Rządowy projekt ustawy o Służbie Celnej

U Z A S A D N I E N I E

Projekt nowej ustawy o Służbie Celnej został opracowany w związku z koniecznością
zmodernizowania Służby Celnej. Przedstawiony projekt stanowi również realizację
zobowiązań strony rządowej. Projekt ustawy ma na celu wprowadzenie rozwiązań prawnych
w Służbie Celnej na podstawie zebranych doświadczeń na gruncie funkcjonowania
dotychczasowej ustawy z dnia 24 lipca 1999 r. oraz postulatów środowiska celniczego.
Opracowanie nowego aktu normatywnego jest elementem koniecznym naprawy stanu Służby
Celnej i wzmocnienia statusu jej członków. Stworzenie jednolitego, umundurowanego,
transparentnego w swoim działaniu korpusu Służby Celnej jest nie tylko realizacją postulatów
zgłaszanych od dawna przez środowisko funkcjonariuszy celnych, ale i wychodzi naprzeciw
oczekiwaniom społecznym.
Do podstawowych, systemowych zmian zaproponowanych w niniejszym projekcie należy
zaliczyć:
1) modernizację służby w podstawowych obszarach, tj.:
a) sprawnej obsługi ruchu towarowego na zewnętrznej granicy RP i bezpieczeństwa
obywateli, z jednoczesnym zachowaniem wykonywania zadań z zakresu dozoru
i kontroli celnej,
b) zwalczania przestępstw skarbowych (podatkowych, celnych, dewizowych,
w zakresie gier i zakładów wzajemnych oraz przestępstw związanych z obrotem
towarowym z zagranicą wyrobami objętymi ograniczeniami),
c) zapewnienia ułatwień dla przedsiębiorców legalnie wykonujących działalność
w

zakresie obrotu towarowego oraz podlegających opodatkowaniu podatkiem
akcyzowym;
2) dostosowanie regulacji zawartych w prawie krajowym do:
a) zmian, które wystąpiły w prawie wspólnotowym (Wspólnotowy Kodeks Celny
oraz przepisy wykonawcze do tego aktu),
b) konieczności wykonania zobowiązań dotyczących współpracy międzynarodowej
wynikających z III filara Unii Europejskiej (Konwencja Neapolitańska II,
Konwencja Schengen),
3) doprecyzowanie i uzupełnienie obowiązujących unormowań prawnych w celu stworzenia
regulacji mającej charakter pragmatyki służbowej dla funkcjonariuszy Służby Celnej, w tym
wprowadzenie rozwiązań prawnych mających wzmocnić status funkcjonariusza Służby
Celnej, powstrzymać fluktuację kadr, zatrzymując w szeregach Służby Celnej dobrze
wykształconych i kompetentnych funkcjonariuszy i pracowników, a także zachęcając do
podjęcia służby osoby spełniające te wymogi, a poszukujące zatrudnienia;
4) objęcie kontrolą wykonywaną przez Służbę Celną całego obszaru gier i zakładów
wzajemnych.


Projektowane w ustawie zmiany dotyczyć będą następujących zagadnień:
1. Wdrożenie jednolitego trybu postępowania przy wydawaniu pozwoleń na stosowanie
ułatwień i uproszczeń w prawie celnym, łączącego elementy postępowania w sprawach
celnych i kontroli celnej w celu skrócenia czasu wydawania pozwoleń na stosowanie procedur
uproszczonych oraz świadectwa upoważnionego przedsiębiorcy i wprowadzenie zasady
postępowania ukierunkowanego na współpracę z przedsiębiorcą. Potrzeba tych zmian jest
związana z wprowadzaniem nowych instytucji prawa celnego, takich jak Upoważniony
Przedsiębiorca (AEO) (z dniem 2008-01-01) oraz Jednolite Pozwolenie Europejskie (z dniem
2009-01-01) oraz związaną z tym faktem zmianą zasad wydawania i wymiany już
udzielonych pozwoleń na stosowanie tzw. procedur uproszczonych.
2. Stworzenie jednolitego trybu kontroli fizycznej towarów wykonywanej przez Służbę Celną.
Obowiązująca ustawa o Służbie Celnej przewiduje dwa tryby wykonywania kontroli: kontrola
polegająca na fizycznym nadzorowaniu obrotu towarami oraz kontrola ich produkcji lub
przetwarzania. Wskazać należy, że w przypadku obydwu sposobów wykonywania kontroli
nie mamy do czynienia, co do zasady, z kontrolą dokumentacji, lecz z kontrolą ilości
towarów, od których nie zostały jeszcze uiszczone należności publicznoprawne (cło, podatek
akcyzowy, podatek VAT). Sposoby wykonywania tej kontroli zostały zróżnicowane
proceduralnie ze względu na rodzaj towarów podlegających kontroli: jeden został
przewidziany dla obrotu wyrobami akcyzowymi (szczególny nadzór podatkowy), drugi dla
kontroli obrotu towarowego z krajami trzecimi, w tym wyrobami akcyzowymi (kontrola
celna). Pomimo istnienia odrębnych regulacji prawnych zasady wykonywania tych kontroli
były bardzo zbliżone – ich wykonywanie opierało się na zasadzie kontroli towarów, co
wymuszało zbliżone, aczkolwiek różniące się rozwiązania (odprawa celna i odbiór wyrobów
akcyzowych). Dodatkowym impulsem do ujednolicenia tych trybów było wprowadzenie
w zakresie kontroli wykonywania obrotu wyrobami akcyzowymi z dniem 1 maja 2004 r.
rozwiązań przewidzianych w Dyrektywie Rady 92/12/EWG z dnia 25 lutego 1992 r.
w sprawie ogólnych warunków dotyczących wyrobów objętych podatkiem akcyzowym, ich
przechowywania, przepływu oraz kontrolowania, który to akt wprowadzał na szczeblu

2
Wspólnot Europejskich rozwiązania analogiczne do występujących w prawie celnym.
Elementem, który przemawia również za prowadzeniem jednolitego trybu jest wykonywanie
tych kontroli przez ten sam organ administracji - naczelnika urzędu celnego. Przyjęcie
projektowanego rozwiązania zapewni zwiększenie efektywności i skuteczności kontroli
dotyczących obrotu towarowego poprzez ujednolicenie procedur kontrolnych oraz oparcie
całości działań kontrolnych na analizie ryzyka oraz dodatkowo zwiększy elastyczność
kadrową, jak również będzie sprzyjać wypracowywaniu jednolitych standardów
wykonywania. Oparcie całości zadań kontrolnych na analizie ryzyka pozwoli na ograniczenie
kontroli wykonywanych obecnie w formie stałych nadzorów i wykorzystanie
zaangażowanego w ich sprawowanie potencjału kadrowego w kontrolach działalności
o wysokim stopniu ryzyka i działalności wykonywanej bez zachowania warunków oraz form
określonych przepisami prawa.
3. Wyraźne rozdzielenie zasad wykonywania tzw. powtórnej kontroli celnej od zasad
wykonywania dozoru celnego oraz kontroli wyrobów w procedurze zawieszenia poboru
akcyzy. W tym zakresie znacząco uproszczono sposób wykonywania kontroli, bowiem
oprócz uprawnień kontrolujących i obowiązków kontrolowanych oraz odrębnego określenia
miejsc wykonywania kontroli pozostałe elementy procedury wykonywania kontroli zostały
oparte na rozwiązaniach przyjętych w Dziale VI – Ordynacji Podatkowej – Kontrola
Podatkowa. Biorąc pod uwagę, iż w obecnym stanie prawnym naczelnik urzędu celnego
realizował powtórną kontrolę celną i kontrolę podatkową w odrębnych trybach, zmiana ta
powinna przyczynić się do lepszego wykorzystania posiadanych przez ten organ zasobów
ludzkich.
4. Stworzenie podstaw prawnych do skutecznej ochrony granicy morskiej RP, jako granicy
celnej Unii Europejskiej. Urzeczywistnieniu tego ma służyć wprowadzenie ustawowej
regulacji umożliwiającej samodzielne zatrzymywanie środków transportu morskiego do
kontroli przez funkcjonariuszy Służby Celnej, nadanie bandery jednostkom pływającym
Służby Celnej oraz wprowadzenie delegacji ustawowej umożliwiającej wydanie aktów
wykonawczych dotyczących jednolitego oznakowania identyfikującego łodzie patrolowe
Służby Celnej. Projektowane zmiany pozwolą na realizację przez Służbę Celną jej
ustawowych zadań w zakresie zwalczania przestępczości transgranicznej, w tym celnej,
skarbowej, dewizowej oraz przeciwdziałaniu zagrożeniom społeczeństwa i rynku
w szczególności w zakresie przemytu: papierosów, alkoholu, narkotyków, dzieł sztuki, broni,
materiałów rozszczepialnych, odpadów ekologicznych oraz własności intelektualnej.

3
5. Uporządkowanie obszaru gier i zakładów wzajemnych przez przesunięcie zadań
z

Ministerstwa Finansów, izb i urzędów skarbowych do izb i urzędów celnych.
Przyporządkowanie zadań obszaru gier i zakładów wzajemnych organom jednej administracji
(celnej) spowoduje uproszczenie procesu wydawania zezwoleń przez powierzenie tego
zadania tej samej administracji, która kompleksowo będzie kontrolować tę dziedzinę. Zmiana
ta zwiększy efektywność i skuteczność kontroli (jedna procedura w miejsce obecnie
stosowanych trzech procedur kontrolnych), kontrolą zostanie objęta „szara strefa” urządzania
i prowadzenia gier i zakładów wzajemnych oraz zostanie ułatwiona działalność podmiotom
gospodarczym, przez umożliwienie im załatwiania spraw w jednej, specjalizującej się w tym
zakresie administracji.
6. Wykonywaniu zadań w zakresie przeciwdziałania przestępczości związanej z szeroko
pojętym obrotem towarowym oraz zwalczania przestępczości skarbowej związanej z obrotem
wyrobami akcyzowymi czy też nielegalnym urządzaniem gier lub zakładów wzajemnych,
towarzyszy zagrożenie dla życia i zdrowia wykonujących je funkcjonariuszy celnych.
W związku z tym zostały zaprojektowane rozwiązania zwiększające bezpieczeństwo
funkcjonariuszy celnych realizujących niektóre zadania ustawowe, przez przyznanie im prawa
użycia broni palnej. Uzasadnieniem dla tej regulacji jest szczególny charakter wykonywanych
przez funkcjonariuszy celnych kontroli, jak i warunki, w jakich kontrola ta jest wykonywana
(kontrole dokonywane na przejściach granicznych oraz kontrole dokonywane przez
funkcjonariuszy na drogach). Uprawnienie to zostało ograniczone wyłącznie do
funkcjonariuszy celnych, których służba wiąże się z bezpośrednim zagrożeniem dla życia
i zdrowia. Równocześnie zostały doprecyzowane zasady korzystania przez funkcjonariuszy
celnych ze środków przymusu bezpośredniego.
7. Kolejna zmiana ma na celu dostosowanie prawa krajowego do wymagań nałożonych na
państwa członkowskie prawem wspólnotowym. Celem wprowadzenia regulacji zawartych
w projekcie ustawy jest wypełnienie obowiązku wynikającego z art. 11 rozporządzenia Rady
(EWG) Nr 485/2008 z dnia 26 maja 2008 r. w sprawie kontroli przez państwa członkowskie
transakcji stanowiących część systemu finansowania przez Europejski Fundusz Rolniczy
Gwarancji, powołania przez każde Państwo Członkowskie służby specjalnej. Rozporządzenie
to zastąpiło rozporządzenie Rady (EWG) nr 4045/89 z dnia 21 grudnia 1989 r. w sprawie
kontroli przez państwa członkowskie transakcji stanowiących część systemu finansowania
przez Sekcję Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej, uchylającego
dyrektywę 77/435/EWG (Dz. Urz. WE L 388 z 30.12.1989, str. 18; Dz. Urz. UE Polskie
wydanie specjalne, rozdz. 3, t. 9, str. 208, z późn. zm.). Z uwagi na fakt, że kontrole

4
refundacji wywozowych stanowią zdecydowaną większość kontroli wykonywanych
w ramach rozporządzenia 485/2008, a wypłacane refundacje stanowią, zgodnie z przepisami
o finansach publicznych, środki publiczne, zadania służby specjalnej powierzono Szefowi
Służby Celnej.
8. W projekcie przewidziano dodatkowe zadanie dla Służby Celnej, w zakresie wykonywania
obowiązków wynikających z rozporządzenia Rady (WE) nr 2173/2005 z dnia 20 grudnia
2005 r. w sprawie systemu zezwoleń na przywóz drewna do Wspólnoty Europejskiej FLEGT
(Dz. Urz. UE L 347 z 30.12.2005).
Znaczna
część projektu dotyczy wzmocnienia organizacji Służby Celnej.
Projektowane zmiany w tym zakresie dotyczą:
1. Uporządkowania obszaru w zakresie stanowisk i stopni służbowych funkcjonariuszy
celnych, w szczególności:
a) uszczegółowienia zasad awansowania,
b) poddania stanowisk opisowi i wartościowaniu,
c) uznania stopni służbowych funkcjonariuszy innych służb,
d) stworzenia korpusów stopni służbowych na wzór innych służb mundurowych.
Zmiany te mają na celu stworzenie jednolitego korpusu Służby Celnej na wzór innych służb
mundurowych.
2. Wzmocnienia systemu szkoleń w Służbie Celnej. Poprzez proponowane zmiany nastąpi
zwiększenie ukierunkowania systemu szkoleń na potrzeby związane z realizacją przez Służbę
Celną jej ustawowych zadań.
Służba Celna, podobnie jak i administracje celne innych krajów UE oraz inne grupy
zawodowe, wymaga odpowiedniego do potrzeb procesu szkolenia. Potrzeby te będą
szczególnie widoczne w ramach zakładanego w ustawie o Służbie Celnej:
a) skrócenia służby przygotowawczej,
b) stworzenia systemu szkolenia dla funkcjonariuszy celnych przewidzianych do
korpusu aspirantów i oficerów.
3. Określenia wymagań co do stopnia służbowego kandydatów na stanowiska kierownicze
oraz zastąpienia konkursów przy powoływaniu na stanowiska kierownicze, rekrutacją, która
będzie obejmowała m.in. ustalenie zdolności organizatorskich kandydata oraz jego
predyspozycji do kierowania zespołami ludzkimi.
4. Wzmocnienia motywacyjnego systemu wynagrodzeń funkcjonariuszy celnych. Objęcie
systemem dodatków funkcjonariuszy realizujących szczególnie istotne zadania z punktu
widzenia Służby Celnej m.in. funkcjonariuszy pełniących służbę w oddziałach celnych

5