Obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw

10
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz.
353, z późn. zm.).
Celem projektowanej ustawy o emeryturach pomostowych jest wprowadzenie świadczenia
pozwalającego na wcześniejsze wycofanie z rynku pracy niektórych osób, nie burząc logiki
nowego systemu emerytalnego, w którym wysokość emerytury uzależniona jest od wysokości
zgromadzonych składek i długości trwania życia w wieku emerytalnym. W efekcie ma
powstać system finansowany z odrębnego funduszu, oferujący świadczenia przejściowe – od
wcześniejszego zakończenia pracy do ukończenia wieku emerytalnego. Powstanie Funduszu
Emerytur Pomostowych pozwoli na przejrzyste wydzielenie kosztów finansowania
wcześniejszej dezaktywizacji, a także - poprzez wprowadzenie częściowego finansowania ze
strony pracodawców – obciąży częścią kosztów te sektory, gdzie powstają koszty związane z
emeryturami pomostowymi, a nie wszystkich pracodawców, jak to się dzieje obecnie.
Projektowana emerytura pomostowa będzie świadczeniem rekompensującym likwidację
możliwości wcześniejszego przechodzenia na emeryturę przez osoby zatrudnione w
warunkach szczególnych lub wykonujących prace o szczególnym charakterze.
Emerytury pomostowe, zgodnie z założeniami, będą przysługiwały ubezpieczonym
urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. a przed dniem 1 stycznia 1969r., którzy nie mogli
skorzystać z przepisów przejściowych art. 46-50 i 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz.
353, z późn. zm.),
Emerytury pomostowe nie będą przysługiwały górnikom, którzy w wyniku nowelizacji
ustawy o emeryturach i rentach z FUS przeprowadzonej 27 lipca 2005r. zachowują także po
31 grudnia 2008r. prawo do wcześniejszej emerytury na zasadach obowiązujących dla osób
urodzonych przed 1 stycznia 1949 r.
Wątpliwości budzi, przedstawiona w projekcie obywatelskim, propozycja umożliwienia
rozwiązania umowy z otwartym funduszem emerytalnym (OFE) przez tych członków, którzy
potencjalnie mieliby prawo do wcześniejszej emerytury. W projekcie proponuje się, aby
prawo do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub
szczególnym charakterze na zasadach określonych w dotychczasowych przepisach – w
przypadku osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. a przed dniem 1 stycznia 1969 r.,
które przystąpiły do otwartego funduszu emerytalnego – przysługiwało pod warunkiem
złożenia wniosku o rozwiązanie umowy z otwartym funduszem emerytalnym. Takie
rozwiązanie jest błędne.

11
Prawidłowe rozwiązanie wprowadzono przepisami ustawy z dnia 12 stycznia 2007 r.
o zmianie ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych oraz niektórych
innych ustaw ( Dz. U. Nr 17, poz. 95) - w stosunku do osób, które do dnia 31 grudnia 2008 r.
spełnią warunki do wcześniejszego przejścia na emeryturę, określone w art. 46 ustawy o
emeryturach i rentach z FUS. Jednak reguła funkcjonująca obecnie (do 31 grudnia 2008 r.)
warunkuje możliwość skorzystania z prawa do wcześniejszego przejścia na emeryturę od
nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie
środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem
ZUS, na dochody budżetu państwa. Uprawniony do tzw. wcześniejszej emerytury czyni to
jednak dopiero przy składaniu wniosku o emeryturę a nie, jak proponuje projekt obywatelski,
do dnia 31 grudnia 2008 r.
Ponadto, koszty wprowadzenia przepisów ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i
rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (druk nr 150),
przedstawione w uzasadnieniu do projektu, wydają się być oszacowane na zbyt niskim
poziomie. W rzeczywistości będą one rosły szybko, zaś w sumie, między 2009 a 2040 rokiem
na wypłatę emerytur dla opisywanej populacji trzeba będzie przeznaczyć 8,5 % rocznego
PKB.
Nie można również zgodzić się ze stwierdzeniem, że wysłanie wielu osób na wcześniejszą
emeryturę będzie miało pozytywny wpływ na zatrudnienie i wzrost gospodarczy. Wśród
krajów OECD niższą stopę bezrobocia mają te kraje, w których wiek odejścia na emeryturę
jest wysoki. Dezaktywizacja zawodowa nie jest dobrym sposobem na zmniejszanie
bezrobocia. W ocenie ekspertów Banku Światowego, OECD, Komisji Europejskiej czy MFW
wszelkie działania zmierzające do odpływu ludności w wieku produkcyjnym z rynku pracy
nie są skuteczne i nie przynoszą żadnych pozytywnych efektów.
Należy także pamiętać, że jednym ze sposobów przeciwdziałania efektom starzenia się
ludności są działania mające na celu zwiększenie aktywności zawodowej osób starszych.
Polityka ta ma na celu nie tylko zagwarantowanie odpowiedniego dochodu osobom starszym,
ale także przeciwdziałanie ich społecznej marginalizacji. W Polsce, jak pokazują dane z
ostatnich lat, nie zmniejsza się różnica pomiędzy ustawowym a efektywnym wiekiem
emerytalnym. W 2005 roku efektywny wiek emerytalny wynosił dla kobiet 56 lat (wobec
ustawowego wieku emerytalnego 60 lat) a dla mężczyzn 58,4 (ustawowo 65 lat).
Polska ma najniższy wskaźnik zatrudnienia w UE. W 2005r. wynosił on 52,8% wobec
przeciętnej dla Unii wynoszącej 63,8%. Szczególnie zatrudnienie osób w wieku 50 lat i
więcej jest na bardzo niskim poziomie. W Europie obserwuje się wzrost zatrudnienia wśród

12
osób starszych, podczas gdy w Polsce wartość tego wskaźnika stale spada. W 2005r.
wskaźnik zatrudnienia dla kobiet z tej grupy wiekowej wynosił zaledwie 19,7%, a średnio w
UE 33,7%. Podobnie dla mężczyzn w tej grupie wiekowej stopa zatrudnienia wynosi w
Polsce 35,9%, a w UE 51,8%. Wszelkie rekomendacje dotyczące polityki zatrudnienia w
Polsce skupiają się na potrzebie pobudzenia aktywności zawodowej ludności w Polsce, w tym
w szczególności ludzi młodych i w wieku niemobilnym ( a więc także osób, które byłyby
potencjalnymi beneficjantami proponowanych rozwiązań).
Projektowana ustawa wywoła negatywne skutki na rynku pracy. Większe koszty
wypłat świadczeń dla większej liczby emerytów przełożą się na konieczność finansowania
tych wydatków z podatków, ewentualnie będą powodować konieczność zwiększenia składek
na ubezpieczenia społeczne. Wyższe składki to wyższe koszty pracy i mniejszy popyt na
pracę, a także mniejsza skłonność osób do podejmowania legalnego zatrudnienia. Wysoki
tzw. klin podatkowy (czyli w uproszczeniu różnica między płacą netto a brutto) ma
zdecydowanie negatywne skutki dla rynku pracy przez to i dla wzrostu gospodarczego.
Zwiększenie wydatków na emerytury spowoduje w konsekwencji pogłębienie się
deficytu w Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, co może prowadzić do dalszego zwiększenia
dotacji budżetowej dla FUS. Należy zaznaczyć, że według długoterminowych prognoz
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, FUS w kolejnych latach będzie wymagać corocznych
dotacji. Według obecnych szacunków ZUS deficyt Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w
latach 2009 – 2013 wyniesie (wariant optymistyczny, liczony wg obecnej wartości pieniądza)
co najmniej 216 mld zł. Deficyt ten – wobec ustawowej gwarancji wypłaty świadczeń przez
państwo - będzie musiał być pokryty dotacją budżetową. Należy podkreślić, że w zeszłym
roku dotacja budżetowa wyniosła 23,9 mld zł, a w bieżącym roku wyniesie ponad 33 mld zł.
Innym rozwiązaniem byłoby radykalne podniesienie składki na ubezpieczenie
emerytalne. Przyjmując to rozwiązanie, już obecnie składka emerytalna, wynosząca 19,52%
podstawy wymiaru składek, musiałaby wzrosnąć do ok. 25,1%.
Przedłużenie, a w zasadzie wprowadzenie na stałe do nowego systemu emerytalnego
regulacji dotyczących wcześniejszych emerytur spowoduje, że zostanie zaprzepaszczona
szansa na sukcesywne zmniejszanie dotacji budżetu do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Ponadto wejście w życie ustawy spowoduje, iż dwie osoby urodzone w tym samym
czasie, posiadające takie same zarobki, będą miały różne emerytury – wyższą będzie miała
osoba, która przejdzie wcześniej na emeryturę obliczoną wg starych zasad, a niższą ta, która
pracowała dłużej do powszechnego wieku emerytalnego i uzyska świadczenie obliczone wg
nowych reguł. Takie rozwiązanie jest sprzeczne z zasadą sprawiedliwości społecznej.

13

Propozycje przedstawione w obywatelskim projekcie nie mogą zyskać akceptacji Rządu,
ponieważ jednym z podstawowych założeń zmiany systemu emerytalnego jest przywrócenie
systemowi charakteru ubezpieczeniowego.
Nie powinno się wprowadzać regulacji prowadzących do wzrostu liczby osób
pobierających wcześniejsze emerytury, zwiększających obciążenia ponoszone przez ogół
ubezpieczonych niekorzystających z takich uprawnień i budżet państwa dotujący Fundusz
Ubezpieczeń Społecznych i nieuwzględniających ścisłego związku systemu ubezpieczeń
społecznych z ogólną sytuacją gospodarczą państwa.

Istotnym argumentem przemawiającym za odrzuceniem tej ustawy są także skutki
finansowe, które będą spowodowane jej wdrożeniem.

* * *

Mając na uwadze przedstawioną argumentację, Rada Ministrów zwraca się do Wysokiej
Izby o odrzucenie obywatelskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (druk nr 150).