Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o działalności ubezpieczeniowej oraz niektórych innych ustaw

będącą konsekwencją rezygnacji z możliwości poprzestania na nowelizacji dyrektyw
ubezpieczeniowych. Dyrektywa reguluje działalność reasekuracyjną wykonywaną wyłącznie
przez zakłady reasekuracji, które nie mogą prowadzić działalności ubezpieczeniowej
bezpośredniej. Dyrektywa kreuje więc nowy podmiot na rynku finansowym – reasekuratora
wyłącznego. Jednocześnie analiza postanowień dyrektywy wskazuje, że prawodawca unijny
potraktował działalność reasekuracyjną jako niezależną od działalności ubezpieczeniowej.
Nie bez znaczenia jest również fakt, że działalność reasekuracyjna – w przeciwieństwie do
działalności ubezpieczeniowej bezpośredniej – odnosi się do relacji między profesjonalnymi
podmiotami, bez bezpośredniego udziału konsumentów usług ubezpieczeniowych (w wyniku
czego regulacje te są niejako mniej złożone i bardziej liberalne).
Powyższe różnice w systemowym podejściu do reasekuracji spowodowały poważne
trudności w zakresie określenia sposobu implementacji dyrektywy. Pierwsza wersja projektu
ustawy implementującej dyrektywę skierowana do uzgodnień międzyresortowych przychyliła
się do koncepcji odrębnej ustawy (o działalności reasekuracyjnej), która wyróżniła odrębną
kategorię podmiotów na rynku finansowym – reasekuratorów wyłącznych wykonujących
wyłącznie działalność reasekuracyjną (odrębną od działalności ubezpieczeniowej). Niemniej
koncepcja ta spotkała się ze sprzeciwem Rządowego Centrum Legislacji, Komisji Nadzoru
Finansowego oraz Polskiej Izby Ubezpieczeń. Wskazywano, że przy realizacji tej koncepcji
część podmiotów wykonujących działalność reasekuracyjną wykonywałoby ją na podstawie
ustawy o działalności ubezpieczeniowej (zakłady ubezpieczeń prowadzące działalność
reasekuracyjną), co mogłoby skutkować nierównym traktowaniem podmiotów prowadzących
ten sam rodzaj działalności, lecz w oparciu o różne regulacje. Zwrócono także uwagę na
niebezpieczeństwo polegające na możności podwójnego uregulowania pewnych zagadnień
(w

zestawieniu z przepisami ustawy o działalności ubezpieczeniowej), bądź też
pozostawienie pewnych sfer jako nieuregulowanych. W wyniku uzgodnień
międzyresortowych i odbytej konferencji uzgodnieniowej zdecydowano się na rozwiązanie
polegające na szerokiej nowelizacji ustawy o działalności ubezpieczeniowej.
Zmieniona koncepcja implementacji dyrektywy wymusiła „wpisanie” działalności
reasekuracyjnej określonej postanowieniami dyrektywy w systematykę i rozwiązania przyjęte
na gruncie ustawy o działalności ubezpieczeniowej. Ponadto, działalność ubezpieczeniowa
pozostająca dalej podstawowym rodzajem działalności z szeroko pojętego sektora
ubezpieczeniowego wyznacza standardy przyjętych rozwiązań prawnych w działalności
reasekuracyjnej. W konsekwencji w działalności reasekuracyjnej zawarto liczne odesłania do
działalności ubezpieczeniowej, co z jednej strony respektuje zasady techniki legislacyjnej

5
zakazujące stosowania powtórzeń, a z drugiej strony może wpłynąć na mniejszą
komunikatywność tekstu prawnego (przy czym już sama ustawa o działalności
ubezpieczeniowej zawiera liczne odesłania, w tym „kaskadowe”, co dodatkowo komplikuje
regulowaną materię). Zapewnieniu względnej komunikatywności proponowanych rozwiązań
służy m.in. zawarcie odesłań, nie na początku działu, ale na początku poszczególnych
rozdziałów dotyczących działalności reasekuracyjnej.
Kompleksowe podejście do działalności reasekuracyjnej wymusiło również
odniesienie tej działalności do zakładów ubezpieczeń wykonujących obok działalności
ubezpieczeniowej również działalność reasekuracyjną, a w niektórych przypadkach do
wszystkich zakładów ubezpieczeń, np. w sytuacji uregulowania przeniesienia portfela umów
reasekuracji dla zakładów reasekuracji i braku przyjęcia analogicznych rozwiązań dla
zakładów ubezpieczeń wykonujących również działalność reasekuracyjną skutkowałoby
nierównym traktowaniem podmiotów prowadzących ten sam rodzaj działalności, a także
pozostawieniem tej sfery działalności jako niedouregulowanej. Z powyższego powodu
należało wprowadzić szereg zmian w ustawie o działalności ubezpieczeniowej (np.
uzupełnienie pojęć zawartych w słowniku ustawy – dominujący podmiot ubezpieczeniowy,
mieszany dominujący podmiot ubezpieczeniowy, ubezpieczeniowa grupa kapitałowa).

W projekcie ustawy proponuje się uchylenie przesłanki odmowy wydania zezwolenia
na podjęcie i wykonywanie działalności ubezpieczeniowej określonej w art. 98 ust. 1 pkt 8
ustawy o działalności ubezpieczeniowej – jeżeli wykonywanie działalności przez zakład
ubezpieczeń zagraża obronności, bezpieczeństwu państwa lub bezpieczeństwu i porządkowi
publicznemu. W sytuacji gdy działalność ta nie została jeszcze rozpoczęta, nie jest możliwe
stwierdzenie, że stwarza ona zagrożenie dla obronności lub porządku i bezpieczeństwa
publicznego. Zastosowanie tej przesłanki odmowy wydania zezwolenia na działalność
ubezpieczeniową (reasekuracyjną) może stanowić naruszenie swobody przepływu kapitału
i zakładania przedsiębiorstw w rozumieniu art. 43 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę
Europejską (TWE), albowiem jej zastosowanie bez związku z późniejszą działalnością
zakładu stanowi arbitralne i nieproporcjonalne ograniczenie swobody zakładania
przedsiębiorstw i prowadzenia działalności ubezpieczeniowej (reasekuracyjnej) przez
inwestorów z innych państw członkowskich. Można zauważyć, że podczas implementacji
zapisów dyrektywy Rady 92/49/EWG, Komisja Europejska w 2003 r. zakwestionowała
możliwość zgłoszenia przez organ nadzoru sprzeciwu w przypadkach jeżeli nabycie albo
objęcie akcji lub praw z akcji krajowego zakładu ubezpieczeń przez określony podmiot

6
zagrażało obronności, bezpieczeństwu państwa lub bezpieczeństwu i porządkowi
publicznemu.
Konsekwencją przyjęcia za dyrektywą odrębnej od działalności ubezpieczeniowej
działalności reasekuracyjnej jest również podział obecnej ustawy na działy. Projekt ustawy
dzieli ustawę o działalności ubezpieczeniowej na następujące działy: dział I przepisy ogólne
wspólne dla obydwu rodzajów działalności, dział II działalność ubezpieczeniowa, dział III
działalność reasekuracyjna wykonywana przez zakłady reasekuracji, dział IV przepisy karne,
dział V zmiany w przepisach obowiązujących, dział VI przepisy przejściowe i końcowe.
Zasadniczą i jedną z najtrudniejszych kwestii przy implementacji dyrektywy jest
rozróżnienie działalności ubezpieczeniowej i działalności reasekuracyjnej w świetle
obowiązującego art. 3 ustawy o działalności ubezpieczeniowej. Biorąc pod uwagę fakt, że
dyrektywa definiuje reasekurację od strony czynnej (jako przejmowanie ryzyka cedowanego
przez inny zakład ubezpieczeń lub zakład reasekuracji), w projekcie proponuje się
zdefiniować działalność reasekuracyjną jako wykonywanie czynności związanych
z

przyjmowaniem ryzyka cedowanego przez zakład ubezpieczeń lub przez zakład
reasekuracji oraz dalsze cedowanie przyjętego ryzyka, w szczególności:
1) zawieranie umów reasekuracji czynnej i umów retrocesji;
2) składanie oświadczeń woli w sprawach roszczeń o odszkodowania lub inne
świadczenia należne z tytułu umów, o których mowa w pkt 1;
3) ustalanie składek i prowizji należnych z tytułu zawieranych umów, o których mowa
w pkt 1;
4) wypłacanie odszkodowań i innych świadczeń należnych z tytułu umów, o których
mowa w pkt 1;
5) prowadzenie kontroli przestrzegania przez cedentów warunków umów, o których
mowa w pkt 1.
Istotne jest przy tym, że definicja działalności reasekuracyjnej zawarta w dyrektywie jest
bardzo ogólna, a czynności które zakład reasekuracji może podejmować nie stanowią
katalogu zamkniętego. Z tego też względu, w przeciwieństwie do czynności
ubezpieczeniowych, projekt ustawy nie wprowadza zamkniętego katalogu czynności
reasekuracyjnych.
Ponadto, za motywem 14 dyrektywy w sprawie reasekuracji oraz przepisami
dotyczącymi działalności ubezpieczeniowej określono przykładowe czynności bezpośrednio
związane z działalnością reasekuracyjną – doradztwo statystyczne, doradztwo aktuarialne,

7
analiza ryzyka lub badania na rzecz klientów, lokowanie środków zakładu reasekuracji,
a także czynności zapobiegania powstawaniu lub zmniejszeniu skutków wypadków
ubezpieczeniowych lub finansowanie tych działań z funduszu prewencyjnego.
Biorąc również pod uwagę stronę czynną definicji reasekuracji zawartej w dyrektywie,
obecne definiowanie czynności ubezpieczeniowych oraz fakt, że cedowanie ryzyka z umów
ubezpieczenia należy do jednych z podstawowych czynności zakładów ubezpieczeń
podejmowanych w działalności ubezpieczeniowej, proponuje się zaliczyć reasekurację bierną
(cedowanie ryzyka z umów ubezpieczenia i umów gwarancji ubezpieczeniowych), do
czynności ubezpieczeniowych.
Skutkiem wejścia w życie przedmiotowej ustawy będzie również zniesienie zakładów
ubezpieczeń działających jako zakład reasekuracji i ustanowienie zakładów reasekuracji
działających na podstawie przepisów o działalności reasekuracyjnej. Realizując
postanowienia dyrektywy jak i uwzględniając dotychczasowy stan prawny dopuszcza się
również możliwość wykonywania działalności reasekuracyjnej przez zakłady ubezpieczeń.
W porównaniu z działalnością ubezpieczeniową na szczególną uwagę zasługuje fakt,
że działalność reasekuracyjną, zgodnie z wymogami dyrektywy, zakłady reasekuracji mogą
wykonywać w zakresie reasekuracji ubezpieczeń na życie, reasekuracji ubezpieczeń
majątkowych i osobowych lub obu rodzajów reasekuracji równocześnie.
Zakład reasekuracji może wykonywać działalność reasekuracyjną w formie spółki
akcyjnej, towarzystwa wzajemnej reasekuracji oraz w formie spółki europejskiej. O przyjęciu
tych form przesądza art. 5 dyrektywy oraz załącznik nr 1 do dyrektywy określający formy
zakładów reasekuracji w poszczególnych krajach członkowskich.
Tworzenie i funkcjonowanie spółki europejskiej uregulowane jest w prawie
europejskim przepisami rozporządzenia nr 2157/2001/WE z dnia 8 października 2001 r.
w sprawie statutu spółki europejskiej (SE) (Dz. Urz. WE L 294 z 10.11.2001). Chociaż
zasadniczo rozporządzenie wspólnotowe jest aktem prawnym bezpośrednio stosowanym,
zgodnie z upoważnieniem zawartym w tym rozporządzeniu została uchwalona ustawa z dnia
4 marca 2005 r. o europejskim zgrupowaniu interesów gospodarczych i spółce europejskiej
(Dz. U. Nr 62, poz. 551), która zawiera normy uzupełniające to rozporządzenie.
Jakkolwiek załącznik do dyrektywy określa, że w przypadku Rzeczypospolitej
Polskiej formami zakładu reasekuracji są „spółka akcyjna” i „towarzystwo ubezpieczeń
wzajemnych” (TUW), z uwagi na nieadekwatność nazwy „towarzystwo ubezpieczeń
wzajemnych” wobec zakładów reasekuracji wykonujących wyłącznie działalność

8
reasekuracyjną oraz fakt, że dyrektywa wiąże kraj członkowski co do rezultatu, w projekcie
ustawy proponuje się wprowadzić nazwę „towarzystwo reasekuracji wzajemnej” („TRW”)
działającej na zasadach zbliżonych do „towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych”.
Wykreowanie nowej formy zakładu reasekuracji (towarzystwo reasekuracji wzajemnej) jest
tym bardziej zasadne, że dyrektywa koncentruje się m.in. na wyraźnym odróżnieniu
działalności zakładów reasekuracji od działalności zakładów ubezpieczeń. Członkami TRW
będą zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji. Co do zasady projekt odsyła do
odpowiednich przepisów ustawy o działalności ubezpieczeniowej mających zastosowanie do
towarzystw ubezpieczeń wzajemnych. Uregulowane odmienności wynikają zaś z innych
zasad przyjętych w projekcie bądź charakteru zakładu reasekuracji, np. w porównaniu
z przepisami odnoszącymi się do towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, projekt ustawy nie
przewiduje formy małego towarzystwa reasekuracji wzajemnej, gdyż zgodnie z wymogami
ustawy o działalności ubezpieczeniowej towarzystwom ubezpieczeń wzajemnych uznanych
za małe nie wolno prowadzić reasekuracji czynnej.
Znowelizowana ustawa zobowiązuje zakłady reasekuracji do gromadzenia danych
statystycznych w celu ustalania na ich podstawie składek reasekuracyjnych i rezerw
techniczno-ubezpieczeniowych. Składkę reasekuracyjną dla danej umowy reasekuracji zakład
reasekuracji i cedent mają ustalać w wysokości, która powinna co najmniej zapewnić
wykonanie wszystkich zobowiązań z tytułu zawartej umowy i pokrycie kosztów
wykonywania działalności reasekuracyjnej. Rozwiązanie to pozwala zabezpieczyć interesy
zakładów reasekuracji, cedentów oraz ubezpieczających, ubezpieczonych, uposażonych
i uprawnionych z umów ubezpieczenia podlegających reasekuracji.
Implementując art. 7 dyrektywy dotyczący bliskich powiązań, dodano dwie nowe
przesłanki odmowy wydania zezwolenia na wykonywanie działalności reasekuracyjnej.
Zezwolenie na wykonywanie działalności reasekuracyjnej nie będzie mogło być wydane
jeżeli bliskie powiązania pomiędzy zakładem reasekuracji i inną osobą fizyczną lub prawną
stanowiłyby dla organu nadzoru przeszkodę w sprawowaniu nadzoru (art. 7 ust. 1 dyrektywy)
oraz, w przypadku gdy przepisy ustawowe, wykonawcze lub administracyjne państwa
trzeciego, a także trudności w stosowaniu tych przepisów mające zastosowanie do osoby
fizycznej lub prawnej, z którą zakład reasekuracji posiada bliskie powiązania uniemożliwiają
skuteczne wykonywanie funkcji nadzoru (art. 7 akapit 2 dyrektywy).

9