Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego

Druk nr 1393

Warszawa, 21 listopada 2008 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

RM 10-204-08



Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej
Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r. przedstawiam Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej projekt
ustawy


- o zmianie ustawy - Kodeks
postępowania karnego.

W załączeniu przedstawiam także opinię dotyczącą zgodności
proponowanej regulacji z prawem Unii Europejskiej.
Ponadto uprzejmie informuję, że do prezentowania stanowiska Rządu w
tej sprawie w toku prac parlamentarnych został upoważniony Prezes Rady
Ministrów.


(-) Donald Tusk
Projekt




U S T A W A
z dnia
o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego

Art. 1. W ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U.
Nr 89, poz. 555, z późn. zm.1)) w art. 263 po § 3 dodaje się § 3a w brzmieniu:
„§ 3a. W przypadku zbiegu tymczasowego aresztowania z wykonywaną karą pozbawienia
wolności orzeczoną w innej sprawie, do okresów, o których mowa w § 2 i 3, zalicza się okres
odbywania przez tymczasowo aresztowanego kary pozbawienia wolności.”.
Art. 2. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
_______________
1) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1999 r. Nr 83, poz. 931, z 2000 r. Nr 50, poz. 580,
Nr 62, poz. 717, Nr 73, poz. 852 i Nr 93, poz. 1027, z 2001 r. Nr 98, poz. 1071 i Nr 106, poz. 1149, z 2002 r. Nr 74,
poz. 676, z 2003 r. Nr 17, poz. 155, Nr 111, poz. 1061 i Nr 130, poz. 1188, z 2004 r. Nr 51, poz. 514, Nr 69,
poz. 626, Nr 93, poz. 889, Nr 240, poz. 2405 i Nr 264, poz. 2641, z 2005 r. Nr 10, poz. 70, Nr 48, poz. 461, Nr 77,
poz. 680, Nr 96, poz. 821, Nr 141, poz. 1181, Nr 143, poz. 1203, Nr 163, poz. 1363, Nr 169, poz. 1416 i Nr 178,
poz. 1479, z 2006 r. Nr 15, poz. 118, Nr 66, poz. 467, Nr 95, poz. 659, Nr 104, poz. 708 i 711, Nr 141, poz. 1009
i 1013, Nr 167, poz. 1192 i Nr 226, poz. 1647 i 1648, z 2007 r. Nr 20, poz. 116, Nr 64, poz. 432, Nr 80, poz. 539,
Nr 89, poz. 589, Nr 99, poz. 664, Nr 112, poz. 766, Nr 123, poz. 849 i Nr 128, poz. 903 oraz z 2008 r. Nr 100,
poz. 648 i Nr 107, poz. 686.
15-11-aa
U Z A S A D N I E N I E
Niniejszy projekt ustawy stanowi realizację wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia
10 czerwca 2008 r., sygn. akt SK 17/07, ogłoszonego dnia 23 czerwca 2008 r. w Dz. U. Nr 107,
poz. 686. W przedmiotowym wyroku Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 263 § 3 ustawy
z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, z późn. zm.),
zwanej dalej „k.p.k.”, w zakresie, w jakim do dwuletniego okresu maksymalnego stosowania
tymczasowego aresztowania do chwili wydania pierwszego wyroku przez sąd pierwszej instancji
nie wlicza okresów, w których tymczasowo aresztowany odbywa równocześnie karę pozbawienia
wolności orzeczoną w innej sprawie, dopuszczając do przedłużenia stosowania tymczasowego
aresztowania na okres ponad dwóch lat przez sąd pierwszej instancji na zasadach ogólnych, jest
niezgodny z art. 41 ust. 1 w związku z art. 2 oraz z art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej
Polskiej.
Powołany art. 263 § 3 k.p.k. stanowi, iż „łączny okres stosowania tymczasowego
aresztowania do chwili wydania pierwszego wyroku przez sąd pierwszej instancji nie może
przekroczyć 2 lat”.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, wyrażonej w powołanym wyroku, mankamentem
legislacyjnym art. 263 § 3 k.p.k. jest jego niejasność, która zrodziła konieczność sformułowania
w orzecznictwie sądowym normy kolizyjnej, rozstrzygającej sposób liczenia okresu
tymczasowego aresztowania w sytuacji zbiegu z karą pozbawienia wolności w innej sprawie.
Zgodnie z przyjętą w tym zakresie linią orzeczniczą Sądu Najwyższego, przepisy zawarte
w art. 263 k.p.k. dotyczą jedynie czasu rzeczywistego pozbawienia oskarżonego wolności na
podstawie postanowienia o zastosowaniu (przedłużeniu) tymczasowego aresztowania w danej
sprawie. Tym samym przy obliczaniu okresów, o których mowa w art. 263 § 2 – 4 k.p.k. należy
uwzględniać tylko te okresy, w których podejrzany lub oskarżony był pozbawiony wolności
wyłącznie na podstawie postanowienia o tymczasowym aresztowaniu w danej sprawie. Pomijać
natomiast należy te okresy, w których podstawę pozbawienia wolności stanowiły orzeczenia
skazujące lub orzekające o zaliczeniu na poczet tymczasowego aresztowania, wydane w innych
sprawach. Zdaniem Sądu Najwyższego, jeżeli wobec oskarżonego, w stosunku do którego
zostało wydane w danej sprawie postanowienie o zastosowaniu (przedłużeniu) tymczasowego
aresztowania, wykonuje się w innej sprawie karę pozbawienia wolności, a łączny czas
pozbawienia go wolności nie przekroczył terminów określonych w art. 263 § 1 – 3 k.p.k., to
dalsze stosowanie (utrzymanie) tego środka zapobiegawczego następuje na zasadach ogólnych,
a nie na podstawie i w trybie art. 263 § 4 k.p.k. (Sąd Najwyższy m.in.: w postanowieniu z dnia
17 stycznia 1997 r., sygn. akt IV KO 35/96 /OSP nr 6/1997, poz. 123/; w uchwale z dnia
30 października 1997 r., podjętej w składzie siedmiu sędziów, sygn. akt I KZP 17/97 /OSNKW
nr 11-12/1997, poz. 88/).
Tak ukształtowany w orzecznictwie sposób liczenia okresu tymczasowego aresztowania
w sytuacji zbiegu stosowania tego środka i wykonywania kary pozbawienia wolności w innej
sprawie wobec jednej osoby ma wpływ na właściwość sądu, gdy zachodzi konieczność
przedłużenia stosowania tymczasowego aresztu. Zgodnie z art. 263 § 4 k.p.k., przedłużenia
stosowania tymczasowego aresztowania na okres oznaczony, przekraczający terminy określone
w art. 263 § 2 i 3, może dokonać sąd apelacyjny. Natomiast w przypadku stosowania reguł
ogólnych, sądem orzekającym o tymczasowym aresztowaniu w postępowaniu przygotowawczym
jest sąd rejonowy, w którego okręgu prowadzi się postępowanie, a wypadkach niecierpiących
zwłoki także inny sąd rejonowy. Po wniesieniu aktu oskarżenia tymczasowe aresztowanie stosuje
sąd, przed którym sprawa się toczy (art. 250 § 2 k.p.k.)
Zdaniem Trybunału, konsekwencją zastosowania reguł ogólnych do przedłużania okresu
tymczasowego aresztowania jest brak należytej ochrony przed zbyt długim i arbitralnym
stosowaniem tego środka zapobiegawczego. Ponadto może to doprowadzić do pozbawienia sądu
apelacyjnego kontroli w zakresie zasadności stosowania tymczasowego aresztowania oraz
prawidłowości przebiegu postępowania, w związku z którym tymczasowy areszt jest stosowany.
Trybunał Konstytucyjny potwierdził, że wobec bezwzględnego wymogu wyłączności
ustawy w zakresie ograniczania wolności osobistej, wzmocnionej zasadami poprawnej legislacji,
zaprzeczeniem idei państwa prawnego jest sytuacja, w której osoba tymczasowo aresztowana
i jednocześnie odbywająca karę pozbawienia wolności w innej sprawie, nie jest w stanie określić,
jak długo będzie podlegać dodatkowym dolegliwościom wynikającym z art. 223a Kodeksu
karnego wykonawczego, które znacznie ograniczają zakres przysługujących jej dotychczas
uprawnień.
Uwzględniając powyższe stanowisko Trybunału Konstytucyjnego, projekt zakłada
wprowadzenie regulacji, na mocy której w przypadku zbiegu okresu tymczasowego aresztowania
z wykonywaną karą pozbawienia wolności orzeczoną w innej sprawie, do okresów, o których
mowa w art. 263 § 2 i 3, zaliczany będzie okres odbywania przez tymczasowo aresztowanego
kary pozbawienia wolności.
Należy zauważyć, iż Trybunał Konstytucyjny wydając powołany na wstępie wyrok uznał
niekonstytucyjność zaskarżonych przepisów ze względu na brak odniesienia się przez
ustawodawcę do kwestii skutku zbiegu tymczasowego aresztowania z karą pozbawienia
wolności, w szczególności w odniesieniu do sposobu obliczania okresu tymczasowego
2

aresztowania. Trybunał nie orzekł więc o tym, co w przepisach jest uregulowane, ale o treści
normatywnej, której brakuje, a zatem konsekwencją wyroku nie może być utrata mocy
obowiązującej ocenianej regulacji. W związku z powyższym, projekt ma na celu wypełnienie
luki prawnej dotyczącej sytuacji, w której dochodzi do zbiegu tymczasowego aresztowania
z wykonaniem kary pozbawienia wolności.
Wprawdzie powołany wyrok Trybunału Konstytucyjnego dotyczy art. 263 k.p.k.
w zakresie § 3, jednakże zasadnym jest odniesienie zaproponowanej w treści projektu reguły
również do regulacji zawartej w § 2 art. 263 k.p.k. Przedmiotowy przepis reguluje bowiem tryb
przedłużenia tymczasowego aresztowania w przypadku, gdy ze względu na szczególne
okoliczności sprawy nie można było ukończyć postępowania przygotowawczego w terminie
3 miesięcy. W takim przypadku, stosownie do powołanego art. 263 § 2 k.p.k., o przedłużeniu
okresu tymczasowego aresztowania orzeka, na wniosek prokuratora, sąd pierwszej instancji
właściwy do rozpoznania sprawy. Okres, na jaki może zostać przedłużone tymczasowe
aresztowanie w trybie art. 263 § 2 k.p.k., łącznie nie może przekroczyć 12 miesięcy. Orzekanie
o dłuższym, tj. przekraczającym łącznie 12 miesięcy, okresie zastosowania tymczasowego
aresztowania należy natomiast do kompetencji sądu apelacyjnego (art. 263 § 4 k.p.k.).
Zasadność odniesienia zaproponowanej w projekcie reguły uwzględniania okresu,
w którym tymczasowo aresztowany odbywa karę pozbawienia wolności, do terminów, o których
mowa w § 2 art. 263 k.p.k., potwierdza powołana powyżej praktyka orzecznicza,
w szczególności uchwała Sądu Najwyższego z dnia 30 października 1997 r., sygn. akt KZP
17/97. W sentencji uchwały Sąd Najwyższy orzekł o stosowaniu reguł ogólnych do dalszego
stosowania (utrzymania) tymczasowego aresztowania, a tym samym odstąpienie od trybu
uregulowanego w art. 263 § 4 k.p.k.
Stosownie do postanowień art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów
normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Dz. U. z 2007 r. Nr 68, poz. 449, z późn.
zm.) ustawa wchodzi w życie po upływie czternastu dni od dnia ogłoszenia.
Projekt ustawy jest zgodny z prawem Unii Europejskiej.
Projektowana ustawa nie podlega notyfikacji zgodnie z trybem przewidzianym
w przepisach dotyczących sposobu funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm i aktów
prawnych.
3