Rządowy projekt ustawy - Prawo geologiczne i górnicze

- 50 -

d) zawartość części nierozpuszczalnych w poszczególnych warstwach soli, różniących się mię-
dzy sobą,
e) zawartość poszczególnych rodzajów soli oraz współczynnik rozpuszczalności,
f) wyniki pomiarów i badań wykonane w czasie wiercenia otworu,
g) prognozy wydobycia na podstawie danych uzyskanych w czasie wiercenia;
2) dokumentację, w szczególności zawierającą:
a) projekt techniczny eksploatacji, zawierający opis systemu eksploatacji, siatkę rozmieszcze-
nia otworów eksploatacyjnych, schemat uzbrojenia otworów, technikę podnoszenia rur eks-
ploatacyjnych, schemat sieci rurociągów i urządzeń technologicznych oraz typ, rodzaj i cha-
rakterystykę urządzeń wiertniczych,
b) projekt technologiczny eksploatacji, zawierający opis procesu ługowania, sposób rejestracji,
obliczenia parametrów technologicznych i oceny skutków eksploatacji w zakresie powsta-
wania pustek poeksploatacyjnych,
c) projekt rozwoju frontu eksploatacyjnego,
d) dzienniki pomiarów parametrów technologicznych w otworach eksploatacyjnych, na pod-
stawie notowań stacji kontrolno-pomiarowych i pomiarów echosondą,
e) książki pracy otworów eksploatacyjnych,
f) inne dokumenty, na podstawie których są podejmowane decyzje dotyczące tymczasowego
lub doraźnego sposobu prowadzenia ruchu bądź obserwacji.
§ 310. Po zakończeniu wiercenia otworów eksploatacyjnych likwiduje się wszelkie zbiorniki
ziemne, rowy i inne nierówności terenu w promieniu równym połowie odległości między sąsied-
nimi otworami.
§ 311. 1. W przypadku złóż wysadowych dokumentacja, o której mowa w § 309 pkt 2, może
być ujednolicona i obowiązywać dla większej liczby otworów eksploatacyjnych.
2. Podczas eksploatacji złoża soli dokumentację techniczną otworów, o której mowa w § 309
pkt 1, na bieżąco uzupełnia się danymi określającymi:
1) ilość soli wydobytej z powstającej komory;
2) ilość cieczy wtłoczonej i wypływającej z komory, z podaniem jej zasolenia;
3) głębokość zalegania stropu i spągu komory oraz kształt komory;
4) wszelkie inne zjawiska występujące w komorze i w otworze eksploatacyjnym, zauważone w
procesie eksploatacji.
3. Dane wymienione w ust. 2 pkt 1, 2 i 4 odnotowuje się w karcie otworu eksploatacyjnego z
częstotliwością dobową i bilansuje się je miesięcznie.
4. Dane dotyczące głębokości zalegania stropu i spągu komory oraz kształtu komory eksplo-
atacyjnej przedstawia się w sposób ustalony przez kierownika ruchu zakładu górniczego.
§ 312. Przed przystąpieniem do pierwszego zapuszczania kolumn rur eksploatacyjnych prze-
prowadza się kontrolę średnicy i głębokości otworu oraz założony pomocniczy punkt odniesienia
podczas wszelkich manipulacji rurami w otworze.
§ 313. Kolumny rur wolno wiszących w otworze umocowuje się w więźbie rurowej, w sposób
uniemożliwiający ich niekontrolowane przesunięcia względem siebie i wpadnięcie do otworu oraz
w sposób ułatwiający manipulacje tymi kolumnami.



-51-
§ 314. Wszelkich zmian w otworach eksploatacyjnych lub przygotowywanych do eksploatacji
dokonuje się pod nadzorem osoby dozoru ruchu odpowiedniej specjalności i dokumentuje się je.
§ 315. Przed rozpoczęciem wydobywania sprawdza się prawidłowość funkcjonowania urzą-
dzeń kontrolno-pomiarowych i zabezpieczających.
§ 316. Wielkość wydobycia z poszczególnych otworów, strefy złoża przeznaczone do eksplo-
atacji oraz dopuszczalne wielkości wydobycia z tych stref ustala kierownik ruchu zakładu górni-
czego; wielkości te odnotowuje się w książkach pracy otworów eksploatacyjnych.
§ 317. 1. Ługowanie soli otworami, zwłaszcza w wysadach solnych, gdy wysokość komory ma
przekraczać 400 m, prowadzi się z olejową ochroną stropu, w systemie ługowania boczno-
stropowym.
2. W złożach zalegających do głębokości 500 m, zwłaszcza typu pokładowego o dużej ilości
wkładek ilastych, przedzielających pokłady soli, powinny być stosowane takie systemy eksploata-
cji, aby uzyskać komory o regularnych kształtach, zbliżonych do cylindrycznych.
3. W przypadku stwierdzenia hydraulicznego przebicia lub przeługowania między komorami
eksploatacyjnymi, kierownik ruchu zakładu górniczego powoduje wyłączenie z ruchu komór stwa-
rzających zagrożenie naruszenia stabilności górotworu i stateczności powierzchni. Ponowne
wznowienie eksploatacji może nastąpić po określeniu sposobu dalszej eksploatacji i uprzednim
powiadomieniu właściwego organu nadzoru górniczego.
§ 318. W przypadku przerwy w eksploatacji otworu spowodowanej względami technicznymi
kierownik ruchu zakładu górniczego każdorazowo ustala sposób przeprowadzenia prac w celu
powtórnego włączenia go do eksploatacji.
§ 319. Wyloty rur okładzinowych i eksploatacyjnych wyposaża się w odpowiednią głowicę ru-
rową szczelną i wytrzymałą, dostosowaną do ciśnień występujących w czasie pracy otworu, umoż-
liwiającą:
1) podłączenie rurociągów lub kabli sygnalizacyjnych do stacji kontrolno-pomiarowej;
2) wymianę poszczególnych elementów armatury i skręcanie kolumn rur eksploatacyjnych oraz
manipulacje nimi;
3) bezpieczne odprężenie i odprowadzenie gazów, w przypadku przewidywanego występowania
gazu ziemnego.
§ 320. W trakcie eksploatacji otworów wykonuje się pomiary objętości i kształtu ługowanych
wyrobisk; sposób wykonywania pomiarów ustala kierownik ruchu zakładu górniczego.
§ 321. W przypadku wystąpienia awarii odwiertu eksploatacyjnego kierownik ruchu zakładu
górniczego podejmuje decyzję o sposobie usunięcia awarii odwiertu, jego rekonstrukcji lub likwi-
dacji.
§ 322. Dla każdego otworu przeznaczonego do eksploatacji kierownik ruchu zakładu górnicze-
go określa kryteria decydujące o wyłączeniu go z ruchu, ze względu na ochronę powierzchni oraz
zasobów wód powierzchniowych i wgłębnych.
§ 323. 1. Przy wydobywaniu soli głębokimi odwiertami, zwłaszcza w wysadowych złożach so-
li o przewidywanej głębokości komór ponad 1000 m, urządzenia dozujące i kontrolne oleju ekra-
nującego strop powstającej komory powinny być stale czynne, a ich pracę w sposób ciągły reje-
struje się w stacji kontrolno-pomiarowej.

- 52 -

2. Podczas wydobywania, gdy pomiary geodezyjne pola otworowego wykazują osiadanie, kie-
rownik ruchu zakładu górniczego wyznacza drogi dojścia do poszczególnych rejonów pola otwo-
rowego, jak również drogi transportowe oraz dopuszczalne obciążenie i szybkość przejazdów.
§ 324. Podczas zasypywania zapadlisk powstałych na polu otworowym lub przemieszczaniu
mas podsadzkowych, przy podsadzaniu komór poeksploatacyjnych:
1) wyznacza się bezpieczne kierunki dowozu mas podsadzkowych oraz drogi, po których może
poruszać się ciężki sprzęt, na podstawie rozeznania w zakresie miąższości i szczelności półki
ochronnej nad komorami;
2) wyznacza się na drodze dojazdowej miejsca, do których wolno dojeżdżać ciężkimi maszynami;
3) wyznacza się osoby dozoru ruchu prowadzące obserwacje zachowania stateczności krawędzi
zapadliska;
4) w razie prowadzenia prac w porze nocnej, miejsca pracy oświetla się, a prace prowadzi na
podstawie zezwolenia kierownika ruchu zakładu górniczego pod nadzorem osoby wyższego
dozoru ruchu;
5) w razie wystąpienia strefy obrywów brzegów zapadliska, skąd spychane są masy wypełniające,
natychmiast zmienia się miejsca składowania spychanych mas,
§ 325. 1. Dla zapewnienia bezpieczeństwa ruchu zakładu górniczego i prawidłowej gospodarki
złożem wykonuje się pomiary, badania i obserwacje po zakończeniu wiercenia otworów eksplo-
atacyjnych.
2. Pomiary, badania i obserwacje, o których mowa w ust. 1, stanowią podstawę ustalenia
optymalnych warunków eksploatacji oraz rodzajów pomiarów i badań w trakcie eksploatacji.
3. Szczegółowe zakresy pomiarów, badań i obserwacji oraz ich częstotliwości określa kierow-
nik ruchu zakładu górniczego.
§ 326. 1. Ostateczne rozmiary wyługowanych wyrobisk określa się za pomocą pomiarów echo-
sondą.
2. W razie ługowania danym otworem kilku komór leżących na różnych głębokościach, pomia-
ry te wykonuje się dla każdej z nich.
3. Ilość pomiarów kształtu komory przy eksploatacji w kilku poziomach powiększa się tak, aby
można w odpowiednim czasie podjąć działania zabezpieczające przed możliwością ługowania soli
w poziomach wyżej zalegających.
4. Częstotliwość pomiarów kształtu komór oraz pomiarów kontrolnych ustala kierownik ruchu
zakładu górniczego.
§ 327. Przy eksploatacji otworowej, opartej na technologii z ciągłym podnoszeniem kolumn
rur eksploatacyjnych, pomiary kształtu wyrobisk przeprowadza się w odstępach czasowych nie-
przekraczających 6 miesięcy.
§ 328. 1. Nadzór nad prowadzeniem pomiarów, badań i obserwacji sprawują oraz interpretacji
ich wyników dokonują pracownicy wyznaczeni przez kierownika ruchu zakładu górniczego. W
interpretacji wyników pomiarów kształtu wyrobisk powinien uczestniczyć mierniczy górniczy.
2. Wyniki pomiarów, badań i obserwacji dokumentuje się w książkach pracy otworu.
§ 329. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w rozługowaniu komory eksploatacyjnej,
zagrażającej przeługowaniem filara międzykomorowego, podejmuje się działania zapobiegające.



-53-
§ 330. W przypadku pionowego podługowania złoża soli wzdłuż kolumn rur eksploatacyjnych
otwór powinien być wyłączony z ruchu do czasu zlikwidowania tego zjawiska.
§ 331. W przypadku wystąpienia nieprawidłowego rozługowania komór eksploatacyjnych w
polu otworowym, przy ciśnieniowej metodzie eksploatacji, wstrzymuje się eksploatację w tym
polu lub rejonie pola, dokonując rozpoznania przyczyn i zmiany technologii eksploatacji.
§ 332. 1. Gdy strop komory eksploatacyjnej dochodzi do półki ochronnej, a eksploatacja jest
prowadzona bez olejowej ochrony stropu, otwór wyłącza się z eksploatacji.
2. Niezlikwidowane komory poeksploatacyjne, wyłączone z ruchu, których strop znalazł się w
rejonie półki ochronnej, okresowo sprawdza się, mierząc w nich położenie i kształt stropu komory.
3. Częstotliwość pomiaru stropu komory ustala kierownik ruchu zakładu górniczego.
§ 333. Przed rozpoczęciem ługowania soli na terenie pola otworowego oraz wokół pola w gra-
nicach przewidywanych wpływów eksploatacji wyznacza się punkty pomiarowe (piezometry) dla
umożliwienia obserwacji kształtowania się stosunków hydrogeologicznych oraz zmian składu
chemicznego wód podziemnych z horyzontów, z których woda jest pobierana do celów komunal-
nych, jak również z horyzontów przepuszczalnych w nadkładzie złoża soli.
§ 334. 1. Pierwsze pomiary i analizy wód wykonuje się przed rozpoczęciem eksploatacji, a na-
stępnie z częstotliwością i w zakresie ustalonym przez kierownika ruchu zakładu górniczego.
2. Sposób prowadzenia i ewidencjonowania wyników pomiarów i obserwacji określa kierow-
nik ruchu zakładu górniczego.
§ 335. 1. Komory eksploatacyjne, które osiągnęły projektowane wymiary i z których wydobyto
założoną ilość soli, wyłącza się z ruchu, a odwierty zabezpiecza przed włączeniem do obiegu eks-
ploatacyjnego.
2. Głowice odwiertów udostępniających komory wyłączone z ruchu zabezpiecza się przed
możliwością nadmiernego wzrostu ciśnienia solanki wypełniającej układ komora — otwór, przez
zamontowanie urządzeń pomiarowych ciśnienia solanki oraz urządzeń odprowadzających jej
nadmiar.
3. Urządzenia, o których mowa w ust. 2, podłącza się do stacji aparatury kontrolno-
pomiarowej lub pozostawia pod ciągłą obserwacją osób obsługi i dozoru.
4. Ciśnienie na głowicy odwiertu wyłączonego z ruchu nie może przekroczyć ciśnienia ko-
niecznego do wytłoczenia nadmiaru solanki do zbiornika polowego.
§ 336. Likwidację zakładu górniczego lub jego części, wydobywającej sól metodą ługowania,
przeprowadza się w taki sposób, aby:
1) podziemne wyrobiska nie zagrażały stateczności powierzchni,
2) powierzchnia, po zlikwidowaniu wszystkich urządzeń technicznych, mogła być zrekultywo-
wana i przekazana do dalszego wykorzystania.
§ 337. 1. Podziemne komory eksploatacyjne wypełnione solanką mogą być pozostawione w
stanie, jaki osiągnęły w chwili zakończenia eksploatacji, jeżeli filary i ochronna półka stropowa
mają wymiary gwarantujące bezpieczeństwo powierzchni.
2. W przypadkach innych niż określone w ust. 1, komory poeksploatacyjne zabezpiecza się
bądź likwiduje w sposób ustalony przez kierownika ruchu zakładu górniczego.

- 54 -

3. Zabezpieczanie komór poeksploatacyjnych przez podsadzanie można prowadzić z zastoso-
waniem materiałów, które nie będą w sposób szkodliwy wpływać na środowisko.
4. W razie zastosowania do podsadzania komór poeksploatacyjnych odpadów, dozwolone jest
wykorzystanie jedynie tych odpadów, które zostały określone w przepisach wydanych na podsta-
wie ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach.
5. Należy kontrolować i dokumentować ilość zastosowanej mieszaniny podsadzkowej.
6. W przypadkach określonych w ust. 4 należy prowadzić obserwacje wpływu odpadów na
skład wód podziemnych i powierzchniowych na obszarze pola otworowego i otaczających go ob-
szarów.
§ 338. 1. W przypadku pozostawienia podziemnych wyrobisk napełnionych solanką, a niewy-
pełnionych materiałem podsadzkowym, szczególnie w wysadach solnych, powinno być przewi-
dziane odbieranie solanki z odwiertów eksploatacyjnych, wypływającej w wyniku naturalnego
zaciskania komór eksploatacyjnych.
2. Urządzenia odbierające solankę z odwiertów i rurociągi prowadzące do miejsca jej groma-
dzenia wykonuje się z materiałów odpornych na korozję oraz układa w sposób umożliwiający
użytkowanie powierzchni.
§ 339. 1. W przypadku gdy komory eksploatacyjne są tak połączone hydraulicznie między so-
bą, że w całym polu otworowym lub w większej części jego obszaru panują wyrównane ciśnienia
na wszystkich odwiertach, a równocześnie jest zeszczelinowana hydraulicznie ochronna półka
stropowa, likwidacja zakładu górniczego nie wymaga zabudowy systemu odprężającego odwierty
eksploatacyjne.
2. Sposób zapobiegania zanieczyszczeniu warstw przypowierzchniowych oraz wód solanką
wyciskaną z niepodsadzonych komór określa kierownik ruchu zakładu górniczego.
§ 340. Do czasu zaniku samowypływów solanki z komór poeksploatacyjnych likwidowanego
zakładu górniczego:
1) utrzymuje się sprawną instalację odbierającą solankę z odwiertów eksploatacyjnych i odpro-
wadzającą tę solankę z pola otworowego;
2) prowadzi się pomiary ilości odprowadzonej solanki i jej dokumentowanie z częstotliwością
ustaloną przez kierownika ruchu zakładu górniczego;
3) okresowo wykonuje się pomiary geodezyjne powierzchni pola otworowego i sąsiadujących z
nim terenów;
4) prowadzi się obserwacje hydrogeologiczne na powierzchni pola otworowego i otaczających go
obszarów;
5) likwiduje wszelkie osiadania o charakterze nieciągłym, występujące na polu otworowym, oraz
wypełnia większe osiadania o charakterze ciągłym.
§ 341. Wyrobiska zakładu górniczego wydobywającego sól otworami wiertniczymi uznaje się
za zlikwidowane, gdy zanikną samowypływy solanki wywołane naturalnym zaciskaniem komór
poeksploatacyjnych oraz nastąpi ustabilizowanie powierzchni pola otworowego.
Rozdział 11
Wydobywanie solanek, wód leczniczych i termalnych
§ 342. Przepisy § 306—309 stosuje się odpowiednio do prac przygotowawczych związanych z
wydobywaniem naturalnych solanek, wód leczniczych i termalnych.