Poselski projekt ustawy o ograniczeniach związanych z pełnieniem funkcji publicznych

7
istotny wpływ wymienionych kategorii osób na wydatkowanie publicznych rod-
ków finansowych, wydawanie decyzji administracyjnych niosących skutki finan-
sowe, zarządzanie przez nich majątkiem publicznym bądź jego kontrolowanie.
Rozszerzenie zakresu podmiotowego ustawy w projektowanym przepisie jest
również realizacją postulatów zgłaszanych od wielu lat w zakresie lustracji ma-
jątkowej przez organizacje pozarządowe, których przedmiotem działalno ci jest
walka ze zjawiskiem korupcji oraz zapewnianie pełnej przejrzysto ci w życiu
publicznym.
W art. 3 zawierającym słowniczek wyrażeń ustawowych została wprowadzona
definicja „zaprzestania prowadzenia działalno ci gospodarczej” oraz pojęcia
„osoby pozostające we wspólnym gospodarstwie domowym”.
Przez zaprzestanie prowadzenia działalno ci gospodarczej należy rozumieć
wykre lenie z ewidencji działalno ci gospodarczej w drodze decyzji administra-
cyjnej w rozumieniu przepisów o działalno ci gospodarczej.
Mając na uwadze dotychczasowe do wiadczenia, wynikające ze stosowania
ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalno ci gospodarczej przez osoby peł-
niące funkcje publiczne, proponuje się zmiany, które mają na celu wyelimino-
wanie luk w obowiązujących przepisach w zakresie zakazów prowadzenia
okre lonej działalno ci zarobkowej, przy jednoczesnym pełnieniu funkcji pu-
blicznej. Dlatego też został wprowadzony zakaz pełnienia funkcji członka za-
rządu w stowarzyszeniach prowadzących działalno ć gospodarczą w okresie
zajmowania stanowiska lub pełnienia funkcji publicznej. Ratio legis przedmioto-
wej zmiany opiera się na podobieństwie niebezpieczeństwa wystąpienia zjawisk
o charakterze korupcyjnym, zarówno przy pełnieniu przez funkcjonariuszy pu-
blicznych funkcji członków zarządów w fundacjach prowadzących działalno ć
gospodarczą, jak i w przypadku pełnienia funkcji członka zarządu stowarzysze-
nia prowadzącego taką działalno ć.
W celu wyeliminowania częstych przypadków powstawania konfliktu interesu
prywatnego z publicznym został wprowadzony dla osób pełniących funkcje pu-
bliczne zakaz zatrudnienia lub wykonywania innych zajęć w podmiotach korzy-
stających ze rodków publicznych, jeżeli osoby te uczestniczyły w przyznawa-
niu tym podmiotom rodków publicznych lub w rozliczaniu ich wydatkowania.

8
Przedmiotowy zakaz nie będzie dotyczył zatrudnienia lub wykonywania zajęć
w charakterze nauczyciela akademickiego w szkole wyższej albo pracownika
naukowego w jednostce badawczo-rozwojowej lub innej jednostce w rozumie-
niu art. 2 pkt 9 lit. b, f lub g ustawy z dnia 8 października 2004 r. o zasadach
finansowania nauki (Dz. U. z 2004 r. Nr 238, poz. 2703, z późn. zm.), jeżeli
osoba ta posiada tytuł naukowy profesora lub stopień naukowy doktora habili-
towanego.
Projekt ustawy w art. 5 wprowadza obowiązek, aby osoba, która w dniu powo-
łania na stanowisko lub w dniu objęcia funkcji, prowadzi działalno ć gospodar-
czą albo posiada akcje lub udziały w wysoko ci wskazanej w art. 4 pkt 4,
w terminie 4 miesięcy od dnia powołania na stanowisko lub powierzenia funkcji,
zrzekła się pełnionej funkcji, zaprzestała prowadzenia działalno ci gospodarczej
albo zbyła udziały lub akcje przedstawiające więcej niż 10% kapitału zakłado-
wego – w każdej z tych spółek. Rozwiązanie takie funkcjonowało dotychczas
jedynie w ustawach: o samorządzie gminnym, o samorządzie powiatowym
i o samorządzie wojewódzkim.
Dotychczasowe przepisy ustawy okre lają zakazy, które są bezwarunkowo
obowiązujące dla osób pełniących funkcje publiczne. Ponieważ ustawa nie
okre lała terminu do zakończenia przez te osoby zakazanych ustawą działalno-
ci lub zatrudnienia, a także zbycia posiadanych ponad poziom 10% udziałów
lub akcji, należało uznawać, że z dniem powołania na stanowisko osoby te mu-
siały natychmiast zrezygnować z zakazanej działalno ci lub zatrudnienia oraz
sprzedać udziały i akcje, gdyż inaczej popadałyby w konflikt z przepisami
przedmiotowej ustawy.
W rzeczywisto ci nie było możliwe zlikwidowanie przez te osoby prowadzonej
przez nie dotychczas działalno ci lub sprzedanie udziałów i akcji w ciągu jed-
nego, czy nawet kilku dni. Prowadziło to do fikcyjnej sytuacji, w której tolerowa-
no przez pewien okres czasu możliwo ć naruszenia przepisów antykorupcyj-
nych przez osoby pełniące funkcje publiczne. Projektodawca niniejszego pro-
jektu ustawy, w celu usunięcia istniejącej fikcji prawnej, wprowadza dla osób
objętych ustawowymi zakazami okres dostosowawczy do wymogów ustawo-
wych, który wynosi 4 miesiące.

9
W ocenie projektodawcy jest to wystarczający okres czasu, aby zakończyć
prowadzenie zakazanych ustawą działalno ci gospodarczej, dokonać ewentu-
alnego zbycia udziałów lub akcji posiadanych ponad dopuszczalny poziom
i dostosować się do ustawowych wymagań.
W art. 7 zobowiązuje się podmioty wyznaczające lub zgłaszające osoby jako
swoich reprezentantów do spółek prawa handlowego z udziałem Skarbu Pań-
stwa, innych państwowych osób prawnych, jednostek samorządu terytorialnego
i ich związków lub innych osób prawnych jednostek samorządu terytorialnego
do prowadzenia wykazu tych osób. Rozwiązanie takie ma na celu stworzenie
instytucji prawnej umożliwiającej sprawdzanie, który członek rady nadzorczej
lub zarządu spółki handlowej jest upoważniony do reprezentowania interesów
Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego. Występująca praktyka
wskazuje bowiem na istniejące w tym zakresie problemy wynikające w szcze-
gólno ci z braku sformalizowanych zasad „wyznaczania” lub „powoływania” re-
prezentantów do spółek handlowych. Zasada jawno ci działań przy wyznacza-
niu osób realizowana będzie przez zobowiązanie podmiotów prowadzących
wymienione wykazy do ich upublicznienia w Biuletynie Informacji Publicznej lub
na stronach internetowych podmiotu zgłaszającego lub wyznaczającego, który
nie jest obowiązany do prowadzenia Biuletynu Informacji Publicznej.
W art. 8 projektu ustawy wydłużony został okres zakazu, w ciągu którego osoby
pełniące funkcje publiczne nie mogą zostać zatrudnione lub nie mogą wykony-
wać innych zajęć zarobkowych u przedsiębiorców albo w ich podmiotach zależ-
nych, jeżeli wydawały decyzję w sprawach indywidualnych dotyczących tego
przedsiębiorcy. W obecnym stanie prawnym obowiązywał roczny okres zakazu.
W niniejszym projekcie proponuje się, aby okres ten wynosił 2 lata. Wydłużenie
ww. okresu z roku do 2 lat wpłynie na zmniejszenie prób korumpowania osób
pełniących funkcje publiczne obietnicą dobrze płatnej pracy, w przypadku od-
powiedniej przychylno ci. Wydaje się, że 2-letni zakaz podejmowania zatrud-
nienia u podmiotów, co do których osoba pełniąca funkcję publiczną brała
udział w wydawaniu rozstrzygnięcia, spowoduje rozluźnienie nieformalnych
związków między przedsiębiorcami a osobami pełniącymi funkcje publiczne.
Zakaz ten nie będzie dotyczył osób, które na podstawie odrębnych przepisów,
z racji pełnionej funkcji lub zajmowanego stanowiska wydawały w stosunku do

10
przedsiębiorcy decyzje administracyjne w sprawie ustalenia wymiaru podatków
i opłat lokalnych oraz wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne i innych
składek, do poboru których obowiązany jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
Wyłączenie nie będzie dotyczyć jednak osób, które wydawały decyzje admini-
stracyjne dotyczące ulg i zwolnień w ww. podatkach lub w opłatach oraz skład-
kach na ubezpieczenie społeczne i innych składkach pobieranych przez ZUS.
Celem usunięcia ewentualnych wątpliwo ci interpretacyjnych co do pojęcia
„podmiotu zależnego od przedsiębiorcy” i urealnienie obowiązywania powyż-
szego zakazu, projektodawca w art. 8 ust. 2 wprowadził definicję legalną pod-
miotu zależnego.
Jednocze nie zaznaczyć należy, że w przypadkach uzasadnionych interesem
Skarbu Państwa istnieje możliwo ć wyrażenia zgody na wcze niejsze zatrud-
nienie lub wykonywanie innych zajęć u przedsiębiorcy lub w podmiocie od niego
zależnym. W obecnym stanie prawnym ewentualną zgodę na podjęcie pracy
lub innych zajęć objętych powyższym zakazem działalno ci wyrażała komisja
w składzie trzyosobowym. W projekcie proponuje się, aby zgodę wyrażał pod-
miot obowiązany do odebrania o wiadczenia o stanie majątkowym.
W art. 9 i 11 proponuje się wprowadzenie generalnej zasady jawno ci o wiad-
czeń o prowadzonej przez małżonka działalno ci gospodarczej i o stanie mająt-
kowym. Informacje zawarte w o wiadczeniu o stanie majątkowym będą jawne.
W przypadku o wiadczenia o działalno ci gospodarczej prowadzonej przez
małżonka ujawnieniu nie będą jednak podlegać informacje o adresie zamiesz-
kania małżonka oraz o adresie prowadzenia działalno ci gospodarczej, jeżeli
jest on taki sam jak adres zamieszkania. Odno nie do o wiadczenia o stanie
majątkowym opublikowaniu nie będą podlegać informacje o adresie zamiesz-
kania osoby składającej o wiadczenie oraz jej małżonka i adresach nierucho-
mo ci wpisanych do o wiadczenia.
Jawne informacje zawarte w o wiadczeniu są udostępniane w Biuletynie Infor-
macji Publicznej. Spowoduje to rozszerzenie zasady jawno ci na te kategorie
osób pełniących funkcje publiczne, których o wiadczenia majątkowe w dotych-
czasowym stanie prawnym były objęte tajemnicą służbową. Instytucja jawno ci
o wiadczeń majątkowych nie będzie miała jednak zastosowania do o wiadczeń

11
składanych przez pracowników wywiadu skarbowego, o których mowa w art. 36
ustawy z dnia 28 wrze nia 1991 r. o kontroli skarbowej. Jawno ć o wiadczenia
majątkowego zostanie również wyłączona w stosunku do funkcjonariuszy:
Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Centralnego Biura
ledczego, Służby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służby Wywiadu Wojsko-
wego. Powyższe wyłączenie uzasadnione jest specyfiką i charakterem zadań
wykonywanych przez funkcjonariuszy tych służb.
Zaproponowane uregulowania w zakresie jawno ci o wiadczenia o prowadze-
niu działalno ci gospodarczej prowadzonej przez małżonka i o wiadczenia ma-
jątkowego niewątpliwie urealniają i zaostrzają istniejące rozwiązania antykorup-
cyjne. Zmierzają do zapewnienia w Polsce najwyższych standardów w życiu
publicznym i stanowić będą skuteczne narzędzie realnej kontroli społecznej.
Należy wyraźnie stwierdzić, że dotychczasowe regulacje ustawowe polegające
na objęciu danych zawartych w o wiadczeniu majątkowym tajemnicą służbową
i wprowadzeniu obowiązku ich analizy jedynie przez osoby, którym przedkłada-
no te o wiadczenia (bez okre lonych sankcji za zaniechanie jego realizacji) po-
wodowały, iż tryb kontroli był fikcyjny i nieefektywny, a w wielu przypadkach,
pomimo obowiązku ustawowego, nie był realizowany. Taka sytuacja powodo-
wała, że w wielu przypadkach osoby składające o wiadczenia, jak też te, do
których należało uprawnienie do analizy zawartych w o wiadczeniu danych,
traktowały swoje obowiązki w sposób niewła ciwy. Dlatego też, obowiązujące
przepisy nie realizowały celów, dla których zostały ustanowione. Nie mogły więc
przyczynić się do ograniczenia zjawiska korupcji w administracji publicznej.
Opinia publiczna w Polsce bulwersowana jest stale sytuacjami, w których osoby
pełniące funkcje publiczne w znacznym stopniu powiększają swój i osobom im
najbliższym, stan posiadanego mienia, nie mogąc wykazać dochodów, które
uzasadniałyby legalną drogę takiego wzbogacenia się. Powstawaniu takiej sy-
tuacji w znacznym stopniu sprzyja wła nie utajnienie tre ci o wiadczeń mająt-
kowych oraz brak systematycznej, społecznej i urzędowej konfrontacji zapisów
zawartych w o wiadczeniach ze stanem faktycznym.
Wprawdzie instytucja jawno ci o wiadczeń, o których mowa w art. 9 i 11 projek-
towanej ustawy, stanowi pewną ingerencję ustawodawcy w prywatno ć jed-