Rządowy projekt ustawy - Prawo prywatne międzynarodowe

15. W zakresie przedawnienia (art. 24) utrzymano regułę obowiązującą dotychczas
(art. 13 ustawy z 1965 r.). Jej zastosowanie rozszerzono na inne niż przedawnienie
instytucje będące wyrazem oddziaływania upływu czasu na stosunek prawny.
Przepis art. 25 projektu nakazuje stosować odpowiednio przepis o przedawnieniu
(art. 24) do wszystkich innych instytucji prawa prywatnego materialnego, które są
wyrazem wpływu upływu czasu na stosunek cywilnoprawny. Chodzi tu – na tle prawa
prywatnego polskiego – o instytucję prekluzji i przemilczenia. Liczyć się trzeba
również z różnorodnymi innymi instytucjami dawności występującymi w prawie
obcym. Instytucje te można było ująć razem przy wykorzystaniu formuły ogólnej
i pojemnej. Formułą taką posłużono się w art. 24 projektu. Przepis ten może sprzyjać
materialnoprawnej kwalifikacji wielu różnorodnych terminów spotykanych w obcych
systemach prawnych, co wydaje się pożądane.

16. W ramach Unii Europejskiej doszło do przyjęcia – o czym już była mowa
– rozporządzenia określającego prawo właściwe dla zobowiązań pozaumownych
(Rzym II).
W projekcie ustawy można było ograniczyć się do odesłania do przepisów
rozporządzenia (art. 26). Unormowano natomiast kwestie, które zostały wyłączone
z zakresu zastosowania rozporządzenia (art. 18 ust. 2 oraz art. 28 projektu).

17. Data wejścia w życie nowej ustawy zbiegnie się zasadniczo z datą rozpoczęcia
stosowania rozporządzenia Rzym I. Z tych też względów projekt w art. 29 odsyła
w zakresie zobowiązań umownych do rozporządzenia Rzym I. Do tej daty, od chwili
wejścia w życie w Polsce konwencji rzymskiej z 1980 r., rozstrzygnięć co do
właściwości prawa w zakresie zobowiązań umownych poszukiwać należy
w postanowieniach tej konwencji.
Mimo podlegania umów o pracę rozporządzeniu Rzym I, do kwestii nie objętych
zakresem zastosowania rozporządzenia znajdą zastosowanie przepisy przyszłej ustawy.
Dotyczy to np. zdolności do zawarcia umowy o pracę, uprawnień pracownika wobec
pracodawcy z tytułu prawa własności przemysłowej.
Mając na uwadze potrzebę kompleksowej regulacji prawa właściwego dla zobowiązań
umownych, w art. 30 projektu uregulowane zostały zobowiązania umowne wyłączone
z zakresu stosowania rozporządzenia Rzym I na mocy art. 1 ust. 2 pkt j) tego

18
rozporządzenia (tj. „umowy ubezpieczenia wynikające z operacji przeprowadzanych
przez organizacje niebędące zakładami, o których mowa w art. 2 dyrektywy
2002/83/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 listopada 2002 r. dotyczącej
ubezpieczeń na życie, których przedmiotem jest zapewnienie pracownikom lub osobom
pracującym na własny rachunek, należącym do zakładu lub grupy zakładów, lub do
określonej grupy lub grup zawodowych, świadczeń w przypadku śmierci lub dożycia
określonego wieku, przerwania lub ograniczenia działalności, choroby zawodowej lub
wypadku przy pracy”).
Artykuł 30 nakazuje stosować do wspomnianych wyżej zobowiązań umownych
przepisy rozporządzenia Rzym I. Brak jest bowiem argumentów za odmiennym
kolizyjnoprawnym uregulowaniem tych zobowiązań.
Przepis ten pozostawia organom stosującym prawo ocenę, czy umowę należącą do
grupy umów określonych w art. 1 ust. 2 pkt j) rozporządzenia Rzym I przyporządkować
do zakresu zastosowania przepisów ogólnych tego rozporządzenia (art. 3, art. 4), czy do
zakresu zastosowania normy z art. 7 rozporządzenia Rzym I. Rozstrzygnięcie zależeć
będzie od okoliczności konkretnego przypadku. Nie każda umowa, o której mowa
w art. 1 ust. 2 pkt j) rozporządzenia Rzym I, będzie mogła być zakwalifikowana – dla
celów kolizyjnoprawnych – jako umowa ubezpieczenia.
Dwa szczególne przepisy art. 7 rozporządzenia Rzym I dopuszczają modyfikację
zawartej w tym artykule regulacji prawa właściwego do umów ubezpieczenia. Po
pierwsze, art. 7 ust. 3 zd. 2 udziela państwom członkowskim fakultatywnej kompetencji
prawodawczej do ustanowienia krajowych norm kolizyjnych poszerzających granice
wyboru prawa, odnośnie do umów ubezpieczenia innych aniżeli umowy ubezpieczenia
dużych ryzyk pokrywających ryzyka umiejscowione na terytorium państw
członkowskich, ponad granice minimalne wyznaczone w art. 7 ust. 3 zd. 1 lit. a), b) i e).
Po drugie, art. 7 ust. 4 lit. b) udziela państwom członkowskim fakultatywnej
kompetencji prawodawczej do ustanowienia krajowych norm kolizyjnych odnoszących
się do umów ubezpieczenia obowiązkowego wyłączających wybór prawa na rzecz
właściwości prawa państwa członkowskiego nakładającego obowiązek ubezpieczenia.
Projekt nie zawiera norm kolizyjnych poszerzających granice wyboru prawa odnośnie
do umów ubezpieczenia innych aniżeli umowy ubezpieczenia dużych ryzyk
pokrywających ryzyka umiejscowione na terytorium państw członkowskich.
Rozwiązanie to jest wyrazem stanowiska, zgodnie z którym kolizyjnoprawna ochrona

19
ubezpieczających powinna być – w świetle przepisów rozporządzenia Rzym I – reali-
zowana w drodze ograniczenia dopuszczalności wyboru prawa.
O rezygnacji z poszerzenia wyboru prawa w zakresie umów ubezpieczenia innych
aniżeli umowy ubezpieczenia dużych ryzyk pokrywających ryzyka umiejscowione na
terytorium państw członkowskich zdecydował zatem wzgląd na potrzebę
kolizyjnoprawnej ochrony ubezpieczającego, jak również na trudności, jakie w świetle
przepisów rozporządzenia Rzym I, rodzi urzeczywistnienie tej ochrony w razie
poszerzenia minimalnych granic wyboru prawa.
W art. 31 ust. 1 projektu wykorzystana została natomiast kompetencja do ustanowienia
krajowych norm kolizyjnych obejmujących umowy ubezpieczenia obowiązkowego
wyłączających wybór prawa na rzecz właściwości prawa państwa członkowskiego
nakładającego obowiązek ubezpieczenia (udzielona w art. 7 ust. 4 pkt b) rozporządzenia
Rzym I).
Wspomniany przepis projektu ustanawia jednostronną normę kolizyjną nakazującą
stosować prawo polskie do umów ubezpieczenia, co do których obowiązek
ubezpieczenia nakłada prawo polskie. Za wyłączeniem wyboru prawa dla tych umów
przemawia ich silny związek z polskim obszarem prawnym. Jednostronny charakter tej
normy kolizyjnej jest wyrazem stanowiska, zgodnie z którym normy kolizyjne polskiej
ustawy nie powinny rozstrzygać o wyłączeniu wyboru prawa w zakresie umów
ubezpieczenia, co do których obowiązek ubezpieczenia nakłada prawo obcego państwa
członkowskiego. Jednocześnie, potrzeba uwzględnienia pozytywnego stanowiska prawa
obcego państwa członkowskiego w przedmiocie wyłączenia wyboru prawa odnośnie do
umów ubezpieczenia, co do których prawo tego obcego państwa członkowskiego
Europejskiego Obszaru Gospodarczego nakłada obowiązek ubezpieczenia, znajduje
wyraz w treści normy kolizyjnej drugiego stopnia zawartej w art. 31 ust. 2 projektu. Jest
to kolejny przypadek, gdy w projekcie dopuszczono stosowanie obcych norm
kolizyjnych (obok art. 5 i art. 19 ust. 2). Objęcie przedmiotem wskazania za pomocą tej
normy regulacji kolizyjnych państw członkowskich Europejskiego Obszaru
Gospodarczego uzasadnione jest tym, że analogiczną co w art. 7 ust. 4 pkt b)
rozporządzenia Rzym I normę kompetencyjną zawiera – mający znaczenie dla
Europejskiego Obszaru Gospodarczego – przepis art. 8 ust. 4 pkt c) dyrektywy
88/357/EWG.

20
Przyjęte w art. 31 ust. 2 rozwiązanie w kwestii rozgraniczenia sfer działania norm
kolizyjnych poszczególnych państw członkowskich o wyłączeniu wyboru prawa dla
umów ubezpieczenia obowiązkowego nawiązuje jednocześnie do regulacji zawartej
w art. 7 ust. 3 zd. 2 rozporządzenia Rzym I odnoszącej się do umów ubezpieczenia
innych aniżeli umowy ubezpieczenia dużych ryzyk pokrywających ryzyka
umiejscowione na terytorium państw członkowskich.

18. Przepis art. 30 ustawy z 1965 r., dotyczący zobowiązań wynikających
z jednostronnych czynności prawnych, rodzi poważne wątpliwości interpretacyjne. Nie
wskazuje on bowiem wprost łączników rozstrzygających o właściwości prawa, lecz
odsyła do rozbudowanego unormowania zobowiązań umownych zamieszczonego
w art. 25 – 29 ustawy z 1965 r.
Przepisy te, w związku z wejściem w życie w Polsce Konwencji rzymskiej z 1980 r.
o prawie właściwym dla zobowiązań umownych utraciły moc. Z dniem 17 grudnia
2009 r. będą w zakresie zobowiązań umownych stosowane – w miejsce konwencji
rzymskiej – przepisy rozporządzenia Rzym I.
Z tych względów w projekcie znalazł się art. 33 regulujący w sposób samodzielny
właściwość prawa dla zobowiązań z jednostronnych czynności prawnych. Uwzględnia
specyfikę tych czynności. Tak więc od chwili gdy obie strony stosunku
zobowiązaniowego są już zindywidualizowane do wyboru prawa może dojść w drodze
porozumienia obu stron. Jedynie we wcześniejszym etapie wystarcza oświadczenie
jednej strony (dokonującego jednostronnej czynności prawnej).
W braku wyboru prawa o właściwości prawa decyduje łącznik miejsca zwykłego
pobytu lub siedziby osoby dokonującej czynności prawnej (z chwili dokonania
czynności prawnej). Góruje on nad bardziej ulotnym łącznikiem miejsca dokonania
czynności prawnych. Odwołuje się bowiem do okoliczności stosunkowo łatwych do
ustalenia, dostrzeganych (rozpoznawanych) przez otoczenie.
Dopuszczona w art. 33 ust. 2 zd. 2 reguła korekcyjna umożliwia weryfikację
zastosowania normy z art. 33 ust. 2 zd. 1 projektu, w sytuacji gdy stosunek
zobowiązaniowy powiązany jest mocniej z innym państwem niż państwo, którego
prawo wskazuje ta ostatnia norma. Ostatecznie – ze względu na okoliczności
konkretnego przypadku – może więc dojść do głosu inny łącznik niż łącznik miejsca
zwykłego pobytu lub siedziby osoby dokonującej jednostronnej czynności prawnej.

21
19. Przepis art. 34 projektu ustawy stanowi wypełnienie występującej w konwencji
rzymskiej z 1980 r. luki w kolizyjnoprawnej regulacji przelewu wierzytelności.
Proponowane rozwiązanie jest zbieżne z poglądami w tym zakresie, występującymi
w polskiej i europejskiej doktrynie oraz w orzecznictwie. Jednocześnie jest ono zgodne
z duchem rozporządzenia Rzym I z 2008 r. Wprowadzenie w polskiej ustawie
kolizyjnej unormowania skuteczności przelewu wobec osób trzecich pozwoli uniknąć
wątpliwości, jakie pojawiają się przy stosowaniu Konwencji rzymskiej z 1980 r.

20. Przepis art. 35 projektu ustawy, regulując zagadnienia nieobjęte zakresem
konwencji rzymskiej z 1980 r. oraz rozporządzenia Rzym I z 2008 r., pozwala rozwiać
pojawiające się w praktyce wątpliwości co do prawa właściwego dla przejęcia długu.
Proponowane rozwiązanie jest zbieżne z poglądami europejskiej doktryny
i orzecznictwa w tym zakresie. Wraz z regulacją zamieszczoną w art. 33 projektu
ustawy (oraz w odpowiednich przepisach konwencji rzymskiej z 1980 r. oraz
rozporządzenia Rzym I z 2008 r.) stanowi wyczerpujące unormowanie
kolizyjnoprawnej problematyki podmiotowych zmian stosunku zobowiązaniowego.

21. Przepis art. 36 projektu służy rozgraniczeniu statutu obligacyjnego od prawa waluty.
Zgodnie z powszechnie przyjętą regułą kolizyjnoprawną zagadnienia stricte walutowe
podlegają prawu waluty, czyli prawu państwa (lub związku państw), które kreuje
określoną walutę. Prawo to jest między innymi pomocne przy ustaleniu miarodajnej
stopy procentowej odsetek. Skutkiem zastosowania projektowanego przepisu jest
przede wszystkim przyporządkowanie zagadnienia waloryzacji statutowi
obligacyjnemu. Przy stosowaniu omawianego przepisu nie można będzie wykluczyć
ingerencji przepisów wymuszających swoje zastosowanie spoza statutu kontraktowego.

22. W przepisach dotyczących prawa rzeczowego (art. 39 – 44) powtórzona została
reguła ogólna posługująca się łącznikiem miejsca położenia przedmiotu praw
rzeczowych, którą w ustawie z 1965 r. wyraża art. 24. Wprowadzono jednak oddzielne
regulacje dotyczące praw na niektórych środkach transportu (art. 40), praw na rzeczach
w transporcie (art. 41), praw zapisanych w systemie rozrachunku papierów
wartościowych (art. 42), rewindykacji dóbr kultury wywiezionych do innego państwa
(art. 43). Rozwiązanie zaproponowane w tej ostatniej kwestii stara się poszerzyć

22