Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników

2
nych przekracza 50 ha przeliczeniowych mogą bez uszczerbku dla prowadzonej działal-
ności opłacać za siebie i małżonka (który w zakresie ubezpieczenia i świadczeń jest
traktowany tak samo jak rolnik) wyższe składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe.
Dla tej grupy ubezpieczonych składka na ubezpieczenie emerytalno-rentowe wzrośnie
o 100 % do prawie 500 %, a więc z punktu widzenia indywidualnego uczestnika syste-
mu bardzo znacząco.
W projektowanej ustawie proponuje się, aby składka miesięczna (podstawowa) za
każdego ubezpieczonego na ubezpieczenie emerytalno-rentowe wynosiła 10 % kwoty
najniższej emerytury, czyli nominalnie w takiej wysokości, jak w obecnym stanie praw-
nym, który określa tę stawkę w okresie kwartalnym. Do czasu zmiany wysokości naj-
niższej emerytury (waloryzacji) składka podstawowa wynosić będzie 63,63 zł mie-
sięcznie, ponieważ od dnia 1 marca 2008 r. najniższa emerytura wynosi 636,29 zł.
W przypadku rolników prowadzących gospodarstwa rolne o obszarze powyżej 50 ha
przeliczeniowych użytków rolnych składka będzie zwiększona dodatkowo o:
- 12 % kwoty najniższej emerytury w przypadku gospodarstw o obszarze 50 – 100 ha
przeliczeniowych użytków rolnych, tj. o 76,40 zł,
- 24 % kwoty najniższej emerytury w przypadku gospodarstw o obszarze

100 – 150 ha przeliczeniowych użytków rolnych, tj. o 152,70 zł,
- 36 % kwoty najniższej emerytury w przypadku gospodarstw o obszarze

150 – 300 ha przeliczeniowych użytków rolnych, tj. o 229,10 zł,
- 48 % kwoty najniższej emerytury w przypadku gospodarstw o obszarze powyżej
300 ha przeliczeniowych użytków rolnych, tj. o 305,40 zł.
W celu zróżnicowania składki dodatkowej wzięto następujące parametry: wysokość
składki finansującej najniższe świadczenie emerytalne przy 28-letnim okresie ubezpie-
czenia w KRUS – 374,8 zł, wysokość minimalnej składki na ubezpieczenie emerytalne
i ubezpieczenia rentowe dla osób prowadzących działalność gospodarczą ubezpieczo-
nych w ZUS – 456,9 zł oraz dane dotyczące szacunkowych dochodów z działalności
rolniczej. Natomiast do określenia progów tej składki – powierzchnie gospodarstw
rolnych ogólnie przyjęte na potrzeby statystyki, przy czym składka dodatkowa na naj-
wyższym i jednocześnie jednolitym poziomie została ustalona dla rolników prowadzą-
cych gospodarstwa rolne o obszarze powyżej 300 ha, gdyż ta grupa gospodarstw wy-


3
kracza poza definicję gospodarstwa rodzinnego określoną w przepisach ustawy
o kształtowaniu ustroju rolnego. Intencją jest, aby składka na ubezpieczenie emerytal-
no-rentowe rolników na najwyższym poziomie, z jednej strony nie przekroczyła składki
samofinansującej świadczenie, gdyż podwyższenie składek nie będzie miało wpływu na
wzrost świadczeń emerytalno-rentowych z ubezpieczenia, a z drugiej strony była nieco
niższa niż składka wnoszona w systemie powszechnym. Do porównań przyjęto wyłącz-
nie składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, gdyż w systemie rolnym ubezpie-
czenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie jest finansowane wyłącznie ze składek
rolników bez udziału dotacji budżetowej.
Dla osób prowadzących podwójną działalność – rolniczą i pozarolniczą – miesięczna
składka podstawowa wynosiłaby tak jak dotychczas dwukrotność składki, a więc 20 %
kwoty najniższej emerytury.
Za domowników, bez względu na wielkość gospodarstwa, składka będzie opłacana
w podstawowej wysokości, czyli na poziomie obecnym. Wynika to w szczególności
z braku podstaw do zmiany statusu tej grupy ubezpieczonych. Domownik jest bowiem
osobą pracującą na rzecz rolnika i pod jego kierunkiem. Płatnikiem składek za domow-
nika jest rolnik. Według danych KRUS, liczba domowników zaangażowanych w prace
w gospodarstwach powyżej 50 ha przeliczeniowych wynosi niespełna 2 tys. w ogólnej
liczbie 147 tys. ubezpieczonych domowników.
Plusy przyjęcia takiego rozwiązania to łatwość i szybkość wprowadzenia rozwiązania
w życie, brak konieczności dodatkowego zatrudniania personelu do obsługi systemu,
możliwość obliczenia skutków finansowych.
Konsekwencją przyjętego rozwiązania jest zmiana sposobu naliczania składki z kwar-
talnej na miesięczną, przy czym opłacanie składki przez rolnika pozostaje nadal
w układzie kwartalnym. Taki sposób naliczania składki będzie adekwatny do faktycz-
nego okresu podlegania ubezpieczeniu. Poza tym jest to konstrukcja obowiązująca w
systemie powszechnym oraz w przepisach Unii Europejskiej. W związku z odejściem
od kwartalnego liczenia okresów ubezpieczenia i nierozdzielnej kwartalnej składki
zaistniała konieczność zmiany redakcji niektórych przepisów ustawy – art. 1 pkt 9 – 11
projektu – gdzie kwartały podlegania ubezpieczeniu zamieniono na lata. Okresy niepeł-
nych miesięcy podlegania ubezpieczeniu obliczane będą w dniach. Sumę dni zamieniać


4
się będzie na miesiące, przyjmując za miesiąc 30 dni kalendarzowych; sumę miesięcy
zamieniać się będzie na lata, przyjmując pełne 12 miesięcy za jeden rok.
Szacuje się, na podstawie danych Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, że
liczba ubezpieczonych (rolników i ich małżonków), którzy objęci zostaną podwyższoną
składką na ubezpieczenie emerytalno-rentowe w 2009 r. nie przekroczy 15,5 tys., czyli
obejmie około 1 % ubezpieczonych. Obecnie w KRUS ubezpieczonych jest około
1,6 mln osób (rolników, ich małżonków i domowników). Szacuje się, że liczba ubez-
pieczonych, których dotknie wyższa składka na ubezpieczenie emerytalno-rentowe
w proponowanych progach obszarowych, będzie się kształtować odpowiednio: w grupie
gospodarstw rolnych o obszarze od 50 do 100 ha przeliczeniowych – ok. 11 tys. osób,
w obszarze od 100 do 150 ha przeliczeniowych – ok. 1 700 osób, od 150 do 300 ha
przeliczeniowych – ok. 1700 osób i powyżej 300 ha przeliczeniowych – ok. 940 osób.
Jak mogą się zwiększyć wpływy do Funduszu Emerytalno-Rentowego w skali rocznej
z tytułu podwyższenia składek dla niektórych ww. ubezpieczonych, przedstawia poniż-
sze zestawienie tabelaryczne.

Tabela. Szacowane roczne zwiększenie wpływów do Funduszu Emerytalno-Rentowego
z tytułu projektowanej podwyżki składek na ubezpieczenie emerytalno-rentowe dla
niektórych ubezpieczonych
w tys. zł
Obecny stan prawny
Proponowane rozwiązanie
t
.
a
t
.
a
a
s
ł
n
s
k
n
b
d
a
d
d
t
y
ó
rt
cz
ł
a
cz
s
o
o
a
l
u

p
ł
a

ro

p

w
k
s





ro
r
y

O
a
a
w
a
a
o
a
ń

-
a

-
ń
a
a
k
rt
k
ka
k
k
m
k
k
c
i
e
ka
i
c
t
a
b
d
a
d
d
d
t
k
d
d
z
d
k
z
ł
a
a
w
I
V
ł
a
ł
a
ł
a
d
ze
ł
a
ł
a
rze
d
ł
a
ż
n
e
i
c
o
a
ycze
a
r
u
ó
H
L
Sk
I

k
I
I

-
Sk
Sk
Sk
d
R
Sk
st
Sk
m
g
Sk
R
od
do
50 100 11 000
10%
2 100
6 658
8 758
10%
12%
22%
3 080
16 276
19 356
10 597
100 150
1 700
10%
325
1 029
1 354
10%
24%
34%
736
3 887
4 623
3 269
150 300
1 700
10%
325
1 029
1 354
10%
36%
46%
995
5 259
6 255
4 901
300
∞
940
10%
179
569
748
10%
48%
58%
694
3 667
4 361
3 612
∑
15 340
2 928
9 285 12 214
5 504
29 090
34 594
22 380
Minimalna emerytura obowiązująca w okresie styczeń - luty 2009 r.
636,29 zł
Minimalna emerytura obowiązująca w okresie marzec - grudzień 2009 r. (szacunek)
672,56 zł

Zmiana zawarta w przedmiotowym projekcie w art. 1 pkt 5 lit. c (uchylenie w art. 8
ust. 3a) ma na celu wyeliminowanie postaw roszczeniowych ze strony rolników prowa-
dzących pozarolniczą działalność gospodarczą z tytułu świadczenia odszkodowawczego
za wypadek przy pracy związanej z pozarolniczą działalnością gospodarczą. Osobom


5
podlegającym ubezpieczeniu społecznemu rolników, które prowadzą pozarolniczą
działalność gospodarczą, przysługują wyłącznie świadczenia związane z ryzykiem
prowadzenia działalności rolniczej. W związku z tym nie powinni płacić podwójnej
składki na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie. Jest to również
jedna z metod zachęcających do tego, aby osoby prowadzące podwójną działalność
– rolniczą i pozarolniczą gospodarczą – decydowały się jednak na podleganie ubezpie-
czeniu powszechnemu w ZUS, gdzie oferowany jest pełny katalog świadczeń związany
z ryzykiem prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. W systemie rolnym
zawsze istnieje bowiem możliwość ubezpieczenia się od wypadków przy pracy rolni-
czej dobrowolnie, nawet jeżeli z racji wykonywania innej niż rolnicza zarobkowej pracy
te osoby są ubezpieczone w ZUS.
W projekcie ustawy (art. 2) określono również zasadę obliczania okresu podlegania
ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu w odniesieniu do okresów przypadających przed
proponowanym dniem wejścia w życie ustawy. Uregulowano również (art. 3) możli-
wość płynnego przejścia z zasady obliczania składek kwartalnych na ubezpieczenie
wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie na zasadę ich wymiaru w okresie miesięcz-
nym.
Art. 4 projektu ustawy reguluje kwestie dotyczące stwierdzenia, w drodze decyzji ad-
ministracyjnej, w określonym terminie, obowiązku opłacania dodatkowej składki mie-
sięcznej przez osoby, które po wejściu w życie projektowanej ustawy będą obowiązane
do jej opłacania. W decyzji zostanie określony wymiar dodatkowej składki miesięcznej.
Przepis ten reguluje również sposób powiadomienia płatników składek o zmianie zasa-
dy obliczania składek z kwartalnej na miesięczną. Składki nadal będą opłacane kwartal-
nie.
Projekt ustawy wychodzi naprzeciw oczekiwaniom organizacji społeczno-zawodowych
oraz związków zawodowych rolników. W ramach uzgodnień społecznych projekt usta-
wy był konsultowany między innymi z Radą Ubezpieczenia Społecznego Rolników.
Rada pozytywnie oceniła propozycję dotyczącą zróżnicowania składek na ubezpiecze-
nie emerytalno-rentowe i zaproponowała jednocześnie, aby zróżnicowanie wysokości
składek znalazło odzwierciedlenie w zróżnicowaniu świadczeń.
Proponuje się, aby przepisy projektowanej ustawy weszły w życie z dniem 1 stycznia
2009 r.


6
Przedmiot projektowanej regulacji nie jest objęty zakresem prawa Unii Europejskiej.
Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w proce-
sie stanowienia prawa (Dz. U. Nr 169, poz. 1414) projekt ustawy został udostępniony
w Biuletynie Informacji Publicznej. Od dnia udostępnienia projektu w Biuletynie In-
formacji Publicznej żaden podmiot nie zgłosił zainteresowania pracami nad projektem
w trybie art. 7 ustawy o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa.
Projekt nie zawiera norm technicznych w rozumieniu przepisów rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu funkcjonowania krajowego
systemu notyfikacji norm i aktów prawnych (Dz. U. Nr 239, poz. 2039, z późn. zm.),
w związku z tym nie podlega notyfikacji.

OCENA SKUTKÓW REGULACJI

1. Podmioty, na które oddziałują projektowane regulacje

Zakres regulacji projektowanej ustawy dotyczy osób podlegających ubezpieczeniu
społecznemu rolników.

W projekcie przewiduje się, że podwyższenie składek będzie dotyczyło rolników
prowadzących działalność rolniczą w gospodarstwach rolnych, których obszar
użytków rolnych przekracza 50 ha przeliczeniowych. Badania IERiG wskazują,
że najwyższy dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego w przeliczeniu na osobę
pełnozatrudnioną nieopłaconą, osiągany jest w tej grupie gospodarstw.
Szacuje
się, że zwiększoną składką obejmie się około 15,5 tys. osób, czyli około
1 % ubezpieczonych, w tym w grupie gospodarstw rolnych o obszarze:
1) od 50 do 100 ha przeliczeniowych użytków rolnych – ok. 11 tys. osób,
2) od 100 do 150 ha przeliczeniowych użytków rolnych – ok. 1 700 osób,
3) od 150 do 300 ha przeliczeniowych użytków rolnych – ok. 1 700 osób,
4) powyżej 300 ha przeliczeniowych użytków rolnych – ok. 940 osób.

2. Konsultacje
społeczne