Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw

4
wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury, w każdej sprawie o przestępstwo
popełnione za granicą, np. w związku z pełnieniem przez żołnierza obowiązków attache
wojskowego lub obserwatora przy organach europejskich, lecz jedynie w tych wypadkach,
gdy działanie organów wojskowych, z uwagi na charakter pobytu żołnierza (pracownika
wojska) jest szczególnie pożądane, jako gwarantujące niezbędne w tych warunkach sprawne
przeprowadzenie postępowania karnego.
Analogiczna zmiana, jak powyżej omówiona, dotyczy również przepisu określającego
właściwość sądów wojskowych w odniesieniu do pracowników wojska (projekt art. 647 § 1
pkt 2 lit. b). Skoro bowiem zgodnie z art. 6 ust. 1 wskazanej wyżej ustawy z dnia 17 grudnia
1998 r. o zasadach użycia lub pobytu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej poza granicami
kraju, w skład jednostek wojskowych wykonujących zadania poza granicami państwa
wchodzą również pracownicy wojska, celowym jest identyczne zakreślenie właściwości
sądów wojskowych, a tym samym właściwości wojskowych jednostek organizacyjnych
prokuratury, w sprawach o wszelkie przestępstwa popełnione przez pracownika wojska
podczas tego rodzaju przebywania poza granicami Polski.

Projekt przewiduje dwojakiego rodzaju modyfikacje podstawy właściwości sądu
wojskowego określonej w art. 647 § 1 pkt 1 lit. c. Pierwsza zmiana polega na zastąpieniu
określającego jedną z wymienionych w przepisie przesłanek sformułowania „ze szkodą dla
wojska” sformułowaniem „na szkodę wojska”, w celu jego dostosowania do przyjętej
systematyki tego rodzaju określeń, w szczególności widocznej w przepisach Kodeksu
karnego, które w wypadku posługiwania się znamieniem szkody posługują się właśnie tym
drugim sformułowaniem (m.in. art. 41 § 1a, art. 129, art. 231 § 1, art. 278 § 4).
Druga zmiana polega na eliminacji z zapisu zawartego w punkcie c sformułowania in
fine o treści „-z wyjątkiem przestępstw popełnionych na szkodę osoby niebędącej
żołnierzem”. W sposób uzasadniony należy bowiem ocenić, że zaistnienie trzech
(alternatywnie ujętych) okoliczności wymienionych w tym zapisie (popełnienie przestępstwa
„podczas” lub „w związku z pełnieniem obowiązków służbowych”; popełnienie przestępstwa
„w obrębie obiektu wojskowego” lub „wyznaczonego miejsca przebywania”; popełnienie
przestępstwa „na szkodę wojska” lub „z naruszeniem obowiązku wynikającego ze służby
wojskowej”) w dostatecznym stopniu przesądza specyficzny charakter czynu, uzasadniający
celowość rozpoznania sprawy przez sąd wojskowy, niezależnie od statusu osoby
pokrzywdzonej popełnionym przez żołnierza czynem (proj. art. 647 § 1 pkt 1 lit. c ).



5

Oprócz modyfikacji zakresu właściwości sądów wojskowych, nie tylko w sprawach
o przestępstwa, ale również o wykroczenia, a także przestępstwa skarbowe i wykroczenia
skarbowe, co zostanie omówione w dalszej części uzasadnienia, celem projektu jest również
wprowadzenie kilku zmian odnoszących się do biegu postępowania w sprawach
podlegających sądom wojskowym, w tym zapisów normatywnych, które zastąpią użyteczne
i funkcjonalne przepisy stosowane obecnie na mocy ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r.
– Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania karnego.


W projektowanym art. 647 § 3 k.p.k. przewiduje się możliwość przekazania sprawy
sądowi powszechnemu w razie zwolnienia żołnierza z czynnej służby wojskowej, ale dotyczy
to wyłącznie przestępstw popełnionych przeciwko organowi wojskowemu lub innemu
żołnierzowi albo podczas służbowego pobytu za granicą. Możliwość taka obejmować będzie
również wypadki ustania zatrudnienia pracownika w wojsku, w odniesieniu do spraw
o przestępstwa określone w § 1 pkt 2 lit. b, jeżeli nie wiążą się one z naruszeniem obowiązku
służbowego.
Negatywną przesłankę możliwości przekazania sprawy przez sąd wojskowy sądowi
powszechnemu będzie stanowić kryterium „dobra wymiaru sprawiedliwości”. Elastyczny,
a zarazem posiadający długą tradycję interpretacyjną charakter tego pojęcia pozwoli zawęzić
stosowanie przepisu wyłącznie do wypadków rzeczywiście takie przekazanie
uzasadniających, przeciwdziałając niepożądanemu oportunizmowi w tym zakresie.
W projekcie przewiduje się także nadanie odpowiednich uprawnień w tym zakresie
w toku postępowania przygotowawczego prokuratorowi wojskowemu (§ 4), a w § 5 normuje
się zaskarżalność takiej decyzji procesowej.
Dalszą istotną konsekwencją wprowadzenia proponowanej zmiany w zakresie kognicji
sądów wojskowych jest ograniczenie przewidzianej przez art. 650 § 1 k.p.k. możliwości
przekazywania spraw sądowi powszechnemu, jeżeli w sprawie przeciwko dwóm lub większej
liczbie oskarżonych sąd wojskowy nie byłby właściwy do jej rozpoznania w całości bądź ze
względu na rodzaj jednego z czynów, bądź ze względu na osobę jednego z oskarżonych
(art. 650 § 1 k.p.k.). Projekt przewiduje modyfikację brzmienia art. 650 § 3 k.p.k.
i wprowadzenie regulacji, w myśl której nie będzie możliwe przekazanie sądowi



6
powszechnemu sprawy przestępstwa wskazanego w art. 647 § 1 pkt 1 lit. a lub c lub pkt 2
lit. a oraz w art. 648 pkt 1 k.p.k. (proj. art. 650 § 3 k.p.k.).

Potrzebne rozwiązanie normatywne, które powinno w dalszym ciągu obowiązywać,
stanowi możliwość złożenia przez pokrzywdzonego niebędącego żołnierzem wniosku
o wyznaczenie do składu orzekającego zamiast ławników żołnierzy – ławników
odpowiedniego rzędu sądu powszechnego, o czym obecnie stanowi art. 12 pkt8 ustawy –
Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania karnego.
Projekt przewiduje przeniesienie tego unormowania do Kodeksu postępowania
karnego, z jego dostosowaniem do aktualnej systematyki kodeksu. W art. 669 po § 2 projekt
przewiduje więc dodanie nowego § 2a, z którego wynikać będzie, że w sprawie
o zbrodnię pokrzywdzony niebędący żołnierzem może również skorzystać z uprawnienia do
złożenia wniosku o wyznaczenie do składu orzekającego zamiast ławników żołnierzy –
ławników odpowiedniego rzędu sądu powszechnego. W związku z powyższym zmianie
ulegnie również art. 668 § 2 k.p.k., na podstawie którego prokurator wojskowy będzie
zobowiązany do pouczenia pokrzywdzonego niebędącego żołnierzem o prawie złożenia
wniosku, o którym mowa w art. 669 § 2a.

Jak słusznie zauważono w nauce, przepis art. 671 § 3 k.p.k. ogranicza obowiązkowy
udział obrońcy w rozprawie apelacyjnej przed wojskowym sądem okręgowym. Ograniczenie
to polega na niezagwarantowaniu obligatoryjnej obrony na rozprawie odwoławczej przed
wojskowym sądem okręgowym w wypadku określonym w art. 80 k.p.k. takiemu
oskarżonemu, któremu zarzucono zbrodnię lub pozbawionemu wolności. Uchylenie § 3
w art. 671 k.p.k. spowoduje więc, że zastosowanie w tej kwestii znajdą ogólne zasady
określone w art. 450 k.p.k., dające równe gwarancje procesowe wszystkim oskarżonym.
Korekta w § 4 ma natomiast charakter dostosowawczy, pozostając w związku
z projektowanym uchyleniem art. 671 § 3 k.p.k.

Projekt przewiduje również, umiejscowioną ze względów chronologicznych w pkt 1
artykułu 1 projektu ustawy, zmianę art. 400 k.p.k., polegającą na oznaczeniu jego
dotychczasowej treści jako § 1, i dodaniu § 2 normującego sytuację, gdy po rozpoczęciu
przewodu sądowego w sprawie przeciwko żołnierzowi w czynnej służbie wojskowej ujawni



7
się, że czyn stanowiący przedmiot postępowania stanowi wykroczenie. Zgodnie

z projektowanym zapisem, nakazującym odpowiednie stosowanie projektowanego art. 400
§ 1 k.p.k., a mającym charakter lex specialis w stosunku do przepisu art. 10 § 1 Kodeksu
postępowania w sprawach o wykroczenia, w sytuacji takiej sąd nie będzie przekazywał
sprawy sądowi wojskowemu, w wypadkach zaistnienia przesłanek właściwości takiego sądu
(projekt przewiduje zmianę tego ostatniego przepisu, zawężającą kognicję sądów
wojskowych w sprawach o wykroczenia popełnione przez żołnierzy w czynnej służbie
wojskowej), lecz kontynuował jej rozpoznanie w tym samym składzie, co służyć będzie
sprawności postępowania, przeciwdziałając zbędnemu i nieuzasadnionemu rangą sprawy,
jak i sytuacją procesową, jej przekazywaniu sądowi wojskowemu.

Projekt poza zmianą przepisów Kodeksu postępowania karnego przewiduje niezbędne,
a związane z modyfikacją dotychczasowego zakresu właściwości sądów wojskowych oraz
wojskowych organów postępowania przygotowawczego, zmiany w obrębie kilku innych
ustaw.

Zmiana ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji polega na dostosowaniu brzmienia
art. 2 tej ustawy, określającego zakres wykonywania zadań przez andarmerię Wojskową
i wojskowe organy porządkowe w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej oraz
w stosunku do żołnierzy, do przyszłego zakresu właściwości sądów wojskowych.

Zmiana ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. – Prawo o ustroju sądów wojskowych
ogranicza brzmienie dotyczącej sądów wojskowych normy kompetencyjnej, zawartej w art. 1
§ 1 tej ustawy, wskazując, że w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej sprawują one
wymiar sprawiedliwości w sprawach karnych w zakresie przewidzianym w ustawach.

Zmiana Kodeksu karnego skarbowego w obrębie art. 115 § 1a ma na celu
dostosowanie zakresu kognicji sądów wojskowych, w zakresie przestępstw skarbowych
i wykroczeń skarbowych popełnionych przez żołnierzy w czynnej służbie wojskowej,
do kognicji sądów wojskowych w zakresie przestępstw, wynikającej z art. 647 k.p.k.
W związku z projektowanym rozgraniczeniem właściwości sądów wojskowych oraz



8
powszechnych wynikającym z tej zmiany projekt ponadto przewiduje dostosowawcze
modyfikacje przepisów art. 116 § 1, § 3 i § 5 k.k.s. oraz art. 134 § 1 pkt 4 k.k.s., polegające na
wyrażeniu w ich treści, że odnoszą się one jedynie do spraw o czyny podlegające właściwości
sądów wojskowych.

Te same względy, które uzasadniają zmianę art. 115 § 1a k.k.s., uzasadniają dokonanie
nowelizacji Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia w obrębie art. 10 § 1,
normującego zakres orzekania przez sąd wojskowy w sprawach o wykroczenia popełnione
przez żołnierzy w czynnej służbie wojskowej.

W art. 6 zawarte jest upoważnienie dla Prezesa Rady Ministrów, który może dokonać,
w drodze rozporządzenia, przeniesienia niektórych planowanych dochodów i wydatków
budżetowych, w tym na wynagrodzenia, między częściami, działami i rozdziałami budżetu
państwa, z zachowaniem przeznaczenia środków publicznych wynikającego z ustawy
budżetowej na rok 2009, a także odpowiednich zmian limitów zatrudnienia.

Przepisy określone w art. 7-9 mają charakter przejściowy, normując w dwóch
pierwszych przepisach problematykę skuteczności czynności procesowych dokonanych przed
dniem wejścia w życie ustawy, wprowadzając zasadę perpetuatio fori w wypadku spraw,
w których akt oskarżenia albo wniosek o ukaranie został wniesiony przed wejściem w życie
zapisów ustawy. W art. 4 projektu uregulowano natomiast problematykę intertemporalnej
właściwości przepisów Kodeksu postępowania karnego w odniesieniu do spraw, w których
przed dniem wejścia w życie ustawy rozpoczęto rozprawę główną (przyjmując prymat
przepisów dotychczasowych), a także do spraw, w których zawieszono postępowanie,
odroczono rozprawę, ponownie je rozpoznano albo zapadło w nich prawomocne orzeczenie
(stosowanie przepisów znowelizowanych).

W przepisie art. 10 projektu ustawy określona została data jej wejścia w życie.