Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks spółek handlowych oraz ustawy o obrocie instrumentami finansowymi

z zarządem dla dobra spółki. Nie może zatem dowolnie korzystać
z prawa zwołania zgromadzenia.
Konsekwentnie również inne osoby, którym statut przyznaje prawo
zwołania zgromadzenia, powinny mieć możliwość uczynienia tego
samodzielnie, nie zaś zwracania się w pierwszej kolejności do
zarządu (art. 399 § 4 K.s.h.).
2. Zasadne jest przyznanie autonomicznego prawa zwołania
nadzwyczajnego walnego zgromadzenia akcjonariuszom
reprezentującym co najmniej połowę kapitału zakładowego lub co
najmniej połowę ogółu głosów na walnym zgromadzeniu
(proponowany art. 399 § 3 K.s.h.). Prawo to miałoby na celu
ochronę większości akcjonariuszy przed przypadkami nielojalności
ze strony członków zarządu i rady nadzorczej. W pewnych
sytuacjach funkcjonariusze mogą bronić się przed grożącym im
odwołaniem (np. będącym wynikiem zmiany kontroli nad spółką)
lub wykorzystywać konflikt między akcjonariuszami w ten sposób,
że będą odmawiać zwołania zgromadzenia, którego chce większość
kapitałowa.
Funkcji ochrony interesu większości akcjonariuszy nie realizuje
dostatecznie uprawnienie do żądania zwołania zgromadzenia,
przyznane mniejszości (dotychczasowe art. 400 i 401 K.s.h.).
Z uprawnienia tego może skorzystać, rzecz jasna, także większość
akcjonariuszy. Zarząd ma jednak prawo odmowy zwołania
zgromadzenia, co czyni koniecznym wystąpienie przez
akcjonariuszy o uzyskanie upoważnienia sądowego. Zarząd może
próbować przy pomocy zabiegów proceduralnych (przedłużanie
postępowania) lub w inny sposób utrudniać większości uzyskanie
upoważnienia sądowego. Także członkowie rady nadzorczej,
działający we własnym interesie, mogą nie być zainteresowani
wykonaniem uprawnienia przewidzianego art. 399 § 2 K.s.h.
19
Zasadne jest zatem, aby większość kapitałowa dysponowała
samodzielnym prawem zwołania zgromadzenia.
De lege lata większość akcjonariuszy reprezentowana na walnym
zgromadzeniu dysponuje prawem zwołania kolejnego
zgromadzenia. Zgodnie z art. 404 § 2 K.s.h. wniosek o zwołanie
nadzwyczajnego walnego zgromadzenia może zostać uchwalony,
pomimo że nie był umieszczony w porządku obrad zgromadzenia.
Proponowany art. 399 § 3 K.s.h. przyznaje akcjonariuszom takie
uprawnienie także poza obradującym walnym zgromadzeniem.

V. Dzień rejestracji uczestnictwa w walnym zgromadzeniu (record date)
1. Proponowany przepis art. 4061 stanowi implementację art. 7 ust. 2
dyrektywy. Artykuł 4061 stanowi, że prawo uczestniczenia w walnym
zgromadzeniu spółki publicznej mają tylko osoby będące
akcjonariuszami spółki na 16 dni przed datą walnego zgromadzenia
(dzień rejestracji uczestnictwa w walnym zgromadzeniu). Dzień
rejestracji uczestnictwa w walnym zgromadzeniu jest jednolity dla
uprawnionych z akcji na okaziciela i akcji imiennych. Termin ten został
ustalony po analizie czasu potrzebnego KDPW i firmom inwestycyjnym
na sporządzenie listy osób uprawnionych do udziału w walnym
zgromadzeniu oraz po analizie prawnoporównawczej.
Z analizy art. 7 ust. 3 dyrektywy wynika, że dzień rejestracji
uczestnictwa w walnym zgromadzeniu (record date) może być określony
przez państwo członkowskie jako dzień przypadający na 1 do 30 dni
przed walnym zgromadzeniem. dyrektywa nie określa, czy lub jaki
podmiot powinien wspomagać spółkę i jej akcjonariuszy w ustalaniu
prawa do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu. Jednak dyrektywa
stwierdza w preambule (pkt 2), że państwa członkowskie powinny
wspierać łatwe i skuteczne wykonywanie praw akcjonariuszy
wynikających z posiadania akcji z prawem głosu. Celem dyrektywy jest
20
zatem wprowadzenie jednolitego mechanizmu, który ułatwi
akcjonariuszom wykonywanie praw przy jak najmniejszym ich
obciążeniu czynnościami technicznymi. Szczegółową analizę
powyższych zagadnień prowadzi Corporate Action Joint Working
Group (Working Group), w której pracach biorą udział następujące
organizacje: European Association of Listed Companies
(EuropeanIssuers), European Central Securities Depositories
Association (ECSDA), European Credit Sector Associations (ECSAs),
European Securities Forum (ESF), Federation or European Securities
Exchanges (FESE). Wstępne wyniki tych prac zostały przedstawione
w wersji roboczej raportu z dnia 29 kwietnia 2008 r. Working Group
nie wypracowała jednolitego stanowiska w kwestii record date, gdyż
wyraźnie podzieliła się na dwie grupy – jedna grupa opowiada się za
ustaleniem record date jak najbliżej terminu walnego zgromadzenia,
druga grupa za ustaleniem record date jak najdalej (czyli do 30 dni)
przed tym terminem. Oznacza to, że nie ma jednolitego standardu w tym
zakresie. Working Group natomiast jednoznacznie i zdecydowanie
rekomenduje standard, zgodnie z którym podmiot prowadzący depozyt
papierów wartościowych (w Polsce jest to obecnie KDPW – Krajowy
Depozyt Papierów Wartościowych S.A.) przekazuje spółce
zweryfikowaną przez siebie zbiorczą listę akcjonariuszy posiadających
akcje na okaziciela, którzy zadeklarowali wolę uczestnictwa w walnym
zgromadzeniu i są do tego uprawnieni (na podstawie stanu posiadania
akcji w record date). Lista powinna być sporządzona na podstawie
informacji otrzymanych z poszczególnych podmiotów prowadzących
rachunki papierów wartościowych, na których są rejestrowane akcje na
okaziciela (w Polsce są to firmy inwestycyjne oraz banki powiernicze).
Poszczególne podmioty sporządzają natomiast jednostkowe zestawienia
na podstawie deklaracji składanych przez akcjonariuszy.
ECSDA (Europejska Organizacja Centralnych Depozytów) opracowała
analizę, z której wynika, że obecnie większość centralnych depozytów
21
pośredniczy (w różnym zakresie) w obsłudze walnych zgromadzeń.
W Polsce KDPW pośredniczy w obsłudze wypłat dywidendy oraz
wykonywania prawa poboru. Z rozmów przeprowadzonych w KDPW
wynika, że KDPW deklaruje obsługę walnych zgromadzeń oraz będzie
w stanie – do dnia implementacji dyrektywy – dokonać odpowiednich
modyfikacji systemów informatycznych, umożliwiających bezpieczną
realizację tego zadania z udziałem firm inwestycyjnych i banków
powierniczych. Z KDPW otrzymano zestawienie obejmujące 19 państw
członkowskich Unii Europejskiej, z którego wynika, że w co najmniej
11 z nich do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu wymagane jest
blokowanie akcji (co zgodnie z dyrektywą powinno zostać zniesione).
W analizie tej wymieniono dwa kraje, w których funkcjonuje record
date. Są to Belgia, w której spółka wyznacza record date w terminie
między 5 a 15 dni przed walnym zgromadzeniem, oraz Szwecja,
w której record date „normalnie” wypada na 10 dni przed walnym
zgromadzeniem. Wynika z tego, że w tych dwóch państwach nie
obowiązuje obecnie jednolity termin record date, wymagany przez
dyrektywę.
Przeprowadzono ponadto analizę stanu prawnego w Niemczech. Przepis
§ 123 ust. 3 AktG (ustawa o spółkach akcyjnych) obowiązujący w tym
brzmieniu od dnia 1 listopada 2005 r., określa record date na 21 dni
przed walnym zgromadzeniem oraz stwierdza, że stosowne
zaświadczenie musi zostać przedłożone w spółce nie później niż 7 dni
przed walnym zgromadzeniem. Można przypuszczać, że tak długi
odstęp między tymi terminami (14 dni) wynika z faktu, że ciężar
dostarczenia zaświadczenia do spółki spoczywa na akcjonariuszach.
Na podstawie powyższej analizy opracowano projekt nowelizacji K.s.h.,
który realizuje standard rekomendowany przez Working Group.
Równocześnie proponuje się ustalenie record date na 16 dni przed
walnym zgromadzeniem, jako najkrótszy możliwy termin zapewniający
22
bezpieczne przekazanie spółce zweryfikowanej listy osób uprawnionych
do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu na podstawie złożonych
deklaracji oraz stanu posiadania akcji na okaziciela w record date.
Szczegółowe wyliczenie poszczególnych terminów (licząc od dnia
walnego zgromadzenia) przedstawiono poniżej:
a) 3 dni powszednie – zgodnie z art. 407 § 1 lista akcjonariuszy
uprawnionych do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu przez tyle
dni powinna być wyłożona w lokalu zarządu spółki,
b) 7 dni (tydzień) – art. 406 § 1 – termin złożenia akcji na okaziciela
w spółce niepublicznej,
c) 7 dni (tydzień) – art. 4063 § 5 – termin przekazania spółce publicznej
przez KDPW zbiorczej listy uprawnionych; termin ten jest zgodny ze
wskazanym w pkt b powyżej i nie może być skrócony,
uwzględniając możliwość wystąpienia 2 (a nawet 3) dni
świątecznych w tygodniu poprzedzającym walne zgromadzenie,
d) 12 dni – art. 4063 § 6 – termin przekazania do KDPW przez firmy
inwestycyjne i banki powiernicze jednostkowych list uprawnionych;
wynikające z tego 5 dni (12-7) nakreśla czas niezbędny dla KDPW
na zweryfikowanie otrzymanych danych oraz sporządzenie listy
zbiorczej – są to 2 – 3 dni robocze z uwzględnieniem 2 – 3 dni
świątecznych,
e) 16 dni – art. 4061 § 1 – record date; wynikające z tego 4 dni (16-12)
nakreślają najkrótszy możliwy czas (z uwzględnieniem dni
świątecznych) na sporządzenie przez firmy inwestycyjne i banki
powiernicze jednostkowych list uprawnionych; przy obliczaniu tego
terminu uwzględniono fakt, że z jednej strony firmy inwestycyjne
będą miały krótszy termin niż KDPW na sporządzenie list
(uwzględniając dodatkowo fakt, że akcjonariusze mogą składać
deklaracje do 1 dnia po record date), jednak można się spodziewać,
23