkt 5 ustawy –
Prawo zamówień publicznych, który przewiduje wyłączenie stosowania tej ustawy do
zamówień, jeżeli wymaga tego istotny interes bezpieczeństwa państwa. Podmiot udzielający
zamówień służących przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie terminalu będzie mógł
uznać takie zamówienia za wyczerpujące przesłanki określone w art. 4 pkt 5 ustawy – Prawo
zamówień publicznych, zwłaszcza jeżeli będą one ujęte, z zakreśleniem terminu realizacji, w
harmonogramie zatwierdzonym przez Ministra Skarbu Państwa. Należy podkreślić, że nie
wszystkie zamówienia dokonywane w związku z przygotowaniem lub realizacją inwestycji w
zakresie terminalu będą zamówieniami spełniającymi powyższe przesłanki. Do takich
zamówień, bowiem będzie można zaliczyć tylko te, które są związane z przygotowaniem,
realizacją i finansowaniem inwestycji w zakresie terminalu i są wymagane ze względu na
istotny interes bezpieczeństwa państwa, kwalifikowany m. in. przez termin uruchomienia
terminalu gazu skroplonego wyznaczony na przełom lat 2013 – 2014.

Jednym z głównych celów państwa wskazanych w Polityce MG jest określenie działań
zmierzających do poprawy bezpieczeństwa energetycznego Polski oraz rozwój rynku gazu
ziemnego w kraju, m.in. poprzez budowę i rozbudowę infrastruktury w zakresie przesyłu gazu
ziemnego. Polityka MG wskazuje, iż kluczowymi zadaniami ze względu na poprawę
bezpieczeństwa energetycznego Polski w zakresie gazu ziemnego są m.in.:
1) uwzględnienie w działaniach spółek o istotnym znaczeniu dla bezpieczeństwa
energetycznego zadań związanych z dywersyfikacją dostaw gazu ziemnego, w tym:
a) budowa terminalu do odbioru gazu skroplonego na polskim wybrzeżu,
b) bezpośrednie połączenie gazociągiem ze złożami skandynawskimi,
2) rozbudowa systemu przesyłowego gazu ziemnego,
3) zwiększenie pojemności czynnych podziemnych magazynów gazu.

Kwestia dywersyfikacji dostaw gazu do Polski była przedmiotem prac Rady Ministrów już w
roku 2006. W dniu 3 stycznia 2006 r. Rada Ministrów podjęła uchwałę w sprawie podjęcia
działań w celu przygotowania decyzji inwestycyjnych i handlowych dla dywersyfikacji
dostaw gazu ziemnego ze szczególnym uwzględnieniem budowy terminalu do odbioru gazu
skroplonego oraz dostaw gazu z innych źródeł.

W dniu 31 maja 2006 r. Rada Ministrów podjęła kolejną uchwałę, w której uznała połączenie
polskiego systemu przesyłowego ze złożami gazu ze Skandynawii i dostawy gazu z tego
kierunku oraz budowę terminalu do odbioru gazu skroplonego na polskim wybrzeżu za
zgodne z założeniami dywersyfikacji dostaw gazu do RP i polityką Rządu. Natomiast
uchwała Rady Ministrów z dnia 19 sierpnia 2008 r. podkreśliła znaczenie terminalu
skroplonego gazu ziemnego i potrzebę sprawowania strategicznej kontroli państwa nad tym
kluczowym dla krajowej gospodarki przedsięwzięciem. Dlatego podjęta została decyzja o
powierzeniu realizacji tej inwestycji w zakresie budowy terminalu spółce Polskie LNG Sp. z
2


o.o. pozostającej w pełni własnością spółki Operator Gazociągów Przesyłowych Gaz-System
S.A. – będącej jednoosobową spółką Skarbu Państwa.

Narzędziami kreowania i wspierania przez państwo procesu realizacji polityki w zakresie
bezpieczeństwa energetycznego kraju są m.in. działania legislacyjne, w tym identyfikacja
występujących barier prawnych oraz proponowanie rozwiązań umożliwiających spółkom
sektora gazowego działanie w sposób efektywny w zakresie realizacji strategicznych celów
państwa.

Aktualna sytuacja w zakresie dostaw gazu i występujące w tym obszarze trudności, wskazują
na konieczność przyśpieszenia prowadzonych działań w tym zakresie umożliwiających w
najbliższym możliwym czasie osiągnięcie celów strategicznych, w tym uzyskanie
odpowiedniej struktury bilansu dostaw gazu dla potrzeb gospodarki krajowej. Jest to tym
bardziej istotne, że od kilku lat występują problemy z dostawami gazu z kierunku
wschodniego, głównie drogą transportu przez Ukrainę, z uwagi m.in. na relacje pomiędzy
Ukrainą a Federacją Rosyjską (głównym dostawcą gazu). W przypadku sytuacji kryzysowej
Ukraina priorytetowo traktuje swój własny rynek w odniesieniu do innych krajów. Nie bez
znaczenia są również techniczne ograniczenia systemu przesyłowego Ukrainy. Historia
pokazuje, że w przypadku ostrych zim i zwiększonego zapotrzebowania na gaz na Ukrainie,
już w 2006 r. występowały zaburzenia dostaw z tego kierunku skutkujące koniecznością
wprowadzenia ograniczeń dla polskich odbiorców gazu. W 2007 r. miał miejsce konflikt
Ukrainy z jej dostawcami, co było przyczyną obaw krajowych przedsiębiorstw
energetycznych oraz konsumentów o możliwość zaspokojenia ich potrzeb w zakresie zużycia
gazu. Przełom roku 2008 i 2009 w pełni ukazał wrażliwość polskiego rynku na relacje
polityczne i biznesowe w krajach wschodnich. W tym okresie nastąpiło całkowite przerwanie
dostaw gazu przesyłanych przez Ukrainę, nie tylko do Polski, ale także do pozostałych krajów
Unii Europejskiej. Sytuacja ta wzmocniła poczucie realnego zagrożenia bezpieczeństwa
energetycznego w Unii Europejskiej i udowodniła korzyści płynące z posiadania
wielokierunkowych połączeń międzysystemowych, a zwłaszcza tych, które zapewniają
dostawy gazu ziemnego bezpośrednio ze źródeł jego wydobywania. Kraje Unii Europejskiej
uzupełniały krajowe bilanse gazowe poprzez znaczące zwiększenie dostaw gazu
wydobywanego ze złóż na Morzu Północnym oraz skroplonego gazu ziemnego
otrzymywanego ze źródeł pozaeuropejskich.
3


Oddanie do użytku terminalu gazu skroplonego w winoujściu w sposób zasadniczy wpłynie
na zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego państwa w sektorze gazowym, bowiem
uniezależni rynek krajowy od ryzyka negatywnych skutków wstrzymania dostaw gazu przez
praktycznie jedynego dostawcę gazu z importu. Dzięki elastyczności dostaw, które mogą być
realizowane drogą morską zdecydowanie poprawi się zdolność bilansowania popytu i podaży
na rynku krajowym oraz na sąsiadujących z tym rynkiem rynkach krajów Unii Europejskiej.
W powyższym kontekście szczególnego znaczenia nabiera budowa terminalu skroplonego
gazu ziemnego w winoujściu, jak również gazociągu Baltic Pipe umożliwiającego
połączenie z systemem przesyłowym Królestwa Danii i złożami gazu na Morzu Północnym.
Koniunkcja tych dwóch inwestycji posiada nie tylko cechy lokalnego-krajowego zapewnienia
bezpieczeństwa rynku gazu, ale poprzez połączenie rynków gazu kilku państw, wpisuje się
także w szerszy europejski kontekst współpracy państw Unii Europejskiej w tym zakresie.

Realizacja tych inwestycji wspomagać będzie również strategiczny cel Unii Europejskiej
jakim jest utworzenie jednego wspólnego rynku gazu mającego na celu zapewnienie
swobodnego przepływu gazu w ramach konkurencyjnego wspólnego rynku energii.

Inwestycje wskazane w projekcie ustawy wpisują się także we wspólnotowe cele strategiczne
planu naprawy gospodarczej wyrażone w Komunikacie Komisji do Rady Europejskiej –
Europejski plan naprawy gospodarczej z dnia 26 listopada 2008 r. (KOM(2008)800), wśród
których wymieniono wspieranie bezpieczeństwa energetycznego.

Istotną rolę dla efektywnego funkcjonowania i zapewnienia szybkiej reakcji w sytuacjach
kryzysowych ma także pozostała infrastruktura, w tym w szczególności podziemne magazyny
gazu oraz niezawodna sieciowa infrastruktura przesyłowa o odpowiedniej przepustowości,
pozwalająca na elastyczne organizowanie przesyłu gazu w zależności od występującej w
systemie sytuacji po stronie dostaw. Szczególne znaczenie ma budowa grupy strategicznych
gazociągów zapewniających odpowiednią przepustowość połączenia nowych źródeł z
podziemnymi magazynami gazu. Proces powstawania tych inwestycji musi być skorelowany
z budową terminalu i wymaga zapewnienia możliwie daleko sięgających ułatwień w procesie
planowania, przygotowania i realizacji tych inwestycji, jako inwestycji towarzyszących. W
projekcie ustawy uwzględniono grupę takich zadań, które objęte są przede wszystkim
regulacjami ustawy w zakresie usprawnienia postępowań administracyjnych związanych z
ustalaniem lokalizacji oraz udzielaniem pozwoleń na budowę.
4



W świetle powyższego konieczność kompleksowego i priorytetowego potraktowania
inwestycji w zakresie budowy terminalu LNG oraz opracowania i zastosowania w stosunku
do ich realizacji szczególnych rozwiązań prawnych, upraszczających i przyspieszających
procedury związane z procesem inwestycyjnym należy uznać za konieczne dla zapewnienia
bezpieczeństwa energetycznego państwa. Podkreślenia wymaga również fakt, iż przyjęcie
projektowanej regulacji znacznie ułatwi planowanie i racjonalne wykorzystywanie na ten cel
środków finansowych pochodzących z budżetu Unii Europejskiej.

Projekt ustawy został opracowany z wykorzystaniem doświadczeń i rozwiązań przyjętych w
innych państwach, a w szczególności Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii
Północnej oraz Republiki Federalnej Niemiec. Analiza ustawodawstwa tych państw wskazuje
na priorytetowe traktowanie tego typu inwestycji, uzasadniające m.in. ingerencję w prawo
własności w stopniu większym niż przy innych inwestycjach oraz zastosowanie
uproszczonych procedur. Projekt powiela jednocześnie szereg rozwiązań obowiązujących w
polskim systemie prawnym, w szczególności w ustawie z dnia 27 października 1994 r. o
autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym, ustawie z dnia 10 kwietnia
2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg
publicznych, zwanej dalej „specustawą drogową”, ustawie z dnia 28 marca 2003 r. o
transporcie kolejowym, zwanej dalej „ustawą o transporcie kolejowym”, oraz ustawie z dnia
7 września 2007 r. o przygotowaniu finałowego turnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej
UEFA EURO 2012.

Rozwiązania prawne w projekcie ustawy

Przedmiot ustawy i przepisy ogólne
Budowa terminalu LNG, wraz z powiązanymi z nim inwestycjami obejmuje stosunkowo
wąski zakres przedmiotowy podejmowanych działań. Niemniej z uwagi na bezpieczeństwo
energetyczne państwa i znaczenie tych inwestycji dla gospodarki krajowej, konieczne jest
opracowanie i uchwalenie ustawy umożliwiającej sprawne i szybkie ich przeprowadzenie.

Za koniecznością szybkiej realizacji inwestycji w zakresie terminalu LNG przemawiają
wymogi nadrzędnego interesu publicznego, dlatego też projekt ustawy wprowadza
5