Rządowy projekt ustawy - Prawo geologiczne i górnicze

sygnalizacji szybowej przeznaczone do zabudowania w podziemnych zakładach górniczych
eksploatujących kopaliny niepalne i nieposiadających pól metanowych mogą być wykonane
jako urządzenia budowy normalnej.
1.7.4.2.
W szybach wydechowych zakładów górniczych z zagrożeniem metanowym, układ łączności
szybowej wykonany jako lokalny system łączności powinien być wyposażony w iskrobez-
pieczne aparaty telefoniczne.
1.7.4.3. Połączenia poszczególnych elementów urządzenia sygnalizacji szybowej powinny być wyko-
nane za pomocą oddzielnej sieci kablowej. Sieć ta może być wykorzystywana wyłącznie dla
urządzenia sygnalizacji szybowej danego górniczego wyciągu szybowego.
1.7.4.4. Można powiązać obwody urządzenia sygnalizacji szybowej z obwodami układów sterowania i
automatyki pod warunkiem:
1) galwanicznego odizolowania tych układów od obwodów urządzenia sygnalizacji szybo-
wej;
2) wyraźnego oznaczenia wszystkich punktów powiązań w dokumentacji i na łączówkach.
Wymagania określone w ppkt 1 i 2 nie mają zastosowania do urządzenia sygnalizacji szybo-
wej, którego funkcje realizowane są w systemie sterowników programowalnych, wspólnym
dla innych elementów górniczego wyciągu szybowego.
1.7.4.5. Elementy
urządzenia sygnalizacji szybowej powinny być tak zabudowane na stanowiskach
sygnałowych i stanowisku maszynisty maszyn wyciągowych, aby nie zagrażały bezpieczeń-
stwu pracy oraz nie powodowały ograniczenia widoczności.
1.7.4.6. Na
każdym stanowisku sygnałowym z jazdą ludzi, w miejscu widocznym dla wsiadających,
powinna być umieszczona tablica informacyjna „Jazda ludzi dozwolona”, a na stanowiskach
bez jazdy ludzi tablica informacyjna „Jazda ludzi zabroniona”. Tablica „Jazda ludzi dozwolo-
na” powinna być koloru zielonego, tablica „Jazda ludzi zabroniona” - koloru czerwonego, a
napis w obydwu przypadkach - koloru białego.
1.7.4.7. Kodowanie
wskaźników i elementów manipulacyjnych powinno być zgodne z wymaganiami
dotyczącymi zasad współdziałania człowieka z maszyną. Wykonanie wskaźników i elementów
manipulacyjnych zgodnie z wymaganiami określonymi w odpowiednich Polskich Normach
stwarza domniemanie, że wyrób spełnia powyższe zasady.
1.7.4.8. Elementy
urządzenia sygnalizacji szybowej przeznaczone do zabudowania w pomieszczeniu
maszyny wyciągowej powinny być tak wykonane, aby spełniać następujące wymagania:
1) sygnalizatory optyczne powinny być umieszczone w polu widzenia maszynisty maszyn
wyciągowych i w taki sposób, aby nie utrudniały równoczesnej obserwacji innych
elementów górniczego wyciągu szybowego, a w szczególności wskaźników głębokości
i prędkości oraz organu pędnego;
2) sygnalizatory optyczne mogą być instalowane w pulpicie sterowniczym, lecz w sposób
wyraźnie odróżniający je od pozostałej aparatury kontrolno-pomiarowej maszyny wycią-
gowej;
3) dla wykluczenia pomyłek, sygnały akustyczne sygnalizatorów powinny wyraźnie różni się
tonem.
1.7.4.9. Instalacja
urządzeń na stanowiskach sygnałowych powinna być tak wykonana, aby:
1) główne stanowiska sygnałowe oraz stanowiska sygnałowe poziomów były instalowane
zarówno od strony wsiadania ludzi, jak i zapychania wozów, oraz były tak umieszczone,
aby obsługujący je sygnalista szybowy miał zapewnioną dobrą widoczność w stronę wrót
szybowych i urządzeń przyszybowych;
2) sygnalista szybowy w czasie obsługi urządzenia sygnalizacji szybowej nie był narażony
na potrącenie przez zapychane wozy lub inne urządzenie;
3) w przypadku równoległego łączenia nadajników sygnalizacji pośpiesznej lub sygnalizacji
jednouderzeniowej sygnalista szybowy miał możliwość kontrolowania dostępu do nich
innych osób nieuprawnionych;

41
4) sygnały optyczne z odpowiednim napisem informujące o załączeniu jazdy ludzi były wi-
doczne zarówno dla osób wchodzących do naczynia wyciągowego, jak i wychodzących z
niego;
5) sygnały optyczne informujące o zablokowaniu hamulca manewrowego maszyny wycią-
gowej były widoczne zarówno od strony przyszybia, jak i z naczynia wyciągowego;
6) lampki kontrolne nadajników „gotów” były umieszczone w nadajnikach „gotów”;
7) sygnały optyczne na wszystkich stanowiskach sygnałowych, z wyjątkiem sygnału wymie-
nionego w ppkt 4, informującego o załączeniu jazdy ludzi, zamiast napisu były opatrzone
jednoznacznie ustalonym skrótem;
8) nadajniki
sygnałowe o różnym przeznaczeniu były zaopatrzone w wyróżniające się przy-
ciski, cięgła lub uchwyty; nadajniki alarmowe i ich przyciski, cięgła lub uchwyty powinny
być dodatkowo wyróżnione kolorem czerwonym;
9) łącznik blokujący posiadał wyraźnie rozróżnione i oznaczone pozycje odpowiadające od-
blokowaniu lub zablokowaniu hamulca manewrowego maszyny wyciągowej;
10) na stanowiskach sygnałowych, na których widoczność naczynia wyciągowego jest ograni-
czona, był instalowany sygnał optyczny, informujący o obecności naczynia wyciągowego
i zahamowaniu maszyny wyciągowej.
1.7.4.10. Zapowiadanie
załączenia rodzaju pracy górniczego wyciągu szybowego wymagającego po-
twierdzenia powinno spowodować załączenie na stanowisku maszynisty maszyn wyciągowych
i na stanowiskach sygnałowych, na których sygnalizowany jest dany rodzaj pracy, pulsującego
światła lamp sygnalizacyjnych tego rodzaju pracy górniczego wyciągu szybowego. wiatło
pulsujące powinno świecić aż do chwili załączenia danego rodzaju pracy. Po załączeniu za-
dysponowanego rodzaju pracy światło pulsujące powinno zmienić się na światło ciągłe. Do
zapowiadania i rezygnacji z jazdy osobistej oraz rewizji powinny być stosowane łączniki nie-
stabilne.
1.7.5. Urządzenia sterowniczo-sygnałowe.
1.7.5.1. Budowa
urządzeń sterowniczo-sygnałowych. Wymagania w zakresie funkcjonalnym.
1.7.5.1.1. Urządzenie sterowniczo-sygnałowe, zwane dalej „USS”, powinno umożliwiać:
1) nadanie
sygnału alarmowego;
2) zablokowanie maszyny wyciągowej w stanie zahamowanym;
3) nadanie
sygnału startowego oraz uruchamianie maszyny wyciągowej przy automatycznym
sterowaniu maszyny wyciągowej;
4) zdalne uruchamianie i zatrzymywanie maszyny wyciągowej w celu przeprowadzenia re-
wizji lin, kół linowych/odciskowych lub naczyń wyciągowych;
5) przekazywanie informacji za pomocą sygnalizacji jednouderzeniowej zgodnie z wymaga-
niami dotyczącymi urządzeń sygnalizacji szybowej;
6) nadawanie
sygnałów akustycznych lub zdalnego uruchamiania i zatrzymywania maszyny
wyciągowej w celu przeprowadzenia rewizji szybu i prac szybowych;
7) ustalenia rodzaju pracy wyciągu szybowego i przynależnego rodzaju sterowania maszyny
wyciągowej;
8) kontrolę pracy górniczego wyciągu szybowego oraz elementów urządzeń współpracują-
cych;
9) informację o pracy i stanie wyciągu szybowego;
10) dwukierunkową łączność foniczną pomiędzy stanowiskami sygnałowymi i stanowiskiem
maszynisty maszyn wyciągowych.
1.7.5.1.2. USS
powinno:
1) posiadać dwa zasilania prądu stałego, do których nie może być dołączony żaden odbiornik
niewchodzący w skład USS;

42
2) posiadać obwody elektryczne galwanicznie odizolowane od innych sieci;
3) posiadać urządzenie samoczynnie wskazujące maszyniście maszyn wyciągowych, że USS
jest pod napięciem;
4) posiadać urządzenia kontrolujące w sposób ciągły stan izolacji sieci sygnałowej, sygnali-
zujące (akustycznie i optycznie) doziemienie przy spadku rezystancji izolacji. Dobór za-
bezpieczeń i ich nastaw powinien być wykonany w sposób zapewniający bezpieczeństwo
w czasie pracy i konserwacji. Wykonanie urządzenia zgodnie z wymaganiami określony-
mi w odpowiednich Polskich Normach stwarza domniemanie, że wyrób jest bezpieczny;
5) zapewniać niezawodną pracę przy spadku napięcia zasilającego, nie większym niż o 10%
napięcia znamionowego;
6) posiadać urządzenie, które przy spadku napięcia zasilającego większym niż 10% napięcia
znamionowego:
a) odłączy samoczynnie USS od zasilania, przy czym odłączenie to powinno być sy-
gnalizowane (akustycznie i optycznie) na stanowisku maszynisty maszyn wyciągo-
wych,
b)
spowoduje samoczynne zatrzymanie ruchu maszyny wyciągowej.
Wymagania określone w ppkt 1 i 2 nie mają zastosowania do USS, których funkcje są reali-
zowane w systemie sterowników programowalnych, wspólnym dla innych elementów górni-
czego wyciągu szybowego.
1.7.5.1.3. USS
powinno
wykluczyć możliwość wytworzenia na stanowisku maszynisty maszyn wycią-
gowych sygnałów wstępnych, mogących sugerować przedwcześnie sygnał do odjazdu.
1.7.5.1.4.
USS do jazdy ludzi powinno posiadać wyposażenie zgodnie z wymaganiami określonymi w
tym załączniku dla tego rodzaju pracy.
1.7.5.1.5. Układ alarmowy służący do awaryjnego zatrzymania maszyny wyciągowej przez wytworzenie
sygnału alarmowego powinien spełniać następujące wymagania:
1) powinien
posiadać obwody alarmowe tak grupujące nadajniki alarmowe i inne elementy
kontrolne wykrywające stany bezpośredniego zagrożenia ruchu górniczego wyciągu szy-
bowego, aby inicjowane przez nie sygnały alarmowe powodowały awaryjne zatrzymanie
odpowiednio tylko maszyny wyciągowej macierzystego przedziału bądź maszyn wycią-
gowych obydwu przedziałów szybu;
2) powinien
posiadać obwody układu alarmowego, działające na zasadzie prądu ciągłego, a
przerwa obwodu powinna spowodować samoczynne wytworzenie sygnału alarmowego;
3) powinien być tak wykonany, aby jego wyłączenie mogło nastąpić wyłącznie przy
całkowitym odłączeniu USS spod napięcia.
1.7.5.1.6. Sygnał alarmowy powinien spełniać wymagania określone w pkt 1.7.5.1.5 ppkt 1 oraz
następujące wymagania:
1) powinien
być akustyczny i optyczny;
2) do
wytworzenia
sygnału akustycznego powinny być stosowane buczki lub inne przetwor-
niki elektroakustyczne o jednoznacznie wyróżnionym tonie;
3) sygnał akustyczny powinien być słyszalny na każdym stanowisku w szybie i w pomiesz-
czeniu maszyny wyciągowej;
4) sygnał akustyczny na stanowisku w pomieszczeniu maszyny wyciągowej powinien trwać
do czasu skasowania, na pozostałych stanowiskach - co najmniej przez okres 5 s;
5) kasowanie
sygnału optycznego może nastąpić po usunięciu przyczyny jego wywołania.
1.7.5.1.7. Sygnał alarmowy powodujący awaryjne zatrzymanie maszyn wyciągowych obydwu przedzia-
łów w szybach dwuprzedziałowych powinien powstać co najmniej w następujących przypad-
kach:
1) po
użyciu nadajników alarmowych w jednym z przedziałów;
2) po
zadziałaniu kontroli pracy lin wyrównawczych w jednym z przedziałów.

43
1.7.5.1.8. Sygnał alarmowy powodujący awaryjne zatrzymanie maszyny wyciągowej tylko macierzyste-
go przedziału powinien powstać co najmniej w następujących przypadkach:
1) zmniejszenia
się odstępów eksploatacyjnych, określonych dla ruchu naczyń wyciągowych
na skutek zmiany położenia cyklicznie przemieszczanych elementów technologicznych w
stanie niezahamowanej maszyny wyciągowej;
2) powstania innych nieprawidłowości mogących stwarzać zagrożenie dla bezpieczeństwa
ruchu górniczego wyciągu szybowego.
1.7.5.1.9. Układ blokad maszyny wyciągowej, uniemożliwiający odhamowanie hamulca manewrowego
oraz nadanie sygnału zdalnego uruchamiania i sygnału startowego, powinien spełniać następu-
jące wymagania:
1) posiadać obwody blokad grupujące odpowiednio łączniki blokad i inne elementy kontrol-
ne, wykrywające stany niepozwalające na ruch górniczego wyciągu szybowego, których
zadziałanie powoduje wystąpienie blokady;
2) obwody
układu blokad powinny działać na zasadzie prądu ciągłego, a przerwa obwodu
powinna spowodować samoczynnie stan uniemożliwiający ruch maszyny wyciągowej;
3) zadziałanie układu blokad w stanie odhamowania hamulca manewrowego maszyny wy-
ciągowej powinno spowodować stan jego zablokowania po zahamowaniu maszyny wy-
ciągowej;
4) przy
ręcznym sterowaniu maszyny wyciągowej cofnięcie blokady nie może spowodować
samoczynnego odhamowania maszyny wyciągowej.
1.7.5.1.10. Na
każdym stanowisku, z którego można nadawać sygnały jednouderzeniowe, powinien być
zainstalowany łącznik blokujący.
1.7.5.1.11.
Stan zablokowania lub odblokowania maszyny wyciągowej powinien być sygnalizowany na
stanowisku maszynisty maszyn wyciągowych sygnałami optycznymi z odpowiednim napisem.
1.7.5.1.12.
Stan zablokowania maszyny wyciągowej powinien być sygnalizowany sygnałem optycznym:
1) na stanowisku maszynisty maszyn wyciągowych z wyróżnieniem stanowiska, z którego
zablokowano maszynę wyciągową;
2) na stanowiskach sterowniczo-sygnałowych, z których spowodowano zablokowanie ma-
szyny wyciągowej.
1.7.5.1.13. W
układzie blokad maszyny wyciągowej powinna być przewidziana możliwość awaryjnego
odblokowania maszyny wyciągowej, które powinno:
1) być możliwe tylko przy zahamowanej maszynie wyciągowej;
2) umożliwiać uruchomienie maszyny wyciągowej tylko przy: wydobyciu i sygnalizacji jed-
nouderzeniowej, jazdach niewydobywczych i ograniczonej prędkości jazdy do 2 m/s;
3) być sygnalizowane na stanowisku maszynisty maszyn wyciągowych;
4) być zabezpieczone przed nadużyciem przez założenie plomby.
1.7.5.1.14. Układ blokad maszyny wyciągowej powinien uniemożliwić uruchomienie maszyny wyciągo-
wej co najmniej w następujących przypadkach:
1) po
załączeniu wydobycia:
a) przy
nierozładowaniu skipu na nadszybiu, z wyjątkiem pracy przy załączonej
sygnalizacji jednouderzeniowej,
b) przy nieczynnej odstawie urobku i nierozładowanym zbiorniku wyładowczym,
z wyjątkiem pracy przy załączonej sygnalizacji jednouderzeniowej,
c)
od chwili otwarcia którychkolwiek wrót szybowych do czasu ich zamknięcia;
2) po
rozpoczęciu się procesu załadowania, z wyjątkiem pracy przy załączonej sygnalizacji
jednouderzeniowej;

44
3) położenia cyklicznie przemieszczanego elementu technologicznego, w szczególności
uszczelniaczy lub pomostu, który powoduje zmniejszenie odstępów obowiązujących dla
ruchu naczyń wyciągowych;
4) po
załączeniu rewizji szybu od chwili przełączenia USS na ten rodzaj pracy górniczego
wyciągu szybowego, a następnie po każdym zahamowaniu maszyny wyciągowej do chwi-
li nadania sygnału z szybu do jazdy; odblokowanie spowodowane nadaniem tego sygnału
nie może trwać dłużej niż 6 s;
5) po
wyłączeniu aparatu rejestrującego.
1.7.5.1.15. Dozwolone
jest
przemieszczenie naczynia wyciągowego przy otwartych wrotach z uprawnio-
nego stanowiska sterowniczo-sygnałowego podczas rewizji naczyń wyciągowych i lin wycią-
gowych.
1.7.5.1.16.
Zdalne uruchomienie maszyny wyciągowej przy prowadzeniu wydobycia powinno być reali-
zowane po nadaniu sygnału startowego.
1.7.5.1.17. Powstanie
sygnału startowego powinno nastąpić jedynie po spełnieniu następujących warun-
ków:
1) uprawnieniu nadajników lub układu zdalnego uruchomienia przy wydobyciu dla następu-
jących rodzajów pracy:
a)
zdalnego uruchamiania maszyny wyciągowej zgodnie z pkt 1.7.5.1.28 ppkt 1,
b)
sygnalizacji startowej zgodnie z pkt 1.7.5.1.28 ppkt 1;
2) zakończeniu załadunku i rozładunku skipów przy pracy dwoma skipami lub tylko odpo-
wiednio załadunku czy rozładunku skipu przy pracy jednym skipem;
3) gdy maszyna wyciągowa jest zahamowana hamulcem manewrowym;
4) gdy przemieszczane elementy technologiczne znajdują się w położeniu określonym dla
ruchu naczyń wyciągowych;
5) obecności skipu na stanowisku załadowczym przy pracy dwoma skipami lub odpowiednio
obecności skipu na stanowisku załadowczym czy rozładowczym przy pracy jednym ski-
pem;
6) gdy maszyna wyciągowa nie jest zablokowana łącznikami blokad;
7) gdy czynna jest odstawa urobku na nadszybiu lub przy nieczynnej odstawie jest pusty
zbiornik rozładowczy.
1.7.5.1.18. Sygnał startowy powinien być sygnałem kierunkowym.
1.7.5.1.19. Sygnał startowy powinien być kasowany z chwilą wykonania programu lub przerwania obwo-
du bezpieczeństwa.
1.7.5.1.20. Sygnał startowy na stanowisku maszynisty maszyn wyciągowych powinien być sygnałem
akustycznym, różniącym się wyraźnie od sygnału akustycznego wykonawczego, i sygnałem
optycznym z napisem „Start”.
1.7.5.1.21. Nadanie
sygnału startowego powinno być sygnalizowane w miejscu nadania sygnałem
optycznym.
1.7.5.1.22.
Zdalne uruchomienie maszyny wyciągowej przy rewizji lin wyciągowych, naczyń wyciągo-
wych, kół linowych/odciskowych może się odbywać po spełnieniu następujących wymagań:
1) uprawnienie nadajników do zdalnego uruchomienia maszyny wyciągowej przy prowa-
dzeniu rewizji lin wyciągowych, naczyń wyciągowych, kół linowych/odciskowych po-
winno być dokonane dla rodzaju pracy określonego w pkt 1.7.5.1.28 ppkt 3;
2)
uprawnienie nadajników do zdalnego uruchomienia maszyny wyciągowej powinno na-
stąpić po potwierdzeniu uprawnienia łącznikiem uprawnienia na stanowisku rewizji lin
wyciągowych, naczyń wyciągowych, kół linowych/odciskowych i trwać do czasu jego
skasowania tym łącznikiem;
3) uprawnione
może być tylko jedno stanowisko;

45