Poselski projekt ustawy o ograniczeniach związanych z pełnieniem funkcji publicznych

2
W opublikowanym w 2005 r. przez Transparenty International Indeksie Percep-
cji Korupcji, Polska pod względem występowania korupcji została sklasyfikowa-
na na 70 miejscu spo ród 195 badanych państw. Nasz kraj uzyskał indeks na
poziomie zaledwie 3.4 na 10 możliwych jednostek (gdzie 10 oznacza pełną
przejrzysto ć i brak korupcji). Jest to najgorszy wskaźnik w ród nowych państw
członkowskich w Unii Europejskiej. Pokazuje on jak szybko nasze państwo od-
dala się od obowiązujących standardów.
Także wyniki krajowych badań opinii społecznej pokazują, że w społeczeństwie
polskim panuje powszechne przekonanie, iż korupcja stanowi duży i stale nara-
stający problem społeczny. W ród respondentów panuje przekonanie, że
w rodowisku funkcjonariuszy pełniących wysokie funkcje publiczne częste są
przypadki tworzenia sieci wzajemnych powiązań, przez obsadzanie stanowisk
w urzędach, spółkach, bankach, w oparciu o krewnych, znajomych, kolegów,
jak również, że osiągają oni dochody większe niż deklarowane.
Z roku na rok ro nie odsetek obywateli przekonanych o powszechno ci korupcji
w Polsce. Z badań OBOP wynika, że w 1999 r. o bardzo częstym występowaniu
korupcji przekonanych było 45% badanych. W 2002 r. odsetek ten wynosił 54%,
a w 2003 r. – 68% badanych. Z kolei według badań CBOS z 2004 r. 91% Pola-
ków uważa, że korupcja stanowi duży problem w Polsce, a aż 71% badanych
uważa, że wielu funkcjonariuszy publicznych czerpie nieuprawnione korzy ci
z pełnienia swoich funkcji. Ponadto 85% badanych jest przekonanych, że ma
miejsce branie łapówek za załatwienie spraw, w tym za załatwianie kontraktów
i zamówień publicznych dla rodziny, przyjaciół i znajomych. Najnowsze badania
opinii społecznej wskazują, że odczucia Polaków co do poziomu korupcji w kra-
ju, jej znaczeniu na tle innych problemów społecznych, uległy niewielkim zmia-
nom.
Wskazać należy także na wyniki badań opinii publicznej w zakresie przestęp-
czo ci korupcyjnej opublikowane przez organizacje pozarządowe i organy Unii
Europejskiej. Według „Programu przeciw korupcji” Fundacji Batorego z lipca
2006 r. w latach 2001-2005 prawie 2/3 Polaków uważało, że korupcja jest po-
wszechnym zjawiskiem w ród polityków, działaczy partyjnych, radnych, posłów
i senatorów. Natomiast w badaniach prowadzonych z inicjatywy Komisji Euro-

3
pejskiej w ród krajów Unii Europejskiej – tzw. Eurobarometr – w maju 2005 r.
pytano respondentów, czy zgadzają się z twierdzeniem, że korupcja jest po-
ważnym problemem w ich kraju. Wówczas aż 88% Polaków udzieliło odpowie-
dzi twierdzącej.
Przestępczo ć korupcyjna w Polsce i jej skala powoduje niepowetowane straty
dla naszego kraju i gospodarki. Według szacunkowych danych łączna wyso-
ko ć łapówek kształtuje się w Polsce na poziomie 6,6 mld dol. rocznie, czyli
kwoty odpowiadającej blisko 10% wydatków budżetu państwa.
Liczba afer korupcyjnych jakie zostały ujawnione przez organy cigania i rodki
masowego przekazu wzmacnia przekonanie, że sytuacja wymaga bardzo su-
rowych i skutecznych działań.
Problem korupcji i potrzeba sięgania do skuteczniejszych sposobów jej prze-
ciwdziałania został też dostrzeżony przez społeczno ć międzynarodową.
wiadczy o tym szereg konwencji międzynarodowych, których Polska jest stro-
ną. Art. 52 pkt 5 Konwencji Narodów Zjednoczonych przeciw korupcji z dnia
21 listopada 2003 r. stwarza pełne podstawy prawne do ustanowienia przez
państwa-sygnatariuszy skuteczniejszych systemów ujawniania informacji finan-
sowych przez funkcjonariuszy państwowych, a także zobowiązuje do wprowa-
dzenia odpowiednich sankcji za brak wywiązywania się z tego rodzaju obowiąz-
ków. Dodatkowo w wietle art. 31 ust. 1 pkt a i ust. 2 niniejszej Konwencji każde
z Państw Stron podejmie, w największym możliwym zakresie dozwolonym
przez jego wewnętrzny system prawny, rodki, jakie mogą być niezbędne, aby
umożliwić konfiskatę wpływów z przestępstwa korupcji.
Podstawy prawne do stwarzania w ustawodawstwie krajowym skutecznych
rodków ujawniania źródeł pochodzenia mienia przez funkcjonariuszy publicz-
nych i sankcje za niewywiązywanie się z nałożonych obowiązków, w tym prze-
padek mienia pochodzącego z przestępstwa korupcji przewidują także Prawno-
karna Konwencja o Korupcji sporządzona w Strasburgu dnia 27 stycznia 1999 r.
(Dz. U. z 2005 r. Nr 29, poz. 249) oraz Konwencja o praniu, ujawnianiu, zajmo-
waniu i konfiskacie dochodów pochodzących z przestępstwa sporządzona
w Strasburgu dnia 8 listopada 1990 r. (Dz. U. z 2003 r. Nr 46, poz. 394).

4
Należy także wspomnieć o podpisanej przez autorytety wiata prawniczego tzw.
Deklaracji paryskiej wzywającej do działania przeciwko korupcji na wysokich
szczeblach władzy. W pkt 2 tej Deklaracji postanawia się, że „Państwa muszą
doprowadzić do tego, aby sprawujący władzę funkcjonariusze dysponujący ma-
jątkiem o niejasnym pochodzeniu byli zobligowani przepisami prawa do wyka-
zywania źródeł swego majątku, a w wypadku kiedy nie udałoby im się przed-
stawić sądowi przekonującego wyja nienia, groziłaby im konfiskata własno ci”.
Niniejszy projekt ustawy okre la ograniczenia związane z pełnieniem funkcji
publicznych, a także zasady składania przez osoby pełniące funkcje publiczne
o wiadczeń majątkowych. Przewiduje również symetryczne zmiany w tym za-
kresie m.in. w ustawie o Prokuraturze, ustawie – Prawo o ustroju sądów po-
wszechnych, ustawie o wykonywaniu mandatu posła i senatora oraz w usta-
wach: o samorządzie gminnym, o samorządzie powiatowym i samorządzie wo-
jewództwa.
Celem projektu jest stworzenie skutecznych metod kontroli stanu majątkowego
funkcjonariuszy publicznych i innych osób wskazanych w ustawie przez okre-
lenie katalogu informacji o stanie ich majątku, które muszą być ujawniane.
Ponadto ustawa stwarza efektywny i jednolity tryb kontroli składanych o wiad-
czeń majątkowych.
Zasadniczym celem niniejszego projektu jest wprowadzenie zasady lustracji
majątkowej osób pełniących funkcje publiczne. Celem za lustracji majątkowej
jest ujawnianie przez osoby pełniące funkcje publiczne nie tylko posiadanego
majątku, ale także źródeł pochodzenia mienia podlegającego ujawnieniu
w o wiadczeniu majątkowym, które zostało nabyte w okresie pełnienia funkcji
lub zajmowania stanowiska lub od dnia złożenia o wiadczenia majątkowego.
Lustracja majątkowa polega na tym, że te informacje zamieszczane w o wiad-
czeniach majątkowych przez osoby pełniące funkcje publiczne byłyby przed-
miotem kontroli przeprowadzanej przez Centralne Biuro Antykorupcyjne.
Celem projektu jest wprowadzenie skutecznej kontroli majątku osób pełniących
funkcje publiczne, przez wyeliminowanie częstych przypadków omijania przepi-
sów „antykorupcyjnych” polegających na ewentualnym lokowaniu majątku oso-

5
bistego na majątku odrębnym małżonka albo innych osób bliskich, tj. wstęp-
nych, zstępnych i rodzeństwa.
W projekcie wprowadza się obowiązek ujawnienia w o wiadczeniu majątkowym
majątku odrębnego małżonka, wykazywanie zmian w stanie majątkowym od
dnia złożenia ostatniego o wiadczenia oraz ujawnianie majątku przekazanego
na inne osoby w terminie 5 lat wstecz od momentu objęcia funkcji lub stanowi-
ska.
Celem projektowanej ustawy jest więc wprowadzenie jednolitych zasad doty-
czących tre ci o wiadczeń majątkowych, procedur ich składania i kontroli praw-
dziwo ci zawartych w nich informacji. Ujednolicenie zasad kontroli o wiadczeń
majątkowych będzie realizowane także przez generalny obowiązek załączania
przez osoby pełniące funkcje publiczne do o wiadczeń majątkowych deklaracji
PIT oraz przez jednolite procedury kontroli tych o wiadczeń przez Centralne
Biuro Antykorupcyjne.
Proponuje się wprowadzenie zasady pełnej jawno ci informacji o stanie mająt-
kowym osób pełniących funkcje publiczne zawartych w składanych przez nich
o wiadczeniach majątkowych. Wyłączeniu podlegać oczywi cie będą informa-
cje dotyczące adresu zamieszkania osoby składającej o wiadczenie oraz jej
małżonka i adresach nieruchomo ci wpisanych do o wiadczenia majątkowego.
Pozwoli to na wyeliminowanie istniejących w dotychczasowym stanie prawnym
dysproporcji i niejednolito ci w zakresie jawno ci o wiadczeń majątkowych
i zasad ich kontroli.
Ustawa „antykorupcyjna”, a także przepisy ustawy – Prawo o ustroju sądów
powszechnych oraz ustawy o Prokuraturze utrzymywały obowiązek tajemnicy
służbowej w stosunku do składanych o wiadczeń majątkowych. Nowelizacją
ustaw samorządowych, z 2002 r., wprowadzono zasadę, że wszystkie o wiad-
czenia są jawne, za nowela z 2001 r. wprowadzała tę zasadę w ustawie o wy-
konywaniu mandatu posła i senatora. Wprowadzono w ten sposób realną kon-
trolę społeczną tych o wiadczeń, ale jedynie ograniczoną do niewielkiej katego-
rii osób. Tych zmian nie przeniesiono jednakże do innych ustaw. Wprowadzało
to nieuzasadnioną dysproporcję w tym zakresie, której przejawem był fakt, że
osoby sprawujące funkcje, np. wójtów objęte były w znacznie szerszym zakre-

6
sie ograniczeniami antykorupcyjnymi niż osoby sprawujące wyższe stanowiska
w państwie, jak chociażby ministrowie. Wnioskodawcy uznali, że zasada po-
wszechnej jawno ci o wiadczeń majątkowych powinna być zasadą generalną
i obejmować jednolicie wszystkie kategorie osób objętych procedurami antyko-
rupcyjnymi.
Jawno ć o wiadczeń majątkowych i jednolita kontrola prawdziwo ci zawartych
w nich informacji ma usprawnić nie tylko kontrolę instytucjonalną, ale pozwolić
ma także na bardziej skuteczną kontrolę społeczną, pozwalającą na zweryfiko-
wanie, czy posiadany przez osoby pełniące funkcje publiczne majątek jest ade-
kwatny do uzyskiwanych przez nie dochodów. Tego rodzaju rozwiązanie będzie
istotnym czynnikiem hamującym zjawisko korupcji na różnych szczeblach wła-
dzy publicznej. Ustawa ta przez umożliwienie rzeczywistej kontroli stanu mająt-
kowego osób sprawujących funkcje publiczne będzie stanowić realizację zasa-
dy wzmacniania zaufania obywateli do państwa.
Niniejszy projekt ustawy o ograniczeniach związanych z pełnieniem funkcji pu-
blicznych przewiduje jednolite zmiany dotyczące zakresu tre ci o wiadczeń ma-
jątkowych, trybu ich składania, a także kontroli zawartych w nich informacji oraz
sankcji stosowanych wobec osób składających o wiadczenie, które zaniechały
tego obowiązku lub podały w nim nieprawdę.
W ten sposób projektodawca zamierza ujednolicić przepisy dotyczące życia
publicznego oraz doprowadzić do przejrzysto ci w funkcjonowaniu władzy pu-
blicznej i osób pełniących funkcje publiczne. Dlatego też wnioskodawcy zapro-
ponowali, aby wzorzec prawny okre lony w ustawie o ograniczeniach związa-
nych z pełnieniem funkcji publicznych został przeniesiony do innych ustaw, za-
wierających również procedury składania o wiadczeń majątkowych, tj. ustawy
o Prokuraturze, ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy o wy-
konywaniu mandatu posła i senatora, ustawy o uposażeniu posłów do Parla-
mentu Europejskiego wybranych w Rzeczypospolitej oraz ustaw: o samorządzie
gminnym, o samorządzie powiatowym i o samorządzie województwa.
W art. 2 projektowanej ustawy, dotyczącym jej zakresu podmiotowego, zapro-
ponowano poszerzenie kręgu osób pełniących funkcje publiczne. Powyższe
rozszerzenie podmiotowego zakresu ustawy jest konieczne ze względu na