Rządowy projekt ustawy o funduszu sołeckim

Druk nr 1278

Warszawa, 30 października 2008 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

RM 10-185-08



Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej



Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r. przedstawiam Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej projekt
ustawy

- o funduszu sołeckim wraz z projektami
aktów wykonawczych.

W załączeniu przedstawiam także opinię dotyczącą zgodności
proponowanych regulacji z prawem Unii Europejskiej.
Ponadto uprzejmie informuję, że do prezentowania stanowiska Rządu
w tej sprawie w toku prac parlamentarnych został upoważniony Minister Spraw
Wewnętrznych i Administracji.


(-) Donald Tusk



Projekt
U S T A W A
z dnia
o funduszu sołeckim

Art. 1.
1. Rada gminy może wyodrębnić w budżecie gminy środki stanowiące fundusz sołecki,
zwany dalej „funduszem”.
2. Rada gminy do dnia 31 marca podejmuje uchwałę wyrażającą zgodę na utworzenie
funduszu w roku następnym.
3. Fundusz nie jest funduszem celowym w rozumieniu ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r.
o finansach publicznych (Dz. U. Nr 249, poz. 2104, z późn. zm.1)).
4. rodki funduszu przeznacza się na realizację przedsięwzięć, które zgłoszone jako wniosek
sołectwa, są zadaniami własnymi gminy, służą poprawie warunków życia mieszkańców
i są zgodne ze strategią rozwoju gminy.
5. rodki funduszu mogą być przeznaczone na pokrycie wydatków na działania zmierzające
do usunięcia skutków klęski żywiołowej w rozumieniu ustawy z dnia 18 kwietnia 2002 r.
o stanie klęski żywiołowej (Dz. U. Nr 62, poz. 558, z późn. zm.2)).

Art. 2.
1. Wysokość środków przypadających na dane sołectwo wynosi:
⎛
L ⎞
m
F = ⎜ 2 +
⎟× K ,
b
⎝
100 ⎠
gdzie:
F – wysokość środków przeznaczonych na dane sołectwo, jednak nie więcej niż
dziesięciokrotność Kb,
Lm – liczba mieszkańców sołectwa według stanu na dzień 30 czerwca roku poprzedzającego
rok budżetowy, określona na podstawie prowadzonego przez gminę zbioru danych stałych
mieszkańców, o którym mowa w art. 44a ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r.
o ewidencji ludności i dowodach osobistych (Dz. U. z 2006 r. Nr 139, z późn. zm.3)),
Kb – kwota bazowa równa przeliczonym na jednego mieszkańca gminy dochodom bieżącym
gminy, o których mowa w art. 165a ust. 4 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach
publicznych, zaplanowanym w budżecie gminy na rok poprzedzający rok budżetowy, według
stanu na dzień 30 czerwca.

1) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2005 r. Nr 169, poz. 1420, z 2006 r. Nr 45,
poz. 319, Nr 104, poz. 708, Nr 170, poz. 1217 i 1218, Nr 187, poz. 1381 i Nr 249, poz. 1832, z 2007 r. Nr 82,
poz. 560, Nr 88, poz. 587, Nr 115, poz. 791 i Nr 140, poz. 984 oraz z 2008 r. Nr 180, poz. 1112.
2) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2002 r. Nr 74, poz. 676, z 2006 r. Nr 50, poz. 360
i Nr 191, poz. 1410 oraz z 2007 r. Nr 89, poz. 590.
3) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2006 r. Nr 144, poz. 1043,
z 2007 r. Nr 21, poz. 125 oraz z 2008 r. Nr 70, poz. 416 i Nr 171, poz. 1056.
2. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) w terminie do dnia 31 lipca roku poprzedzającego rok
budżetowy przekazuje sołtysom informację o wysokości środków, o których mowa w ust. 1.
3. rodki funduszu niewykorzystane w roku budżetowym wygasają z upływem roku.
4. Gmina otrzymuje z budżetu państwa zwrot, w formie dotacji celowej, części wydatków
wykonanych w ramach funduszu. Zwrot obejmuje wydatki wykonane w roku poprzednim.
5.
Wydatki wykonane w ramach funduszu podlegają zwrotowi, o którym mowa
w ust. 4, w następującej wysokości:
1) od 10% do 30% wykonanych wydatków – dla gmin, w których Kb, jest mniejsze od
średniego Kb w skali kraju,
2) od 10% do 20% wykonanych wydatków – dla gmin, w których Kb wynosi od 100% do
120% średniego K b w skali kraju,
3) do 10% wykonanych wydatków – dla gmin, w których Kb jest większe od 120% średniego
Kb w skali kraju,
gdzie
średnie Kb w skali kraju jest średnią arytmetyczną kwot bazowych określonych dla gmin
wiejskich i miejsko-wiejskich.
6. Gminy wiejskie i miejsko-wiejskie przekazują ministrowi właściwemu do spraw finansów
publicznych, wyliczoną zgodnie z ust. 1, kwotę bazową Kb, do dnia 31 lipca roku
poprzedzającego rok budżetowy.
7. Minister właściwy do spraw finansów publicznych oblicza na dany rok budżetowy średnie
Kb w skali kraju i ogłasza je w drodze obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym
Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, do dnia 31 sierpnia roku poprzedzającego rok
budżetowy.
8. Minister właściwy do spraw finansów publicznych określa corocznie, w terminie do dnia
28 lutego, na rok następny, w drodze rozporządzenia, wysokość zwrotu, o którym mowa ust.
5 pkt 1 i 2, mając na względzie konieczność zapewnienia, aby wysokość zwrotu, o którym
mowa w ust. 5 pkt 2, była wyższa niż wysokość zwrotu, o którym mowa w ust. 5 pkt 3,
a wysokość zwrotu określona w ust. 5 pkt 1 była wyższa niż wysokość zwrotu określonego
w ust. 5 pkt 2.
9. Minister właściwy do spraw finansów publicznych określi, w drodze rozporządzenia, tryb
zwrotu części wydatków poniesionych w ramach funduszu przez gminy, kierując się potrzebą
zapewnienia środków finansowych dla gmin.

Art. 3.
1. Warunkiem przyznania w danym roku budżetowym środków z funduszu jest złożenie do
wójta (burmistrza, prezydenta miasta) przez sołectwo wniosku.
2. Wniosek danego sołectwa uchwala zebranie wiejskie z inicjatywy sołtysa lub rady
sołeckiej lub co najmniej 15 pełnoletnich mieszkańców sołectwa.
3. Wniosek powinien zawierać wskazanie zadań przewidzianych do realizacji na obszarze
sołectwa w ramach środków określonych dla danego sołectwa na podstawie art. 2 ust. 2,
wraz z oszacowaniem ich kosztów i uzasadnieniem.

2
4. W terminie do dnia 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy, którego dotyczy
wniosek, sołtys przekazuje wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta) wniosek celem
uwzględnienia go w projekcie budżetu gminy.
5. Wójt (burmistrz, prezydent miasta), w terminie 7 dni od dnia otrzymania, odrzuca
wniosek niespełniający warunków określonych w ust. 2 – 4, informując jednocześnie o
tym fakcie sołtysa. Sołtys może w terminie 7 dni od dnia otrzymania tej informacji
podtrzymać wniosek, kierując go do rady gminy, za pośrednictwem wójta (burmistrza,
prezydenta miasta).
6. W przypadku podtrzymania wniosku przez sołtysa, rada gminy rozpatruje ten wniosek w
terminie 30 dni od dnia jego otrzymania. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) związany jest
rozstrzygnięciem rady gminy w tym zakresie.
7. Uchwalając budżet, rada gminy odrzuca wniosek sołectwa w przypadku, gdy zamierzone
zadania nie spełniają wymogów określonych w art. 1 ust. 4.

Art. 4.
W ustawie z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142,
poz. 1591, z późn. zm.4)) w art. 7 w ust. 1 pkt 17 otrzymuje brzmienie:
„17) wspierania i upowszechniania idei samorządowej, w tym tworzenia warunków do
działania i rozwoju jednostek pomocniczych i wdrażania programów pobudzania aktywności
obywatelskiej;”.
Art. 5.
W 2009 r. rada gminy podejmuje uchwałę, o której mowa w art. 1 ust. 2, do dnia 31 maja.

Art. 6.
W 2009 r. minister właściwy do spraw finansów publicznych określi, w drodze

rozporządzenia, wysokość zwrotu, o którym mowa w art. 2 ust. 5 pkt 1 i 2, na rok następny
do dnia 30 kwietnia.
Art. 7.
Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 kwietnia 2009 r.

13/10/em

4) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2002 r. Nr 23, poz. 220, Nr 62,
poz. 558, Nr 113, poz. 984, Nr 153, poz. 1271 i Nr 214, poz. 1806, z 2003 r. Nr 80, poz. 717 i Nr 162, poz. 1568,
z 2004 r. Nr 102, poz. 1055, Nr 116, poz. 1203 i Nr 167, poz. 1759, z 2005 r. Nr 172, poz. 1441 i Nr 175,
poz. 1457, z 2006 r. Nr 17, poz. 128 i Nr 181, poz. 1337, z 2007 r. Nr 48, poz. 327, Nr 138, poz. 974 i Nr 173,
poz. 1218 oraz z 2008 r. Nr 180, poz. 1111.

3
U Z A S A D N I E N I E

Zgodnie z przepisami ustawy o samorządzie gminnym w ramach gmin możliwe jest
tworzenie jednostek pomocniczych.
Przedkładany projekt ustawy ukierunkowany jest jedynie na sołectwa, z uwagi na ich
specyfikę. Sołectwa co do zasady są jednymi z najmniejszych jednostek pomocniczych o
najsilniejszych więzach łączących mieszkańców, usytuowanych głównie na terenach o
charakterze wiejskim. Pod względem funkcjonalnym, społecznym i gospodarczym jednostek
tych nie można zrównywać z innymi jednostkami pomocniczymi, które powstały na terenach
o charakterze miejskim (osiedla, dzielnice) i które w stosunku do sołectw dysponują
znacznym potencjałem demograficznym i ekonomicznym. Warto w tym miejscu wskazać, że
sołectwa – w odróżnieniu od dzielnic/osiedli – jako pokrywające się co do zasady z lokalną
siecią osadniczą (wsiami), reprezentują dobrze określoną wspólnotę interesów ich
mieszkańców wynikającą ze wspólnej tradycji historycznej. Co więcej: interesy te – ze
względu na swoją skalę – są często możliwe do zaspokojenia na poziomie niższym niż
poziom gminy. Z tego względu nie można mówić o nierównym traktowaniu sołectw, tylko o
zapewnieniu im adekwatnych instrumentów rozwoju, które umożliwią skrócenie dystansu
pomiędzy nimi, a innymi jednostkami pomocniczymi. Należy podkreślić, iż konstytucyjna
zasada równości nie oznacza równego traktowania wszystkich niezależnie od posiadanych
cech czy statusu. Różnice dzielące sołectwa od np. osiedli czy dzielnic są na tyle czytelne, że
pozwalają na stworzenie w zgodzie z ustawą zasadniczą instytucji, która pozwoli na
adekwatne traktowanie.
Zakres zadań powierzonych sołectwu jest każdorazowo ustalany w jego statucie
uchwalonym przez radę właściwej gminy. Oznacza to, że zakres zadań sołectwa będzie się
różnił w poszczególnych przypadkach. Możliwe jest jednakże wskazanie na jego pewien
typowy zakres obejmujący:
1) zapewnienie udziału mieszkańców w rozpatrywaniu spraw dotyczących ich miejsca
zamieszkania. Mieszczą się tu takie uprawnienia jak np. opiniowanie projektów uchwał
rady gminy o podstawowym znaczeniu (jak np. budżet, miejscowe plany
zagospodarowania przestrzennego);
2) dbałość o zaspokojenie potrzeb mieszkańców sołectwa i reprezentowanie ich interesów na
zewnątrz. Typową kompetencją jest tu np. składanie do władz gminy wniosków
dotyczących interesów mieszkańców;
3) wspomaganie gminy w realizacji jej zadań. Sztandarowym przykładem z tego zakresu jest
pobór podatków i opłat lokalnych w drodze inkasa przez sołtysów;
4) pełnienie funkcji organizacyjnej wobec społeczeństwa wsi.
Wszystkie wymienione zadania są bardzo istotne z punktu widzenia mieszkańców wsi. Przy
uwzględnieniu konstytucyjnej zasady pomocniczości zasadne jest, by choć ich część była
możliwa do bezpośredniej realizacji przez sołectwa. Wiąże się to jednak z koniecznością
dysponowania przez tę jednostkę pomocniczą określonymi środkami finansowymi.
W chwili obecnej dysponowanie środkami finansowymi przez sołectwa uzależnione
jest od dobrej woli gminy – czy też mówiąc inaczej – dobrej woli władz gmin. Są w kraju
gminy, które przeznaczają znaczne kwoty do wyłącznej dyspozycji sołectw; są jednak i takie,
które nie przyznają na ten cel żadnych środków. Uwzględniając istotną rolę społeczności wsi
w zaspokajaniu podstawowych potrzeb społecznych, zasadnym wydaje się zapewnienie
przyznania określonych środków finansowych na ten cel. Co więcej – oczekuje się, że dzięki
podjęciu przedłożonej ustawy nastąpi istotny wzrost aktywności społecznej i inicjatyw
obywatelskich. W konsekwencji, osiągnięte poprzez uchwalenie przedłożonej ustawy
rezultaty, będą znacząco większe niż wynikające z prostej kalkulacji ekonomicznej
przekazanych środków. Tym samym uchwalenie ustawy da duży bodziec prorozwojowy