Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks spółek handlowych oraz ustawy o obrocie instrumentami finansowymi

czasu miałby zarząd na wysłanie uzupełniających zawiadomień
w

trybie art. 402 § 3 K.s.h. Z reguły, biorąc pod uwagę
pozostawiający wiele do życzenia sposób wywiązywania się ze
swoich obowiązków przez Pocztę Polską, zawiadomienia te nie
dotarłyby do akcjonariuszy przed terminem walnego
zgromadzenia. Zadośćuczynienie żądaniu uzupełnienia porządku
obrad jest w tym przypadku nierealistyczne, co uzasadnia
wyłączenie stosowania § 1 i 2 (art. 400 § 3 K.s.h.). Takie
rozwiązanie nie narusza wymagań stawianych przez dyrektywę.
dyrektywa odnosi się bowiem tylko do spółek publicznych,
podczas gdy zwołanie zwyczajnego zgromadzenia w trybie art. 402
§ 3 K.s.h. jest możliwe tylko w spółkach, których wszystkie akcje
są akcjami imiennymi, a zatem wyłącznie w prywatnych spółkach
akcyjnych. Wprowadzenie proponowanego art. 400 § 4 K.s.h. nie
prowadzi ponadto do ograniczenia dotychczasowych uprawnień
akcjonariuszy mniejszościowych. Jak zostało już wspomniane,
uprawnienia te są bowiem obecnie praktycznie martwe.
Akcjonariusze mniejszościowi spółek prywatnych zachowują
prawo do żądania zwołania nadzwyczajnego walnego zgroma-
dzenia z zaproponowanym przez siebie porządkiem obrad (art. 400
K.s.h.), co stanowi wystarczający i dostatecznie silny środek
ochrony ich praw.
4. Artykuł 401 § 4 K.s.h. przyznaje akcjonariuszom spółek
publicznych prawo zgłaszania projektów uchwał dotyczących
spraw objętych porządkiem obrad jeszcze przed terminem walnego
zgromadzenia. Przepis ten implementuje art. 6 ust. 1 lit. b
dyrektywy. Uprawnienia takiego nie przewiduje obecnie Kodeks
spółek handlowych. Z nieskodyfikowanych, zwyczajowych zasad
funkcjonowania walnego zgromadzenia (znajdujących
potwierdzenie w regulaminach walnych zgromadzeń) wynika
jedynie prawo każdego akcjonariusza do zgłaszania projektów
14
uchwał dotyczących danego punktu porządku obrad podczas
walnego zgromadzenia. Ze względu na treść art. 401 § 4 K.s.h. jest
konieczne potwierdzenie, że uprawnienie takie przysługuje
każdemu akcjonariuszowi, bez względu na jego udział kapitałowy.
Czyni to art. 401 § 5 K.s.h.
Dyrektywa zobowiązuje spółki do niezwłocznego ogłaszania na
stronie internetowej projektów uchwał zgłoszonych przez
akcjonariuszy (art. 5 ust. 4 lit. d). W ten sposób akcjonariusze
mniejszościowi mogą koordynować sposób głosowania na walnym
zgromadzeniu. Mogą budować koalicje wokół określonych
projektów uchwał, zyskując realny wpływ na sprawy spółki.
Zasadę tę implementuje art. 401 § 4 zd. 2 K.s.h.
5. Dyrektywa wymaga, aby w sytuacji, gdy prawo krajowe uzależnia
uprawnienia akcjonariuszy do: 1) wprowadzania określonych
spraw do porządku obrad zgromadzenia, 2) przedstawiania
projektów uchwał, 3) zwoływania nadzwyczajnego walnego
zgromadzenia od posiadania minimalnego udziału kapitałowego,
próg ten nie przekraczał 5 % kapitału zakładowego. Czyni to
koniecznym obniżenie o połowę dotychczasowego progu,
wynoszącego 10 % (por. art. 400 § 1 i 5 K.s.h., art. 401 § 1, 4 i 6
K.s.h.).
6. Proponowane zmiany art. 400 i 401 K.s.h. powinny objąć zarówno
spółki publiczne, jak i prywatne spółki akcyjne. Również
w spółkach prywatnych jest konieczne bowiem zapewnienie
akcjonariuszom możliwości realnego wyegzekwowania
uprawnienia do wprowadzania określonych spraw do porządku
obrad zgromadzenia. Dualizm uprawnień akcjonariuszy
mniejszościowych w zależności od typu spółki nie wydaje się
wskazany. Wyłącznie do spółek publicznych powinien natomiast
być zaadresowany art. 401 § 4 K.s.h. Nie wydaje się bowiem
15
wskazane nałożenie na spółki prywatne obowiązku przyjmowania
i ogłaszania przed terminem walnego zgromadzenia projektów
uchwał przedłożonych przez akcjonariuszy. Obowiązek ten ma
znaczenie w spółkach publicznych, ponieważ umożliwia
koordynowanie sposobu głosowania na walnym zgromadzeniu
przez znaczną liczbę drobnych inwestorów.
7. Wskazane jest przyznanie akcjonariuszom mniejszościowym prawa
żądania zwrócenia się do sądu rejestrowego o zwolnienie
z obowiązku pokrycia kosztów zwołania i odbycia
nadzwyczajnego walnego zgromadzenia, jeżeli walne
zgromadzenie obciąży kosztami mniejszość (proponowany art. 400
§ 3 zd. 2 K.s.h.). De lege lata większość akcjonariuszy może
dyskrecjonalnie zadecydować o obciążeniu kosztami mniejszości,
nawet jeżeli wniosek o zwołanie zgromadzenia okazał się
merytorycznie zasadny i zgodny z interesem spółki. Obecne
rozwiązanie pozwala większości akcjonariuszy wywierać nacisk na
mniejszość i stanowi barierę utrudniającą korzystanie
z uprawnienia
do
zwołania nadzwyczajnego walnego
zgromadzenia. Akcjonariuszom mniejszościowym przysługuje
wprawdzie teoretycznie prawo zaskarżenia uchwały walnego
zgromadzenia o obciążeniu kosztami (art. 422 K.s.h.). Są oni
jednak wtedy zmuszeni wykazać naruszenie dobrych obyczajów
przez większość i prowadzić długotrwały, niepewny proces.
Proponowany art. 400 § 3 zd. 2 K.s.h. otwiera szybszą i łatwiejszą
ścieżkę merytorycznej kontroli decyzji walnego zgromadzenia
przez sąd, ograniczając w ten sposób dyskrecjonalną władzę
większości akcjonariuszy.
B. Uprawnienia organów spółki akcyjnej
1. Wskazane jest wzmocnienie pozycji rady nadzorczej przez
przyznanie jej autonomicznego prawa zwoływania walnego
16
zgromadzenia, nieustępującego w pierwszeństwie zarządowi
(zmiana art. 399 § 2 K.s.h.). De lege lata rada nadzorcza ma prawo
samodzielnego zwołania wyłącznie zwyczajnego walnego
zgromadzenia, jeżeli zarząd nie uczyni tego w wymaganym
terminie kodeksowym bądź (krótszym) terminie statutowym. Jeżeli
natomiast rada nadzorcza uznaje za wskazane zwołanie
nadzwyczajnego zgromadzenia, musi w pierwszej kolejności
zwrócić się do zarządu. Taka dwuetapowa procedura zwołania
zgromadzenia jest zbędna, skoro zarząd ma obowiązek uwzględnić
wniosek rady i nie dysponuje prawem zablokowania jej inicjatywy.
Zarząd może sprzeciwić się wyłącznie wnioskowi mniejszości, co
uprawnia mniejszość do zwrócenia się do sądu rejestrowego
o upoważnienie do zwołania zgromadzenia (dotychczasowy
art. 401 K.s.h.). Dwuetapowa procedura nie zapobiega zatem
„dublowaniu” walnych zgromadzeń, zwoływanych równolegle
z inicjatywy zarządu i rady nadzorczej. Konieczność zwrócenia się
przez radę nadzorczą do zarządu jedynie niepotrzebnie przedłuża
procedurę. Proponowana zmiana ma za zadanie skrócić i uprościć
wykonywanie przez radę kompetencji, którą de lege lata rada już
i tak dysponuje.
Obecne rozwiązanie art. 399 § 2 K.s.h. jest ewidentnie
dysfunkcjonalne w sytuacji, gdy statut pozbawia radę nadzorczą
prawa odwoływania członków zarządu (art. 368 § 4 K.s.h.). Rada,
która dostrzegła pilną potrzebę dokonania zmian personalnych
w zarządzie, musi zwrócić się do zarządu o zwołanie
nadzwyczajnego walnego zgromadzenia w jego własnej sprawie.
Zarząd może w takim przypadku działać na zwłokę czy nawet
próbować udaremnić wniosek rady (np. przez zwołanie z własnej
inicjatywy zgromadzenia lub modyfikację porządku obrad
zgromadzenia, zaproponowanego przez radę). Zarząd jest dotknięty
17
konfliktem interesów i nie powinien uczestniczyć w procedurze
zwołania zgromadzenia.
W pewnych sytuacjach obowiązek zwrócenia się przez radę do
zarządu jest ponadto bezprzedmiotowy. Dotyczy to przypadków,
gdy zarząd utracił zdolność podjęcia uchwały o zwołaniu
zgromadzenia, ponieważ mandat części członków wygasł lub
zostali oni zawieszeni w pełnieniu funkcji. Rada, która najpierw
zawiesiła członka zarządu (art. 383 § 1 K.s.h.), nie musi zwracać
się do zarządu o zwołanie zgromadzenia, czego ten – w następstwie
zawieszenia – uczynić nie może. W wyroku z dnia 25 maja 1995 r.
(I ACr 340/95, OSA 1/1997, poz. 2), który zapadł na tle
analogicznego do art. 399 § 2 K.s.h. przepisu art. 226 § 2 K.s.h.,
odnoszącego się do spółki z o.o., Sąd Apelacyjny w Warszawie
przyjął, że rada ma wtedy prawo samodzielnie zwołać
zgromadzenie. Konieczność oczekiwania na bezskuteczny upływ
terminu dwutygodniowego byłaby, zdaniem Sądu, równoznaczna
z formułowaniem wymagania założonej z góry fikcji
proceduralnej.
Proponowany art. 399 § 2 K.s.h. nie przyznaje radzie nadzorczej
prawa dowolnego zwoływania walnego zgromadzenia. Należy
bowiem odróżnić istnienie pewnej abstrakcyjnej kompetencji
organu w strukturze spółki akcyjnej od sytuacji wystąpienia
merytorycznych przesłanek uzasadniających skorzystanie przez
organ z tej kompetencji. Z obowiązku członków rady działania
w interesie spółki i przy dochowaniu należytej staranności wynika
nakaz koordynowania zwoływanych zgromadzeń z zarządem oraz
uwzględnienia okoliczności złożenia wniosku o zwołanie
zgromadzenia przez mniejszość tak, aby uniknąć niepotrzebnych
zgromadzeń, narażających spółkę i akcjonariuszy na zbędne koszty.
Rada jako powiernik akcjonariuszy ma obowiązek współpracować
18