Representations and warranties: czasowe ograniczenia odpowiedzialności

Przeczytaj także: Umowa sprzedaży udziałów: representations and warranties

Z drugiej jednak strony każda implementacja zagranicznych rozwiązań prawnych powinna następować z uwzględnieniem uwarunkowań prawnych tego państwa, w którym takie zagraniczne rozwiązania mają być zastosowane. Nieuwzględnienie specyfiki lokalnego środowiska prawnego i bezrefleksyjna implementacja obcych wzorców może nieraz prowadzić do ich nieważności na gruncie prawa lokalnego.

Przedmiotem takiej analizy na gruncie prawa polskiego powinny być między innymi postanowienia umowne dotyczące czasowych ograniczeń odpowiedzialności z tytułu representations and warranties. Pojawia się bowiem pytanie, jak tego rodzaju ograniczenia mają się do obowiązujących na gruncie kodeksu cywilnego ustawowych terminów przedawnienia.

Art. 117 § 1. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu.
§ 2. Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne.

Art. 118 Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata.
Art. 119 Terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani przedłużane przez czynność prawną.

Porównując standardowe postanowienia umowne dotyczące czasowych ograniczeń odpowiedzialności z tytułu representations and warranties z brzmieniem przepisów kodeksu cywilnego dotyczących przedawnienia, już na pierwszy rzut oka nasuwa się wątpliwość, czy regulacje te nie pozostają we wzajemnej sprzeczności. Skoro zgodnie ze standardową umową sprzedający nie ponosi odpowiedzialności wobec kupującego po upływie 18 albo 24 miesięcy, jak uzasadnić funkcjonowanie takiego postanowienia w świetle reguły, zgodnie z którą ustawowe terminy przedawnienia nie mogą być umownie skracane ani przedłużane? Czy tego rodzaju postanowienia umowy nie są sprzeczne z ustawą albo nie mają na celu jej obejścia? Czy w związku z powyższym postanowienia takie są ważne?

Oto główne wątpliwości nasuwające się przy wstępnym porównaniu przytoczonych powyżej przykładowych postanowień umownych oraz przepisów Kodeksu. Ich rozstrzygnięcie wymaga przeanalizowania charakteru prawnego zarówno instytucji przedawnienia, jak i instytucji ograniczenia czasowego odpowiedzialności według reżimu określonego szczegółowo w standardowej umowie sprzedaży udziałów.

Analiza charakteru prawnego obu instytucji prowadzi do wniosku, że ich sprzeczność jest jedynie pozorna.

Charakter prawny terminów przedawnienia

Przede wszystkim należy mieć na uwadze, że instytucja przedawnienia dotyczy jedynie roszczeń. Aby można było mówić o przedawnieniu, musi istnieć konkretne roszczenie, a więc uprawnienie wierzyciela do żądania od dłużnika określonego zachowania. Co więcej, termin przedawnienia liczy się dopiero od momentu, w którym roszczenie takie staje się wymagalne. Terminy przedawnienia liczone są więc od momentu, w którym wierzyciel może skutecznie żądać od dłużnika takiego zachowania, a dłużnik zobowiązany jest uczynić zadość żądaniu wierzyciela. Innymi słowy, aby w ogóle można było mówić o przedawnieniu roszczenia, roszczenie takie musi istnieć i być wymagalne.

Termin przedawnienia to nic innego jak termin, w którym roszczenie, które już powstało i które jest wymagalne, może być skutecznie dochodzone przez wierzyciela przed sądem. Przedawnienie nie determinuje w żaden sposób samego istnienia roszczenia, a jedynie możliwość jego skutecznego dochodzenia. Po upływie terminu przedawnienia roszczenie w dalszym ciągu istnieje, jednakże zobowiązanie dłużnika przekształca się w zobowiązanie naturalne, co oznacza, że dłużnik z głaszając zarzut przedawnienia może uchylić się od zaspokojenia roszczenia.

Przenosząc powyższe ogólne uwagi na grunt roszczeń z tytułu oświadczeń i zapewnień, należy więc przede wszystkim mieć na uwadze, że o przedawnieniu takich roszczeń możemy mówić dopiero od momentu ich powstania.