Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks spółek handlowych oraz ustawy o obrocie instrumentami finansowymi

− ograniczeniu pełnomocnictwa wyłącznie do jednego walnego
zgromadzenia.
Wskazane jest wprowadzenie w prawie polskim wszystkich
instrumentów (ograniczeń), na które zezwala dyrektywa
(proponowany art. 4122 § 3 i 4 K.s.h.). Istnieje bowiem realna
potrzeba zapobiegania przypadkom nadużywania udzielonych
pełnomocnictw przez osoby znajdujące się w konflikcie interesów.
Ograniczenia powinny dotyczyć nie tylko członków zarządu
i pracowników, jak ma to miejsce obecnie (art. 412 § 3 K.s.h.), ale
również członków rady nadzorczej i likwidatorów spółki.
Ograniczeniami należy objąć także członków organów podmiotów
zależnych od spółki oraz pracowników tych podmiotów. Wskazane
osoby znajdują się bowiem w podobnym konflikcie interesów, co
członkowie organów samej spółki. Na rozwiązanie takie zezwala
art. 10 ust. 3 ak. 2 dyrektywy.
2. Dyrektywa wymusza także pewne zmiany art. 413 K.s.h. Przepis
ten zakazuje bowiem akcjonariuszowi głosować w charakterze
pełnomocnika przy podjęciu uchwał dotyczących jego
odpowiedzialności wobec spółki, w tym udzielenia absolutorium,
zwolnienia ze zobowiązania wobec spółki oraz sporu między nim a
spółką. Zakaz ten jest niedopuszczalny w świetle dyrektywy,
ponieważ prowadzi do ograniczenia kręgu osób, które
akcjonariusze mogą ustanawiać jako pełnomocników (art. 10 ust. 1
ak. 2 dyrektywy). Postuluje się dlatego wprowadzenie nowego
art.

413 § 2 K.s.h., zwalniającego akcjonariuszy spółek
publicznych spod zakazu występowania w charakterze
pełnomocników. Akcjonariusz jest w tej sytuacji
„kwalifikowanym” pełnomocnikiem i podlega dlatego
analogicznym restrykcjom, co członkowie organów i pracownicy
spółki (art. 4122 § 3 i 4 K.s.h.).
34
Zmiany nie wymaga natomiast zakaz wykonywania przez
akcjonariusza prawa głosu przez pełnomocnika w sprawach
wskazanych w art. 413 K.s.h. Zakaz ten pozostaje zgodny
z dyrektywą. Dyrektywa nie odnosi się do ograniczeń prawa głosu
samych akcjonariuszy. Ograniczenie prawa posługiwania się
pełnomocnikiem jest w tym przypadku jedynie następstwem zakazu
adresowanego do akcjonariusza.
D. Niejednolite głosowanie
1. Dyrektywa zezwala, by pełnomocnik umocowany przez kilku
akcjonariuszy głosował odmiennie z akcji każdego z tych
akcjonariuszy (art. 10 ust. 5 dyrektywy). Przepis ten implementuje
do prawa polskiego proponowany art. 412 § 5 K.s.h.
Jeżeli akcjonariusz posiada akcje zapisane na więcej niż jednym
rachunku papierów wartościowych, może ustanowić oddzielnych
pełnomocników do wykonywania praw z akcji zapisanych na
każdym z rachunków (art. 10 ust. 2 ak. 2 dyrektywy).
2. Dyrektywa pozostawia natomiast państwom członkowskim
rozstrzygnięcie, czy pełnomocnicy ustanowieni do
poszczególnych rachunków mogą głosować w zróżnicowany
sposób. Proponuje się wyraźne przesądzenie w prawie polskim
dopuszczalności takiego zróżnicowanego głosowania przez
generalne potwierdzenie dopuszczalności niejednolitego
głosowania przez akcjonariusza wykonującego prawa głosu
osobiście lub przez pełnomocnika (art. 4113 K.s.h.).
3. W świetle nie tylko dyrektywy, ale także przesłanek natury
celowościowej wynikających z wymagań współczesnego obrotu
oraz zasady autonomii woli osoby prawa prywatnego, pogląd
o zakazie podziału głosów (tzw. zakaz split votingu) jest nie do
utrzymania. Argument podnoszony przez znaczącą część polskiej
doktryny, stosownie do którego, skoro prawo głosu wykonuje
35
akcjonariusz, a więc akcja „nie głosuje” sama, to akcjonariusz
może głosować wyłącznie w sposób jednolity, jest dogmatycznie
nieprzekonujący oraz, jak była mowa, pozostający w rażącej
sprzeczności z wymogami współczesnego obrotu i zasady
autonomii woli osoby prawa prywatnego.
4. Przeciwnicy split votingu podnoszą, że głosowanie przez
akcjonariusza w tej samej sprawie jednocześnie „za” i „przeciw”,
a także częściowe wstrzymanie się od głosu, jest działaniem
nieracjonalnym. Jak się wydaje prowadzi to do sformułowania
tezy, że racjonalny ustawodawca nie mógł dopuścić do
stosowania nieracjonalnych instytucji prawnych, a więc split
votingu. Autorzy odwołujący się do takich argumentów nie
zauważają, że prawo nie nakazuje działać rozsądnie lub
racjonalnie, ale nakazuje działanie zgodne z prawem,
a w wypadkach określonych w przepisach, zgodnie z dobrymi
obyczajami (zasadami współżycia społecznego). Ograniczeniem
wykonywania prawa własności, co obejmuje także prawa
majątkowe do jakich zaliczają się akcje, nie jest rozsądek lub
racjonalność działania. Z zasady autonomii woli jednostki
wynika, że ograniczanie jej praw odwołujące się do tego, czy
działa ona racjonalnie lub rozsądnie, stanowi podważenie jej
konstytucyjnego prawa. Granicą wolności jest wolność innych,
a nie ocena czy ktoś działa racjonalnie lub rozsądnie. Prawo
dopuszcza działania nieracjonalne i nierozsądne tak długo, jak
długo nie zagraża to prawu innej osoby lub nie narusza przepisów
prawa. Konstytucyjnym prawem jednostki jest także prawo do
działania nieracjonalnego lub nierozsądnego w granicach
obowiązujących przepisów prawa.
5. Wymaga zwrócenia uwagi, że z analizy przepisów K.s.h. wynika,
że już de lege lata nie ma przepisu, który pozwalałby
36
wyprowadzić normę postępowania nakazującą jednolite
głosowanie z więcej niż jednej akcji. Zarówno z przepisów K.s.h.,
jak z uchylonych już przepisów K.h., wynika teza wręcz
odmienna. Art. 411 § 1 zd. 1 K.s.h., będący odpowiednikiem
art. 404 K.h., stanowi wyraźnie, że akcja daje prawo do jednego
głosu na walnym zgromadzeniu. Skoro zatem prawo głosu, co
wydaje się bezsporne, jest prawem związanym z akcją, a nie
z osobą akcjonariusza, to brak jest podstaw, aby wprowadzać
jakiegokolwiek rodzaju ograniczenia w sposobie wykonywania
prawa głosu przez akcjonariusza, które nie wynikają z przepisów
ustawy lub postanowień statutu, jeżeli zezwala na to ustawa.
Prawo głosu „idzie” za akcją, co oznacza, że akcjonariusz głosuje
„posiadanymi akcjami”. Nie istnieje zatem dylemat wymagający
rozstrzygnięcia czy na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy
głosuje akcjonariusz czy głosuje akcja. Status akcjonariusza jest
tak ściśle powiązany z posiadaniem akcji, że używając pewnej
konwencji terminologicznej, za poprawne należy uznać
twierdzenie, że na walnym zgromadzeniu głosuje akcja
z zastrzeżeniem, że prawo głosu jest „uruchamiane” przez
akcjonariusza jako „właściciela” akcji. Prowadzi to do wniosku,
że z prawnego punktu widzenia termin „głosuje akcja” jest
synonimem terminu „głosuje akcjonariusz” i na odwrót. Liczba
głosów przysługujących akcjonariuszowi wynika z liczby głosów
przypadających na akcje.
Zasada, że prawo głosu „idzie” za akcją oznacza, że liczba głosów
akcjonariusza zależy od liczby głosów inkorporowanych
w

posiadanych przez niego akcjach. Każda akcja jest
autonomiczna w tym sensie, że przy analizowaniu liczby głosów
przysługujących akcjonariuszowi sumuje się liczbę głosów
przypadających na posiadane przez niego akcje. Zasada
autonomiczności każdej akcji, jako odrębnego prawa
37
udziałowego, które łącznie z innymi akcjami posiadanymi przez
danego akcjonariusza składa się na sumę przysługujących mu
praw udziałowych, znajduje odzwierciedlenie w prawie
akcjonariusza do: uczestnictwa w walnym zgromadzeniu,
rejestracji wszystkich lub części posiadanych akcji na oznaczone
walne zgromadzenie oraz podejmowania podczas walnego
zgromadzenia decyzji o

wykonywaniu prawa głosu z akcji
zarejestrowanych na to zgromadzenie. Akcjonariusz posiadający
akcje na okaziciela może nie być zainteresowany faktem
ujawnienia posiadanych akcji lub liczby posiadanych akcji. W
związku z tym nie musi on w ogóle uczestniczyć w walnym
zgromadzeniu, co oznacza rezygnację z wykonywania prawa
głosu. Akcjonariusz może zarejestrować na walnym
zgromadzeniu liczbę akcji mniejszą od faktycznie posiadanej,
podejmując w ten sposób decyzję o głosowaniu wyłącznie
częścią posiadanych akcji. Ponadto
w czasie
walnego
zgromadzenia akcjonariusz ma prawo podjąć decyzję, że nie
będzie uczestniczył w głosowaniu.
Skoro zatem akcjonariusz może nie wykonywać w ogóle prawa
głosu lub wykonywać go wyłącznie z części posiadanych akcji, to
brak jest uzasadnienia, aby zakazywać mu głosowania w sposób
niejednolity. Argument, że akcjonariusz zachowuje się
nieracjonalnie, ponieważ osłabia w ten sposób swoją pozycję
w spółce i wpływ na podejmowane uchwały, znajduje
zastosowanie także do przypadku, gdy akcjonariusz rezygnuje
z wykonywania prawa głosu w całości lub w części. Prawo głosu
jest uprawnieniem wynikającym z akcji, co prowadzi do wniosku,
że na akcjonariuszu nie ciąży obowiązek wykonywania prawa
głosu ani określony sposób głosowania. Wyłącznie akcjonariusz
może ocenić czy wykonywanie oraz sposób wykonywania prawa
głosu z posiadanych akcji jest sprzeczny z jego interesami
38