Rządowy projekt ustawy o Służbie Celnej

sformułowania: „ma nieposzlakowaną opinię” oraz „ma stan zdrowia pozwalający na
pełnienie służby na określonym stanowisku”. Pozostałe warunki do pełnienia służby w
Służbie Celnej pozostają bez zmian i w ocenie projektodawcy nie wymagają one zmian.
Art. 77
Podobnie jak w innych służbach mundurowych, w Służbie Celnej obowiązuje zasada, że
każdy obywatel ma prawo do informacji o wolnych stanowiskach służbowych w Służbie
Celnej. W stosunku do obowiązujących w tym zakresie przepisów, projekt wprowadza
przepisy regulujące ogólne zasady przyjęcia kandydata do służby w Służbie Celnej. Przyjęcie
kandydata następuje po przeprowadzeniu postępowania kwalifikacyjnego.
Przyjęto zasadę, że informacje o wyniku postępowania kwalifikacyjnego stanowią informację
publiczną w zakresie objętym wymaganiami określonymi w ogłoszeniu o postępowaniu
kwalifikacyjnym. Przyjęcie takiego rozwiązania jest wynikiem woli transparentnego działania
Ministra Finansów i podległych służb.
Nowa regulacja przewiduje obowiązek określenia przez Ministra Finansów, w
rozporządzeniu, szczegółowego trybu postępowania kwalifikacyjnego, co jest celowe z
punktu widzenia jawności postępowania kwalifikacyjnego. Ponadto Minister Finansów
określi sposób ustalania zdolności fizycznej i psychicznej kandydata do służby w Służbie
Celnej. Zrezygnowano jednocześnie z przepisu, że zakres podanych do wiadomości
informacji nie może ujawniać stanu obsady etatowej urzędów celnych. Obsada etatowa
urzędów celnych nie jest ustalana w akcie normatywnym, zatem bezcelowe jest wskazanie
takiego odniesienia w ustawie. W rozporządzeniu będzie można wprowadzić np. możliwość
cyklicznego naboru do Służby Celnej, w zależności od potrzeb. Taki tryb postępowania
umożliwi – w uzasadnionych przypadkach – centralny nabór, a – co istotniejsze – obniży
koszty naboru (np. związane z drukowaniem ogłoszeń).
Specyfika służby w służbach mundurowych jest uznawana w doktrynie za przesłankę
uzasadniającą dopuszczalność wprowadzania wyższych wymagań personalnych,
kwalifikacyjnych czy charakterologicznych w stosunku do kandydatów do służby.
Art. 78 normuje nawiązanie stosunku służbowego i w tym zakresie pozostawia obowiązującą
regulację tj., że stosunek służbowy funkcjonariusza celnego powstaje w drodze mianowania
na podstawie zgłoszenia się do służby. Zrezygnowano jedynie ze słowa „dobrowolnego”,
bowiem samo zgłoszenie się do służby wyraża akt dobrowolności.
Po przyjęciu do służby - analogicznie jak obecnie – osoba mianowana funkcjonariuszem
służby przygotowawczej otrzymuje stopień aplikanta celnego. Projekt ustawy przewiduje
skrócenie okresu służby przygotowawczej z 3 lat do 2 lat. Wprowadzenie powyższego

41
rozwiązania zintensyfikuje tryb prowadzenia szkolenia w służbie przygotowawczej oraz
ukierunkuje je precyzyjnie na zadania Służby Celnej.
Art. 79 podobnie jak poprzednio obowiązująca regulacja konstytuuje obowiązki
funkcjonariusza w służbie przygotowawczej. W okresie służby przygotowawczej
funkcjonariusz celny jest obowiązany:
1) odbyć szkolenie praktyczne,
2) potwierdzić egzaminem ukończenie zasadniczego kursu zawodowego albo złożyć
egzamin zawodowy,
3) potwierdzić egzaminem znajomość języka obcego lub przedłożyć dokument
potwierdzający znajomość języka obcego w zakresie umożliwiającym wykonywanie
obowiązków służbowych.
Zmieniony został jedynie spójnik w art. 79 pkt 2 w/w przepisu z „lub” na „albo”. Z
powyższego uregulowania wynika, że oprócz sytuacji, w której funkcjonariusz po ukończeniu
zasadniczego kursu zawodowego złoży egzamin, jest możliwe złożenie takiego egzaminu w
trybie eksternistycznym. Za uzasadnione uznano umieszczenie w tym przepisie regulacji
wyrażającej, możliwość przedłożenia przez funkcjonariusza dokumentu potwierdzającego
znajomość języka obcego.
Art. 80 reguluje status funkcjonariusza w służbie przygotowawczej. Określenie, iż
„funkcjonariusz celny podlega okresowej, przeprowadzonej co 6 miesięcy, ocenie”
zastąpiono określeniem „funkcjonariusz podlega okresowemu opiniowaniu służbowemu nie
rzadziej niż co 6 miesięcy”. O ile obecnie okresową ocenę funkcjonariusza w okresie służby
przygotowawczej wystawia kierownik urzędu, projekt przewiduje, że opinię wydaje
bezpośredni przełożony w porozumieniu z opiekunem funkcjonariusza. Ponadto w projekcie
wskazano, że funkcjonariusza zapoznaje się z opinią okresową, od której może wnieść
odwołanie (złożyć wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy). Obecnie prawo do zapoznania
się przez funkcjonariusza z oceną okresową nie jest gwarantowane ustawowo, wynika jedynie
z treści formularza stosowanego przy wydawaniu opinii okresowych.
W/w przepis przewiduje uprawnienie do:
1) zwolnienia funkcjonariusza z obowiązku odbywania służby przygotowawczej,
2) skrócenia okresu służby przygotowawczej,
3) zwolnienia funkcjonariusza z poszczególnych obowiązków przewidzianych dla
funkcjonariusza w służbie przygotowawczej (odbycia szkolenia praktycznego).
Kompetencje do zastosowania w/w zwolnień przyznano Szefowi Służby Celnej. Obecnie
uprawnienia w zakresie ich stosowania posiada Minister Finansów. Aktualnie obowiązujące

42
przepisy umożliwiają Ministrowi Finansów zastosowanie zwolnień określonych w pkt 2 i 3.
W projekcie rozszerzono katalog uprawnień o możliwość zwolnienia z obowiązku odbywania
służby przygotowawczej, co pozwoli na wykonywanie zadań służbowych bez dwuletniej
służby. W/w sytuacja będzie dotyczyła osób, które z racji posiadanych umiejętności i wiedzy
albo z powodów określonych w przepisach odrębnych są niezbędne w Służbie Celnej, a ich
wiedza jest wystarczająca do wykonywania określonych zadań.
Obecna regulacja stanowi, że okres służby przygotowawczej można przedłużyć w razie
przerwy w wykonywaniu przez funkcjonariusza obowiązków służbowych, trwającej dłużej
niż 3 miesiące. Przepis art. 80 ust. 5 zapewnia możliwość przedłużenia służby
przygotowawczej. Kompetencje w tym zakresie otrzymał Szef Służby Celnej. Przedłużenie
służby przygotowawczej będzie następowało na pisemny wniosek funkcjonariusza.
Aktualne pozostaje upoważnienie dla Ministra Finansów do określenia programu służby
przygotowawczej, warunków i trybu przeprowadzania egzaminów w służbie
przygotowawczej. Nowym rozwiązaniem jest przekazanie do określenia w w/w
rozporządzeniu, trybu opiniowania i rozpatrywania odwołań od opinii okresowych oraz
wykazu dokumentów potwierdzających znajomość języka obcego w zakresie
umożliwiającym wykonywanie obowiązków służbowych.
Nowe regulacje stanowią o uprawnieniu do wniesienia odwołania (wniosku o ponowne
rozpatrzenie sprawy) od opinii okresowej. Rozwiązanie takie zapewni opiniowanym
funkcjonariuszom celnym, możliwość zweryfikowania prawidłowości wystawionej opinii w
postępowaniu odwoławczym oraz ochronę prawną. Dodatkowo zdecydowano się w projekcie
na ujednolicenie terminologiii zasad opiniowania lub oceniania funkcjonariuszy. W obecnym
stanie prawnym w służbie przygotowawczej istnieją oceny okresowe, opinie służbowe oraz
oceny kwalifikacyjne. W projekcie zakłada się, że w służbie przygotowawczej będą
funkcjonowały opinie okresowe, a w służbie stałej – oceny okresowe.
Art. 81
Przepis ten określa warunki, które funkcjonariusz powinien spełnić w celu mianowania do
służby stałej.


Art. 82
Regulacja stanowiąca, że mianowania funkcjonariusza dokonuje Szef Służby Celnej lub
upoważniony przez niego kierownik urzędu, stanowi konsekwencję przyznania Szefowi
Służby Celnej statusu organu Służby Celnej. W obecnie obowiązującej ustawie uprawnienia

43
w zakresie mianowania posiada Minister Finansów, który może upoważnić osobę do
dokonania mianowania. Przepis art. 82 ust. 2 określa treść aktu mianowania.
Mianowanie skutkować będzie otrzymaniem także przez funkcjonariusza legitymacji
służbowej. W art. 82 ust. 6 doprecyzowano, że wzór legitymacji służbowej, który zostanie
określony w rozporządzeniu Ministra Finansów, powinien uwzględniać potrzebę zapewnienia
czytelności danych w niej zawartych. Legitymacja ta ma istotne znaczenie, zwłaszcza przy
wykonywaniu kontroli sprawowanej przez Służbę Celną, co zostało uregulowane w rozdziale
3 projektu. Art. 82 ust. 5 określa, iż w terminie nie dłuższym niż 7 dni od dnia mianowania
kierownik urzędu mianuje funkcjonariusza na stopień służbowy oraz określa w formie
pisemnej stanowisko służbowe, uposażenie oraz miejsce pełnienia służby. Powyższa
regulacja wzmacnia pozycję kierownika urzędu.
Art. 83
Przepis ten reguluje zagadnienie ślubowania składanego przez funkcjonariusza przed
podjęciem służby. Brzmienie ślubowania zostało dostosowane do roty ślubowania
funkcjonującej w innych służbach mundurowych (Straży Granicznej). W art. 83 ust. 3 zostało
zawarte upoważnienie dla Ministra Finansów do określenia, w formie zarządzenia, Kodeksu
etyki funkcjonariusza Służby Celnej. Naruszenie zasad określonych w Kodeksie etyki
funkcjonariusza Służby Celnej skutkuje wszczęciem postępowania dyscyplinarnego (art. 167
pkt 1 projektu ustawy).
Art. 84
Przepis normujący zagadnienie dokumentacji przebiegu służby funkcjonariusza, pozostaje
bez zmian. W dalszym ciągu Minister Finansów będzie upoważniony do określenia sposobu
prowadzenia dokumentacji.
Art. 85
Nowe rozwiązanie zaproponowane w tym przepisie, przewidujące środki na
zagospodarowanie w wysokości jednomiesięcznego uposażenia zasadniczego należnego w
dniu mianowania do służby stałej, ma rozszerzyć katalog uprawnień, równoważąc
rygorystyczne wymogi, jakim podlegają funkcjonariusze celni. Wprowadzenie takiego
świadczenia dla funkcjonariuszy celnych mianowanych do służby stałej, stanowi element
motywacji do pozostania w jej szeregach. Jest to również regulacja służąca zahamowaniu
fluktuacji kadr, mająca jednocześnie za zadanie zatrzymanie w szeregach Służby Celnej
dobrze przeszkolonych i kompetentnych funkcjonariuszy celnych, a także zachęcenie osób
poszukujących zatrudnienia do podjęcia służby w szeregach Służby Celnej.

44
Instytucja środków na zagospodarowanie przewidziana jest w pragmatykach służbowych
innych służb, np. w Straży Granicznej, Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego,
Służbie Kontrwywiadu Wojskowego, stanowi więc również element zrównania statusu
funkcjonariuszy celnych i funkcjonariuszy innych służ mundurowych.
Art. 86 zawiera uregulowania w zakresie zmian warunków pełnienia służby przez
funkcjonariuszy. W porównaniu z obecnie funkcjonującym przepisem, przedłużony został
termin powierzenia obowiązków; funkcjonariuszowi można powierzyć pełnienie obowiązków
służbowych na innym stanowisku na okres 6 miesięcy z możliwością jego przedłużenia do 12
miesięcy. W proponowanej regulacji precyzyjnie określono, iż powierzenie obowiązków
dotyczy obowiązków służbowych na innym stanowisku, obecna ustawa mówi o „innych
obowiązkach służbowych”.
Art. 86 ust. 2 normuje przeniesienie funkcjonariusza na takie samo lub równorzędne
stanowisko do innej jednostki organizacyjnej w tej samej lub innej miejscowości, w sytuacji,
gdy wymagają tego potrzeby Służby Celnej. Obecnie obowiązujące w tym zakresie przepisy
stanowią o przeniesieniu do innego urzędu.
Art. 83 ust. 3 przewiduje możliwość przeniesienia funkcjonariusza również na jego pisemny
wniosek, jeżeli potrzeby Służby Celnej nie stanowią przeszkody. W chwili obecnej ustawa
reguluje wyłącznie przeniesienie z urzędu.
Zachowano przepis, zgodnie z którym funkcjonariuszowi, w związku z przeniesieniem do
służby w innej miejscowości, przysługuje jednorazowe świadczenie pieniężne na
zagospodarowanie, w wysokości jednomiesięcznego uposażenia, w przypadku, gdy łączy się
z tym zmiana miejsca zamieszkania. Jednakże przy przeniesieniu na wniosek,
funkcjonariuszowi nie będzie przysługiwało świadczenie pieniężne na zagospodarowanie (art.
86 ust. 4).
Nie uległ zmianie przepis normujący przeniesienia czasowe na okres do 6 miesięcy w roku
kalendarzowym do innej jednostki organizacyjnej Służby Celnej w tej samej lub innej
miejscowości (art. 86 ust. 5). Analogicznie do obecnej ustawy projekt zapewnia
funkcjonariuszom, w przypadku powierzenia pełnienia obowiązków służbowych na innym
stanowisku, jak i w przypadkach przeniesienia, z urzędu, do innej jednostki organizacyjnej,
uposażenie stosownie do wykonywanych obowiązków służbowych, lecz nie niższe od
dotychczas otrzymywanego. Regulacja powyższa nie ma zastosowania do funkcjonariusza
przeniesionego na jego pisemny wniosek.

45