Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa

6
a) o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym,
b) o stwierdzenie zasiedzenia
– jeżeli wartość przedmiotu sprawy przewyższa kwotę 1 000 000 zł;
3) w sprawach rozpoznawanych przez sądy polubowne, niezależnie od tego,
czy miejsce postępowania przed tym sądem znajduje się na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej czy też poza jej granicami lub nie jest oznaczone.
Skutkiem
powyższej zmiany będzie pewne zwiększenie liczby spraw, w których
Prokuratoria Generalna będzie wykonywać zastępstwo procesowe Skarbu Państwa. Według
informacji otrzymanej od Ministra Sprawiedliwości – sporządzonej na podstawie danych
przygotowanych przez sądy okręgowe – w 2007 r. zostało wszczętych ok. 1.500 spraw
z udziałem Skarbu Państwa, w których Prokuratoria Generalna dotychczas nie zastępowała
Skarbu Państwa, a miałaby pełnić taką funkcję po zmianach dokonanych na mocy
projektowanej nowelizacji (w podanej liczbie spraw nie uwzględniono postępowań, w których
dokonano zwrotu pozwu, gdyż w takiej sytuacji potrzeba wykonywania czynności zastępstwa
procesowego – co do zasady – nie występuje). Przedmiotem tych spraw są przede wszystkim
roszczenia odszkodowawcze osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych
(515) oraz roszczenia odszkodowawcze związane z działalnością sądów powszechnych,
sądów administracyjnych i prokuratury (464).
Jednocześnie projektowana nowelizacja rozstrzyga wątpliwości co do zakresu
kompetencji Prokuratorii Generalnej w sprawach dotyczących bezprawia lub zaniechania
legislacyjnego. Nowelizacja przewiduje, że Prokuratoria Generalna będzie wykonywać
zastępstwo procesowe we wszystkich sprawach dotyczących bezprawia lub zaniechania
legislacyjnego – niezależnie od tego, czy wynikają one z wydania lub niewydania ustawy czy
też aktu podustawowego – które należą do właściwości rzeczowej sądów okręgowych.
Wprowadzenie w art. 8 ust. 2 ma służyć utrwaleniu kompetencji Prokuratorii
Generalnej mimo obniżenia się w toku postępowania wartości przedmiotu sprawy. Przepis
art. 8 ust. 2 dotyczy jedynie spraw, w których właściwość Prokuratorii Generalnej będzie
wyznaczana w oparciu o wartość przedmiotu sprawy. W pozostałych sprawach analogiczny
efekt będzie osiągnięty przez utrwalenie właściwości sądu na podstawie art. 15 § 1 Kodeksu
postępowania cywilnego.
Dodanie art. 8a ma na celu uporządkowanie przepisów dotyczących przejmowania
przez Prokuratorię Generalną zastępstwa procesowego w sprawach, które nie należą do jej
zadań ustawowych. Obecnie kwestia ta jest uregulowana w art. 6 (uchylanym), art. 8
(zmienianym) i art. 9 (uchylanym). Przepisy te są niespójne i rodzą wątpliwości


7
interpretacyjne. Dodanie art. 8a wprowadzi jednolitą zasadę, że Prokuratoria Generalna –
zarówno na wniosek, jak i z urzędu – będzie mogła przejąć zastępstwo procesowe Skarbu
Państwa w każdej sprawie, jeżeli wymaga tego ochrona ważnych praw lub interesów Skarbu
Państwa.
Wymaga podkreślenia, że nowy art. 8a ust. 3 wprowadza zasadę, że Prokuratoria
Generalna o przejęciu zastępstwa procesowego zawiadamia jedynie sąd, dołączając odpisy
zawiadomienia dla innych stron lub uczestników postępowania. Obecnie obowiązuje wadliwa
regulacja, zgodnie z którą strony (uczestnicy) postępowania o przejęciu zastępstwa
procesowego przez Prokuratorię Generalną są zawiadamiane dwukrotnie – raz bezpośrednio,
drugi raz za pośrednictwem sądu. Po przyjęciu projektowanej nowelizacji zawiadomienie to
będzie odbywać się jedynie za pośrednictwem sądu.
Projektowany art. 8b ma na celu uelastycznienie wykonywania zastępstwa
procesowego Skarbu Państwa. Jeżeli wpływ nowych spraw do Prokuratorii Generalnej po
wejściu w życie zakładanej nowelizacji utrzyma się na poziomie z 2007 r., nie będzie
potrzeby zatrudnienia dodatkowych radców Prokuratorii Generalnej do wykonywania
zastępstwa procesowego przed sądami powszechnymi i Sądem Najwyższym. Natomiast
w
przypadku nieprzewidzianego przyrostu liczby nowych spraw, w szczególności
jednorodnych, projektowany przepis pozwoli na podjęcie decyzji, czy należy zwiększyć
zatrudnienie radców Prokuratorii Generalnej czy też można przekazać stationes fisci
prowadzenie poszczególnych spraw lub ich grup przed sądami powszechnymi i Sądem
Najwyższym. Ze spraw, jakie będą mogły być przekazane do prowadzenia podmiotowi
reprezentującemu Skarb Państwa, wyłączono sprawy, w których występuje istotne
zagadnienie prawne oraz potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne
wątpliwości lub rozbieżności w orzecznictwie sądów. W tym względzie kierowano się
specyfiką, a przede wszystkim trudnością i precedensowym charakterem tych spraw,
znajdującym odzwierciedlenie również w art. 18, art. 390, art. 3989, art. 39811 i art. 39817
Kodeksu postępowania cywilnego oraz art. 59 – 62 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r.
o Sądzie Najwyższym (Dz. U. Nr 240, poz. 2052, z późn. zm.).
Konsekwencją regulacji zamieszczonej w projektowanym art. 8b jest jednoczesna
zmiana art. 4 ust. 1 pkt 1, polegająca na dodaniu zastrzeżenia, że wyłączne zastępstwo
procesowe Skarbu Państwa przed Sądem Najwyższym nie jest wykonywane przez
Prokuratorię Generalną właśnie wtedy, gdy podmiotowi reprezentującemu Skarb Państwa
Prokuratoria Generalna przekazała do prowadzenia sprawy, w których wykonywanie
zastępstwa procesowego Skarbu Państwa przez Prokuratorię Generalną jest obowiązkowe.


8
Uchylenie art. 9 (podobnie jak art. 6) jest następstwem zmiany art. 4 oraz dodania
art. 8a, regulującego w sposób jednolity kwestię przejmowania zastępstwa procesowego przez
Prokuratorię Generalną.

Zmiany wprowadzone w art. 11 ustawy (dodanie ust. 3 i 4, gdyż ust. 1 i 2 są
powtórzeniem dotychczasowego brzmienia tych przepisów) są związane z nowelizacją art. 43
w zakresie dodania w tym przepisie ust. 1a i 1b. Zmiana art. 43 w tej części ma zaś na celu
przyznanie radcom Prokuratorii Generalnej prawa do co najmniej 65 % kosztów zastępstwa
procesowego zasądzonych lub przyznanych Skarbowi Państwa lub Rzeczypospolitej Polskiej
w sprawach, w których czynności zastępstwa procesowego były wykonywane przez radców
Prokuratorii Generalnej, przy czym wysokość i termin wypłaty tych kosztów określi umowa
cywilnoprawna zawarta między Prokuratorią Generalną a radcą Prokuratorii Generalnej
prowadzącym sprawę. Należy podkreślić, że przepis dotyczy jedynie kosztów faktycznie
ściągniętych od strony przeciwnej. Nie powoduje to zatem obciążenia budżetu państwa.
W aktualnym stanie prawnym mamy do czynienia z niczym nieuzasadnioną nierównością
statusu prawnego osób wykonujących zastępstwo procesowe Skarbu Państwa.
W drobniejszych sprawach, które nie są prowadzone przez Prokuratorię Generalną, koszty
zastępstwa procesowego są wypłacane radcom prawnym zatrudnionym w państwowych
jednostkach organizacyjnych Skarbu Państwa. Radcowie Prokuratorii Generalnej,
prowadzący większe i trudniejsze sprawy, są zaś pozbawieni prawa do kosztów zastępstwa
procesowego. Jest więc zasadne przyznanie tego prawa radcom Prokuratorii Generalnej.
Należy podkreślić, że możliwość wypłacenia radcom Prokuratorii Generalnej wygranych
przez nich i ściągniętych od drugiej strony kosztów zastępstwa procesowego będzie miała
niewątpliwy efekt motywacyjny. Samo zaś dodanie w art. 11 ust. 3 i 4 pozwoli Prokuratorii
Generalnej na egzekwowanie zasądzonych od drugiej strony kosztów zastępstwa
procesowego.
Należy zauważyć, że koszty zasądzone lub przyznane Skarbowi Państwa z tytułu
zastępstwa procesowego wykonywanego przez Prokuratorię Generalną, według szacunków
z 2007 r., oscylują na poziomie około 500 tys. zł, a także, iż kwota ta, z uwagi na
obowiązujące zasady ustalania kosztów zastępstwa procesowego (określone w art. 99
Kodeksu postępowania cywilnego i rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia
28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb
Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163,
poz. 1348, z późn. zm.), nie jest znacząca i jest każdorazowo uzależniona od liczby i rodzaju
prawomocnie zakończonych spraw. Podkreślić trzeba także, że koszty te będą przysługiwać


9
radcy Prokuratorii Generalnej prowadzącemu sprawę tylko i wyłącznie wtedy, gdy
rzeczywiście zostaną one ściągnięte od strony przeciwnej.
Należy podkreślić, że w stosunku do dodatkowego wynagrodzenia radców Proku-
ratorii Generalnej przyjęto rozwiązania tożsame z występującymi w art. 224 ust. 2 ustawy
z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1059, z późn. zm.),
przy czym występujące w art. 224 ust. 2 ustawy o radcach prawnych pojęcie „kosztów
zastępstwa sądowego” zostało zastąpione pojęciem „kosztów zastępstwa procesowego”.
Dokonanie takiej korekty jest spowodowane przede wszystkim tym, że pojęcie „kosztów
zastępstwa sądowego” ani też samo „zastępstwo sądowe” nie jest legalnie zdefiniowane
w obowiązujących ustawach, zaś w ustawie o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa
jednolicie i wyłącznie używa się pojęcia „zastępstwo procesowe” (w szczególności pojęcia
takiego używa projektowany art. 11, stanowiący materialny warunek dopuszczalności
zastosowania art. 43 ust. 1a). Ponadto „koszty zastępstwa procesowego” wykonywanego
przez Prokuratorię Generalną odnoszą się nie tylko do wyłącznego zastępstwa procesowego
Skarbu Państwa przed Sądem Najwyższym oraz zastępstwa procesowego Skarbu Państwa
przed sądami powszechnymi, wojskowymi i polubownymi, ale również do zastępstwa
Rzeczypospolitej Polskiej przed sądami, trybunałami i innymi organami orzekającymi
w stosunkach międzynarodowych. Powoduje to, że aparat pojęciowy właściwy ustawom
dotyczącym postępowania przed polskimi organami wymiaru sprawiedliwości nie może być
wprost odnoszony do sądownictwa międzynarodowego.
W ujęciu semantycznym pojęcie „kosztów zastępstwa procesowego” jest ponadto
pojęciem o węższym zakresie niż pojęcie „kosztów zastępstwa sądowego”. Koszty zastępstwa
procesowego wykonywanego przez Prokuratorię Generalną – zgodnie z art. 99 Kodeksu
postępowania cywilnego – obejmują wyłącznie wynagrodzenie należne według przepisów
o wynagrodzeniu adwokata, gdy tymczasem „koszty zastępstwa sądowego”, o których mowa
w art. 224 ust. 2 ustawy o radcach prawnych, rozciągają się na wszystkie czynności radcy
prawnego określone w art. 91 Kodeksu postępowania cywilnego, a także obejmują wydatki
radcy prawnego, wskazane w art. 98 § 3 Kodeksu postępowania cywilnego.
W tych warunkach zastosowanie literalnego powtórzenia sformułowań występujących
w art. 224 ust. 2 ustawy o radcach prawnych nie jest możliwe i nie jest adekwatne do statusu
procesowego Prokuratorii Generalnej.

Nadanie nowego brzmienia art. 12 ust. 2 ma na celu doprecyzowanie przesłanek
podjęcia czynności przed Sądem Najwyższym w przypadku wyłącznego zastępstwa
procesowego, o którym mowa w art. 4 ust. 1 pkt 1 ustawy, przez zastąpienie sformułowania


10
„zasadność podjęcia czynności” sformułowaniem o szerszym zakresie – „potrzebą podjęcia
czynności”.
Dodanie w art. 14 przepisu ust. 5 jest podyktowane potrzebą wypełnienia istniejącej
luki prawnej, przez uregulowanie sytuacji, w której wobec niemożności ustalenia podmiotu
reprezentującego Skarb Państwa w określonej sprawie, minister właściwy do spraw Skarbu
Państwa – zgodnie z zachowywanym w mocy art. 14 ust. 3 – powinien złożyć do Prokuratorii
Generalnej wnioski w przedmiocie czynności procesowych w sprawie, lecz zaniechał on
dokonania takich czynności. Projektowany przepis przyjmuje, że w takich przypadkach
Prokuratoria Generalna podejmuje czynności według swojego uznania, zawiadamiając o tym
ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa.

Zmiana art. 22 ust. 4 stanowi legislacyjną konsekwencję zmian w art. 8.
Dodanie art. 23a usunie występujące niekiedy w praktyce wątpliwości w zakresie
doręczania Skarbowi Państwa pism i orzeczeń w świetle art. 133 § 3 Kodeksu postępowania
cywilnego. Zgodnie z projektowanym art. 23a w sprawach, w których zastępstwo procesowe
wykonuje Prokuratoria Generalna, doręczeń Skarbowi Państwa będzie dokonywać się do
Głównego Urzędu Prokuratorii Generalnej albo do właściwego oddziału Prokuratorii
Generalnej, nie zaś do organu państwowej jednostki organizacyjnej reprezentującej Skarb
Państwa.
Zmiana zawartego w art. 25 ust. 4 ustawy upoważnienia do wydania rozporządzenia
jest konsekwencją ustalenia nowego brzmienia art. 7 ustawy, z którego ust. 2 wynika, iż
Prokuratoria Generalna, na wniosek organu władzy publicznej, może przejąć zastępstwo
Rzeczypospolitej Polskiej przed sądami, trybunałami i innymi organami orzekającymi
w stosunkach międzynarodowych, jeżeli wymaga tego ochrona ważnych praw lub interesów
Skarbu Państwa. Z tego powodu konieczne stało się doprecyzowanie w rozporządzeniu trybu
współdziałania Prokuratorii Generalnej z organami władzy publicznej przy wykonywaniu
zastępstwa Rzeczypospolitej Polskiej. Uzupełniono również zawarte w art. 25 ust. 4
upoważnienie do wydania rozporządzenia przez Prezesa Rady Ministrów o zakres i tryb
współdziałania Prokuratorii Generalnej z podmiotami reprezentującymi Skarb Państwa przy
wydawaniu opinii prawnych, co zapewni właściwe współdziałanie Prokuratorii Generalnej
z państwowymi jednostkami organizacyjnymi, które wystąpiły o wydanie opinii prawnej na
podstawie art. 10 ustawy.
Proponowana zmiana art. 43 ust. 2 ustawy ma umożliwić rzeczywiste powiązanie
wysokości wynagrodzeń radców Prokuratorii Generalnej z wynagrodzeniami sędziów sądów
powszechnych. Takie były bowiem pierwotne założenia ustawy o Prokuratorii Generalnej