Obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw

Warszawa, 3 kwietnia 2008 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
V kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-14(6)/08

Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej






Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec
obywatelskiego projektu ustawy


-
o zmianie ustawy o emeryturach

i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych oraz niektórych innych
ustaw (druk nr 150).

Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra Pracy
i Polityki Społecznej do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac
parlamentarnych.



(-) Donald Tusk
















Stanowisko Rządu

wobec obywatelskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i
rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych
ustaw (druk nr 150)



W dniu 8 maja 2006 r. Marszałek Sejmu Pan Marek Jurek przekazał posłom na Sejm RP
obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (druk nr 691).
Na posiedzeniu w dniu 12 września 2006 r. Rząd zajął negatywne stanowisko wobec
omawianego projektu i zwrócił się do Sejmu RP o jego odrzucenie. Stanowisko to zostało
przekazane Panu Marszałkowi Sejmu Markowi Jurkowi przez Prezesa Rady Ministrów Pana
Jarosława Kaczyńskiego w dniu 20 września 2006 r.
Wniesiony w V kadencji Sejmu, obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw
został przekazany 15 stycznia 2008 r. posłom VI kadencji przez Marszałka Sejmu Pana
Bronisława Komorowskiego (jako druk nr 150 ).

I. Projektowane
zmiany

Zmiany zaproponowane w projekcie ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (druk nr 150) sprowadzają
się do utrzymania dotychczasowych zasad wcześniejszego przechodzenia na emeryturę dla
wszystkich ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. a przed dniem 1 stycznia
1969 r., którzy:

2
• przed dniem 1 stycznia 1999 r. byli zatrudnieni w szczególnych warunkach lub w
szczególnym charakterze,
• posiadają wymagany staż pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym
charakterze,
• nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego (OFE) lub rozwiążą umowę z
tym funduszem na zasadach określonych w projektowanej ustawie.
Ponadto projektowana ustawa zakłada utworzenie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych
rejestru zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.
W konsekwencji projekt zakłada też uchylenie przepisów zawartych w ustawie z dnia 17
grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004
r. Nr 39, poz. 353, z późn. zm.) zapowiadających utworzenie emerytur pomostowych.

Ze
względu na to, że omawiany projekt został wniesiony do Sejmu dwa lata temu,
niektóre określone w nim terminy zdezaktualizowały się. Dotyczy to :
• rejestru osób zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze,
który – zgodnie z projektem - miał funkcjonować od dnia 1 stycznia 2008 r.,
• nowelizacji art. 88 ust. 2a Karty Nauczyciela; zgodnie z projektem, przepis ten miał
dotyczyć osób, które warunki w nim określone spełnią do 31 grudnia 2007 r., podczas
gdy w międzyczasie – przepisami ustawy z dnia 7 września 2007 r. o zmianie ustawy o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych
ustaw (Dz. U. Nr 191, poz. 1369) - termin ten w obowiązujących przepisach został
przedłużony do dnia 31 grudnia 2008 r. oraz
• sposobu rozwiązania umowy z otwartym funduszem emerytalnym; w przypadku gdy dana
osoba jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego (OFE) - zgodnie z ustawą z dnia
12 stycznia 2007 r. o zmianie ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy
emerytalnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 17, poz. 95) – składa wniosek o
przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za
pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa.

II. Uwarunkowania
ogólne

Funkcjonujący przed 1999 r. system emerytalny nie spełniał kryterium racjonalności i nie
przystawał do zasad gospodarki rynkowej, przede wszystkim ze względu na zbyt słaby

3
związek między indywidualną aktywnością i przezornością ubezpieczonych a poziomem
świadczenia. W wyniku zmian gospodarczych i demograficznych system emerytalny okazał
się nieefektywny. Jego utrzymanie w niezmienionym kształcie prowadziłoby do załamania
finansów publicznych lub istotnego zmniejszenia wysokości świadczeń.
Wzrastające od wielu lat średnie trwanie życia powoduje, że wydłuża się jednocześnie okres
pobierania emerytur. Powoduje to stałe zwiększanie się wydatków na emerytury i renty przy
zachowaniu takiego samego, wymaganego do otrzymania świadczenia, stażu
ubezpieczeniowego oraz takiej samej wysokości składki. W wyniku tego proporcja płaconych
składek do otrzymywanych świadczeń stale zmniejsza się.

Zgodnie z przyjętymi przez Sejm w 1998 r. ustawami: o systemie ubezpieczeń
społecznych oraz o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,
wprowadzono zasadę równego traktowania wszystkich ubezpieczonych, płacących jednakową
składkę na ubezpieczenie emerytalne. Respektowanie tej zasady wymagało ujednolicenia
warunków przyznawania i obliczania świadczeń. Dlatego „nowy system emerytalny” nie
przewiduje utrzymania przywileju wcześniejszej emerytury dla żadnej grupy zawodowej,
natomiast dla osób pracujących w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze
przewidziano system emerytur pomostowych.

System emerytalny został zmieniony z poszanowaniem zasady państwa prawnego,
ponieważ regulacje dotyczące wcześniejszej emerytury zachowano dla ubezpieczonych,
których nie objął „nowy system emerytalny”, tj. dla osób urodzonych przed 1949 r.
Natomiast dla ubezpieczonych urodzonych po 1948 r. wprowadzono okres
przejściowy, w trakcie którego osoby te także mogą przejść na wcześniejszą emeryturę z
tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, ale tylko wtedy,
jeżeli wymagane warunki spełnią w ściśle określonym czasie i nie przystąpiły do otwartego
funduszu emerytalnego albo złożyły wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na
rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu
państwa.
Zróżnicowano zasady obliczania emerytury i uzależniono je od daty urodzenia
ubezpieczonego oraz od daty spełnienia przez niego warunków uprawniających do emerytury.
Reguły obowiązujące przed 1999 r. stosuje się do osób, które urodziły się przed dniem
1 stycznia 1949 r. Osoby, które zbliżają się do wieku emerytalnego i mają długi staż

4
ubezpieczeniowy, mogą zatem korzystać z uprawnień do emerytury obliczonej według tzw.
starych zasad wymiaru.
Nowe zasady obliczania emerytur wprowadzono dla osób, które urodziły się po 1948 r. i
warunki do emerytury spełnią po dniu 31 grudnia 2008 r. W przypadku osób, które nie
przystąpiły do otwartego funduszu emerytalnego (OFE), całkowicie nowe zasady obliczania
emerytury będą jednak stosowane dopiero do osób przechodzących na emeryturę po 2013 r.
Okres przejściowy ustalono bowiem także w zakresie wymiaru emerytur. Tak więc osoby,
które urodziły się po 1948 r. i uprawnienia emerytalne nabędą po 2008 a przed rokiem 2014,
będą mieć przyznawaną tzw. emeryturę mieszaną, częściowo obliczoną według starych, a
częściowo według nowych zasad.

Obowiązujące obecnie przepisy są klarowne i racjonalnie uzasadnione, ponieważ prawo do
wcześniejszej emerytury zachowały tylko te osoby urodzone po 1948 r., którym w dniu 1
stycznia 1999 r. brakowało jedynie kilku lat do spełnienia wymaganych warunków oraz te,
które miały już pełny staż pracy wymagany do wcześniejszej emerytury.


Zmiana systemu emerytalnego miała na celu urzeczywistnienie prawa do
zabezpieczenia społecznego w aktualnych warunkach demograficznych i gospodarczych.
Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 22 czerwca 1999 r. sygn. akt K 5/99 stwierdził, że
„reforma systemu emerytalno-rentowego miała m.in. na celu ograniczenie uprawnień do
wcześniejszej emerytury i ujednolicenie wieku emerytalnego. Miała więc ona charakter
racjonalnie uzasadniony, według wyraźnie ustalonych kryteriów”. Z kolei w wyroku z dnia 4
stycznia 2000 r. sygn. akt K 18/99, Trybunał Konstytucyjny wyraził pogląd, że
„przeprowadzana reforma systemu ubezpieczeń społecznych znajduje oparcie w wartościach i
normach konstytucyjnych”, natomiast w wyroku wydanym w sprawie o sygn. P 17/03 uznał
„zróżnicowanie podmiotowe wedle kryterium urodzenia (...) za uzasadnione i proporcjonalne
z punktu widzenia celu ustawy o emeryturach i rentach z FUS, jakim było ewolucyjne
kształtowanie emerytur”.
Trybunał Konstytucyjny podziela zatem opinię, że obowiązujące przepisy regulujące
warunki nabywania uprawnień emerytalnych stanowią spójny, klarowny i racjonalny system.
W nowym systemie emerytalnym, w którym wszyscy ubezpieczeni płacą jednakową
składkę emerytalną, nie ma miejsca na wcześniejsze emerytury w dotychczasowej formie.
Obowiązujące obecnie przepisy określające warunki wymagane do wcześniejszej emerytury
mogą obowiązywać tylko przez okres przejściowy – aż do całkowitego wygaszenia.