Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks spółek handlowych oraz ustawy o obrocie instrumentami finansowymi

kapitał spółek publicznych znajdzie się w znacznej części
w posiadaniu akcjonariuszy pasywnych.
4. Dyrektywa formułuje szereg szczegółowych reguł natury technicznej
pod adresem walnych zgromadzeń. Powinny one być zwoływane
z wystarczającym wyprzedzeniem, a akcjonariusze dysponować
pełnym dostępem do informacji o zgromadzeniach. Akcjonariusze
powinni uzyskać prawo wprowadzania określonych spraw do porządku
obrad walnego zgromadzenia oraz prawo przedstawiania projektów
uchwał. Udział w zgromadzeniach nie może być zależny od
blokowania akcji. Państwa członkowskie powinny zezwolić spółkom
na umożliwienie akcjonariuszom uczestnictwa w walnych
zgromadzeniach za pośrednictwem środków elektronicznych.
Zakazane jest ograniczanie prawa akcjonariuszy do ustanawiania
pełnomocników na zgromadzeniach. Spółki powinny mieć możliwość
zaoferowania akcjonariuszom możliwości głosowania drogą
korespondencyjną.
Dyrektywa stanowi odpowiedź tylko na niektóre problemy dotyczące
wykonywania praw akcjonariuszy spółek publicznych. W innych
kwestiach Komisja Europejska rozważa wydanie zalecenia.
B. Sposób i zakres implementacji dyrektywy
1. Dyrektywa nie pozostawia państwom członkowskim swobody co do
implementacji zawartych w niej reguł. Oznacza to, że państwa
członkowskie są zobowiązane do wprowadzenia standardów
przewidzianych dyrektywą. Nie powstaje tym samym potrzeba
podjęcia przez polskiego ustawodawcę kierunkowej decyzji co do
zasadności przejęcia do prawa polskiego części lub całości postulatów
wynikających z dyrektywy.
Standardy przewidziane dyrektywą są zasadniczo wyłącznie
standardami minimalnymi. Zgodnie bowiem z art. 3 dyrektywy
„Niniejsza dyrektywa nie uniemożliwia państwom członkowskim
4
nakładania dodatkowych wymogów na spółki ani podejmowania
innych działań w celu ułatwienia wykonywania przez akcjonariuszy
praw, o których mowa w niniejszej dyrektywie”. Oznacza to, po
pierwsze, że ustawodawca polski może wprowadzić dalej idące
instrumenty ochrony praw akcjonariuszy na walnym zgromadzeniu. Po
drugie, ustawodawca polski zachowuje pełną swobodę kształtowania
instytucji dotyczących wykonywania praw akcjonariuszy, które nie
zostały uregulowane dyrektywą.
2. Wskazane jest przyjęcie kierunkowej zasady, że przy implementacji
przepisów dyrektywy ustawodawca polski nie powinien wykraczać
poza przewidziane nią minimalne standardy. W wielu przypadkach
wprowadzenie dalej idących instrumentów ułatwiających
wykonywanie praw akcjonariuszy wiązałoby się bowiem
z obciążeniem spółek nieproporcjonalnymi kosztami oraz wysiłkiem
organizacyjnym. Koszty tego rodzaju rozwiązań ponosiliby
w

ostatecznym rozrachunku sami akcjonariusze, a korzyści stąd
wynikające wydają się wątpliwe. Biorąc pod uwagę bardzo
zróżnicowaną wielkość i potencjał polskich spółek publicznych, zabieg
taki byłby niewskazany. W formie spółek publicznych działają
w Polsce nie tylko podmioty prowadzące przedsięwzięcia na wielką
skalę, ale także spółki średniej wielkości, zainteresowane
pozyskiwaniem funduszy na inwestycje za pośrednictwem publicznego
rynku akcji. Nałożenie np. obowiązku organizacji internetowego
walnego zgromadzenia czy zapewnienia akcjonariuszom głosowania
korespondencyjnego byłoby dla tego rodzaju podmiotów nadmiernym
obciążeniem. Ustawodawca powinien zatem ograniczyć się do
umożliwienia akcjonariuszom wykonywania praw drogą elektroniczną
czy korespondencyjnie, natomiast pozostawić decyzję w kwestii
wprowadzenia stosownych procedur samym spółkom. Jest to zabieg
zgodny z celem dyrektywy, która nakazuje stworzenie przez
ustawodawców krajowych możliwości wykorzystywania przez spółkę
5
środków elektronicznych przy organizacji i przeprowadzaniu walnych
zgromadzeń, o ile spółki uznają to za celowe.
3. Dyrektywa jest adresowana wyłącznie do spółek, których akcje zostały
dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym (art. 1 ust. 1
dyrektywy). Dyrektywa obejmuje zatem swoim zakresem publiczne
spółki akcyjne oraz spółki komandytowo-akcyjne, których akcje są
przedmiotem obrotu na rynku regulowanym (obecnie jednak na
polskim rynku kapitałowym nie funkcjonują spółki komandytowo-ak-
cyjne, których akcje byłyby dostępne publicznie). Pojawia się pytanie,
czy implementacja dyrektywy powinna dotyczyć wyłącznie spółek
publicznych, czy też obejmować także prywatne (zamknięte) spółki
akcyjne. Ustawodawca polski adresuje bowiem przepisy Kodeksu
spółek handlowych o walnym zgromadzeniu zarówno do spółek
zamkniętych, jak i publicznych.
Co do zasady należy poprzestać na implementowaniu przepisów
dyrektywy jedynie w odniesieniu do spółek publicznych. Trudności
przy wykonywaniu uprawnień korporacyjnych, którym mają zaradzić
rozwiązania dyrektywy, występują bowiem właśnie w spółkach
publicznych skupiających masowy, rozproszony akcjonariat. Podobne
trudności ujawniają się w mniejszym stopniu w prywatnych spółkach
akcyjnych. Struktura organizacyjna tych ostatnich zbliża się do
struktury spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, ponieważ
akcjonariat jest zwykle skoncentrowany. Z racji znacznego udziału
kapitałowego poszczególnych akcjonariuszy ich aktywizowanie przez
wprowadzenie ułatwień przy wykonywaniu uprawnień korporacyjnych
nie jest potrzebne. Akcjonariusze ci są bowiem żywotnie
zainteresowani wykonywaniem przysługujących praw. Wyjątek
stanowią w zasadzie jedynie zamknięte spółki akcyjne powstałe
w wyniku procesów prywatyzacyjnych, skupiające znaczną liczbę
drobnych akcjonariuszy, będących pracownikami (akcjonariat
6
pracowniczy). W spółkach tych stosowne mechanizmy powinny
jednak wynikać z regulacji szczególnych, adresowanych do tych
spółek. Istnienie tego rodzaju podmiotów nie przesądza zatem
o potrzebie objęcia zakresem implementacji prywatnych spółek
akcyjnych tym bardziej, że nie są one wynikiem naturalnego
kształtowania się organizacji prywatno-prawnej jaką jest spółka
akcyjna, ale są swoistego rodzaju świadectwem historycznej
transformacji gospodarczej.
Powyższy wniosek nie zmienia faktu, że niektóre rozwiązania
dyrektywy powinny być pomimo wszystko implementowane także
w odniesieniu do prywatnych spółek akcyjnych. Niekiedy tworzenie
dualizmu regulacji byłoby bowiem zabiegiem sztucznym albo
niepotrzebnie komplikowałoby kształt kodeksowej regulacji. Niekiedy
w związku z implementacją dyrektywy konieczna okazuje się także
naprawa błędów legislacyjnych ustawodawcy mających ścisły
i funkcjonalny związek z przedmiotem regulacji dyrektywy. Pomimo,
że celem projektu nie jest naprawa istniejących błędów legislacyjnych
w Kodeksie spółek handlowych, to pozostawienie niektórych
rozwiązań bez zmian naraża na zarzut niezgodności z rozwiązaniami
przyjętymi w dyrektywie. Dotyczy to np. prawa akcjonariuszy do
żądania uzupełniania porządku obrad zgromadzenia (art. 400 K.s.h.)
czy podstaw odmowy przez zarząd udzielenia informacji
akcjonariuszowi (art. 428 § 2 K.s.h.). Nie ulega wątpliwości, że
zmiany powinny w tych przypadkach objąć także prywatne spółki
akcyjne.
4. Zgodnie z art. 1 ust. 2 dyrektywy „W sprawach uregulowania kwestii
objętych zakresem niniejszej dyrektywy właściwe jest państwo
członkowskie, w którym spółka posiada swoją statutową siedzibę,
a odniesienia do „właściwego prawa” dotyczą prawa tego państwa
członkowskiego”. Oznacza to, że regulacja w prawie polskim,
7
implementująca dyrektywę, powinna dotyczyć spółek z siedzibą
statutową na terytorium Polski. Statutem personalnym tego rodzaju
spółek jest, zgodnie z prawidłowo interpretowanym art. 9 § 2 ustawy
– Prawo prywatne międzynarodowe, prawo polskie. Nie istnieje
jednocześnie potrzeba tworzenia przez polskiego ustawodawcę reguł
dotyczących wykonywania przez akcjonariuszy praw w spółkach
mających siedzibę statutową poza Polską, których akcje są jednak
notowane w Polsce lub których akcjonariusze mają siedzibę lub
miejsce zamieszkania w Polsce. Spółki takie podlegają regułom
przyjętym w prawie państwa, na którego terytorium znajduje się ich
siedziba statutowa.
5. Państwa członkowskie mogą wyłączyć z zakresu stosowania
dyrektywy spółdzielnie (art. 1 ust. 3 lit. c dyrektywy). W prawie
polskim spółdzielnia nie mieści się w pojęciu spółki notowanej na
rynku regulowanym. dyrektywa nie obejmuje zatem swoim zasięgiem
spółdzielni w rozumieniu prawa polskiego (ustawy – Prawo
spółdzielcze).
C. Miejsce implementacji dyrektywy: Kodeks spółek handlowych czy ustawa
o ofercie publicznej
Jedynym właściwym miejscem implementacji przepisów dyrektywy jest
Kodeks spółek handlowych. Kodeks spółek handlowych reguluje bowiem
zasady zwoływania i odbywania walnych zgromadzeń spółek akcyjnych,
w tym spółek publicznych (art. 395 – 429), a więc kwestie będące
przedmiotem unormowań dyrektywy.
Transpozycja przepisów dyrektywy do innego aktu prawnego,
w szczególności do ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej
i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizo-
wanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (Dz. U. Nr 184,
poz. 1539 z późn. zm.), zwana dalej „ustawą o ofercie publicznej”, byłaby
zabiegiem niewłaściwym. Przyczyniałaby się bowiem do powstania
8