Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami

Warszawa, 13 stycznia 2009 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-308(4)/08


Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej






Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec
senackiego projektu ustawy



- o zmianie ustawy o ochronie zabytków
i opiece nad zabytkami (druk nr 1369).


Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra Kultury
i Dziedzictwa Narodowego do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac
parlamentarnych.


(-) Donald Tusk

Stanowisko rządu RP
wobec senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad
zabytkami (druk nr 1369)


W dniu 8 października 2007 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności
przepisu art. 31 ust. 1 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z Konstytucją RP.
Przepis ten nakłada na podmiot planujący realizację robót budowlanych przy zabytku
wpisanym do rejestru zabytków albo objętym ochroną konserwatorską na podstawie ustaleń
miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego bądź planujący nowe zalesienia lub
zmianę charakteru działalności leśnej na terenach wpisanych do rejestru zabytków obowiązek
sfinansowania badań archeologicznych w przypadku, gdy planowane działania mogą
doprowadzić do zniszczenia zabytków archeologicznych. Trybunał Konstytucyjny wskazał,
że koszty badań archeologicznych nie mogą być we wszystkich przypadkach ponoszone
wyłącznie przez podmiot podejmujący działania, w wyniku których zachodzi konieczność
przeprowadzenia badań archeologicznych. Jednocześnie wskazał jednak, że obowiązek
dofinansowania badań archeologicznych ze środków publicznych zachodziłby z pewnością w
tych przypadkach, gdy koszty badań archeologicznych są niewspółmiernie wysokie do
kosztów planowanej inwestycji. W takich bowiem przypadkach konieczność sfinansowania
badań archeologicznych mogłaby uniemożliwić realizację planowanej inwestycji, a tym
samym w istotny sposób ograniczałaby prawo własności.
Opracowany przez Senat RP projekt ustawy o zmianie ustawy o ochronie zabytków i
opiece nad zabytkami ma na celu zmianę dotychczasowych przepisów dotyczących
finansowania badań archeologicznych koniecznych do wykonania ze względu na planowane
inwestycje. Nowe zasady finansowania tych badań zostały określone w przepisie art. 1 pkt 3
projektu ustawy w części dotyczącej wprowadzenia w ustawie o ochronie zabytków i opiece
nad zabytkami nowych przepisów art. 82a ust. 1–3. Proponowane rozwiązanie przewiduje
udzielanie przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego
dotacji na przeprowadzenie badań archeologicznych w przypadku, gdy ich koszty będą
wyższe niż 2% kosztów planowanej inwestycji (art. 82a ust. 1). Dotacja nie będzie jednak
udzielana w przypadku przynajmniej częściowego finansowania planowanej inwestycji ze
środków publicznych lub środków europejskich, z wyłączeniem jednostek samorządu
terytorialnego (art. 82a ust. 2). Wysokość dotacji stanowić będzie różnicę pomiędzy kosztami

1
planowanych badań archeologicznych i ich dokumentacji a kosztami stanowiącymi 2%
kosztów planowanej inwestycji (art. 82a ust. 3).
Zaproponowane rozwiązanie w zakresie finansowania badań archeologicznych
poprzedzających planowane inwestycje jest zgodne ze stanowiskiem Trybunału
Konstytucyjnego zaprezentowanym w uzasadnieniu wyroku z dnia 8 października 2007 r.
Konieczność poniesienia przez podmiot planujący realizację inwestycji kosztów badań
archeologicznych w wysokości nie wyższej niż 2% kosztów inwestycji nie uniemożliwi jej
realizacji, a tym samym nie spowoduje istotnego ograniczenia prawa własności. Zasadne jest
również nieudzielanie dotacji w przypadkach, gdy przynajmniej jednym z podmiotów
finansujących badania archeologiczne jest jednostka zaliczana do sektora finansów
publicznych, jak też w przypadkach, gdy badania te będą finansowane ze środków
europejskich. Reguła ta nie będzie jednak dotyczyła jednostek samorządu terytorialnego,
które będą mogły ubiegać się o przyznanie dotacji. Podobne rozwiązanie przyjęto w
przepisach dotyczących udzielania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty
budowlane przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków.
Ponadto przepis art. 1 pkt 3 przewiduje wprowadzenie do ustawy o ochronie zabytków
i opiece nad zabytkami dodatkowych przepisów art. 82a ust. 4–6 i art. 82b. Przepisy te
określają konieczność rozliczenia dotacji na podstawie realnie poniesionych kosztów na
przeprowadzenie badań archeologicznych i realizację inwestycji (art. 82a ust. 4) oraz
wskazują przypadki, w których konieczny będzie w całości lub w części zwrot dotacji (art.
82a ust. 5 i 6), a także zawierają upoważnienie do wydania przez ministra właściwego do
spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego rozporządzenia określającego warunki i
tryb udzielania oraz rozliczania dotacji. (art. 82b). W przepisie art. 82 a ust. 6 wprowadzono
konieczność rozliczenia dotacji w terminie 5 lat od dnia przekazania dotacji. Wskazany
termin jest z jednej strony wystarczający na przeprowadzenie inwestycji, z drugiej zaś określa
nieprzekraczalną datę rozliczenia się z otrzymanej dotacji. W celu podkreślenia, że dotacja
musi być rozliczona w terminie 5 lat od dnia przekazania dotacji, w przepisie art. 82a ust. 4
po wyrazach „o których mowa w art. 31 ust. 1” powinno dodać się wyrazy „nie później
jednak niż w terminie 5 lat od dnia przekazania dotacji”. Ponadto w przepisie tym wskazano,
że warunkiem rozliczenia się z otrzymanej dotacji jest przekazanie wojewódzkiemu
konserwatorowi zabytków dokumentacji przeprowadzonych badań archeologicznych w
terminie nie dłuższym niż 3 lata od dnia udzielenia pozwolenia na ich przeprowadzenie. Pełną
wiedzę o zabytku archeologicznym daje wyłącznie wykonywanie dokumentacji

2
przeprowadzonych badań archeologicznych, w związku z czym konieczne jest określenie
terminu jej wykonania i przekazania wojewódzkiemu konserwatorowi zabytków.
Pozostałe przepisy art. 1 pkt 1 i 2 projektu ustawy nowelizują istniejące przepisy
ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. W przepisie art. 1 pkt 1 projektu ustawy
proponuje się zmianę przepisów art. 31 ust. 1 i 2 obowiązującej ustawy. W przepisie art. 31
ust. 1 dodaje się jedynie odesłanie do przepisu art. 82a ust. 1, który wskazuje w jakich
przypadkach udzielana jest dotacja na badania archeologiczne. Natomiast zmiana w przepisie
art. 31 ust. 2 polega na wskazaniu, w jaki sposób wojewódzki konserwator zabytków może
określić zakres koniecznych do przeprowadzenia badań archeologicznych. Celem tej
propozycji jest ograniczenie zakresu badań archeologicznych, które mogą być
dofinansowywane przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa
narodowego, wyłącznie do terenów bezpośrednio przeznaczonych pod realizację inwestycji.
Przyjęcie odrębnego uregulowania dotacji przyznawanych na prowadzenie badań
archeologicznych wymaga zmiany przepisu art. 77 pkt 2 ustawy o ochronie zabytków i opiece
nad zabytkami, gdyż jego obecna treść odnosi się do badań archeologicznych związanych z
prowadzeniem prac konserwatorskich i robót budowlanych przy zabytkach wpisanych do
rejestru zabytków.

Odnosząc się do uzasadnienia senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy o
ochronie zabytków i opiece nad zabytkami należy wskazać na brak oszacowania skutków
regulacji.
W skali kraju corocznie wojewódzcy konserwatorzy zabytków wydają około 2.500
pozwoleń na prowadzenie ratowniczych badań archeologicznych na podstawie przepisu art.
31 ust. 1 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Przyjmując, że każde
pozwolenie dotyczy przebadania 3 arów corocznie badania archeologiczne obejmują 7.500
arów. Koszt wykonania badań archeologicznych na obszarze 1 ara wynosi około 15.000 zł.
Tym samym badania archeologiczne prowadzone na terenie kraju w skali roku kosztują około
112.500.000 zł.
Przyjmując, że koszt przebadania 1 ara wynosi 15.000 zł obciążenie budżetu Państwa
na podstawie przepisów projektu ustawy powstanie wówczas, gdy koszt inwestycji na
obszarze 1 ara (100 m2) będzie wyższy niż 750.000 zł. Orientacyjnie można przyjąć, że 10%
wszystkich badań archeologicznych będzie wspierane środkami budżetowymi. Oznacza to, że
roczne obciążenie budżetu części 24 – Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego wyniesie
około 11.250.000 zł.

3

Ponadto należy dokonać zmiany redakcji przepisu art. 82 b poprzez wykreślenie z
przepisu upoważniającego wyrazu „warunki”.
Podsumowując należy stwierdzić, że senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o
ochronie zabytków i opiece nad zabytkami w sposób właściwy ureguluje kwestie związane z
ochroną zabytków archeologicznych zagrożonych realizacją planowanych inwestycji.
W związku z powyższym Rada Ministrów wyrażając pozytywną opinię wobec
przedmiotowego projektu wskazuje jednocześnie na potrzebę jego uzupełnienia w
przedmiotowym wyżej zakresie.




4