Członek zarządu spółki z o.o. jako pełnomocnik

Przeczytaj także: Członek zarządu jako pełnomocnik spółki kapitałowej

Zgodnie z art. 210 § 1 ksh w umowie między spółką z o.o. a członkiem zarządu oraz w sporze z nim spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników. Przepis ten stanowi wyjątek od generalnej zasady, zgodnie z którą zarząd prowadzi sprawy spółki i ją reprezentuje (art. 201 § 1 ksh). Jest to również przepis o charakterze bezwzględnie obowiązującym. Wspólnicy nie mogą zatem w umowie spółki określić odmiennych zasad w tym zakresie. Regulacja ta ma na celu wyeliminowanie konfliktu interesów spółki i członka zarządu.

W spółkach z o.o. ustanowienie rady nadzorczej jest, co do zasady, fakultatywne (art. 213 § 1 ksh). W związku z tym, jeżeli organ taki nie został przewidziany w umowie spółki - co jest dosyć częstą praktyką – podmiotem uprawnionym do składania i odbierania oświadczeń w imieniu spółki będzie wyłącznie pełnomocnik zgromadzenia wspólników.

Szczególna regulacja w niektórych spółkach jednoosobowych

Powyższe zasady stosuje się we wszystkich spółkach z o.o., z wyjątkiem spółek jednoosobowych, w których jedyny wspólnik jest zarazem jedynym członkiem zarządu spółki. W takim wypadku nie stosuje się bowiem przepisu art. 210 § 1 ksh, zaś czynność prawna między tym wspólnikiem a reprezentowaną przez niego spółką wymaga formy aktu notarialnego. O każdorazowym dokonaniu takiej czynności prawnej notariusz zawiadamia sąd rejestrowy, przesyłając wypis aktu notarialnego (art. 210 § 2 ksh). Jeżeli natomiast jedyny wspólnik spółki z o.o. wchodzi w skład zarządu wieloosobowego, a zatem nie jest jedynym członkiem zarządu takiej spółki, to w umowach i sporach pomiędzy nim a spółką obowiązuje reprezentacja poprzez radę nadzorczą – o ile została ustanowiona – lub specjalnego pełnomocnika powołanego uchwałą zgromadzenia wspólników.

Zakres przedmiotowy przepisu

W świetle literalnego brzmienia art. 210 § 1 ksh należy stwierdzić, że chodzi o wszelkie umowy i spory pomiędzy spółką a członkiem zarządu - zarówno takie, które są związane z pełnioną w spółce funkcją, np. kontrakt menedżerski lub umowa o pracę członka zarządu i spory z nich wynikające, spory dotyczące odpowiedzialności członka zarządu za wyrządzoną spółce szkodę etc.), jak również i te, które z pełnieniem funkcji w organie wykonawczym spółki się nie wiążą, np. umowa kupna-sprzedaży, na podstawie której spółka sprzedaje zaś członek zarządu – jako osoba fizyczna – nabywa określone prawa lub składniki majątkowe - podobnie w przypadku ewentualnych sporów wynikających z takiej umowy. Nie jest zatem słuszne stanowisko SN zawarte w wyroku z dnia 23 marca 1999 r. (sygn. akt II CKN 24/98), w którym przyjęto – jeszcze na gruncie analogicznego przepisu z Kodeksu handlowego – że regulacja ta znajduje zastosowanie jedynie w przypadkach umów pomiędzy spółką i członkiem zarządu, związanych ze sprawowaną funkcją. Pogląd ten spotkał się z uzasadnioną krytyką ze strony przedstawicieli doktryny prawa gospodarczego i obecnie kwestia ta nie budzi już wątpliwości.

Powszechnie przyjmuje się również, że zasady wynikające z komentowanego przepisu stosuje się w odniesieniu do umów i sporów z aktualnym członkiem zarządu. Chwila odwołania danej osoby z członkostwa w zarządzie wyznacza zatem granice czasowe tak zmodyfikowanego sposobu reprezentacji spółki. W związku z tym, w razie ewentualnego sporu o przywrócenie do pracy odwołanego członka zarządu kompetencje w zakresie reprezentacji spółki przejmuje zarząd.

Ustanowienie członka zarządu spółki z o.o. pełnomocnikiem zgromadzenia wspólników

W związku z treścią komentowanej regulacji w odniesieniu do spółek z o.o., w których funkcjonuje zarząd wieloosobowy, pojawia się doniosły problem, czy w umowach i sporach pomiędzy taką spółką a jednym z członków zarządu spółkę może reprezentować inny członek zarządu, działający w tym zakresie jako pełnomocnik powołany przez zgromadzenie wspólników, w drodze stosownej uchwały. Poglądy przedstawicieli nauki prawa oraz orzecznictwa Sądu Najwyższego nie są tutaj zgodne. Duża część komentatorów stoi na stanowisku niedopuszczalności ustanowienia pełnomocnikiem innego członka zarządu, tj. takiego, którego dana czynność prawna lub spór nie dotyczy. Uzasadnieniem dla takiej konkluzji jest okoliczność, iż w efekcie prowadziłoby to – zdaniem tychże komentatorów – do jawnego obejścia zakazu wynikającego z art. 210 § 1 ksh. Argumentuje się także, że z uwagi na zasadę kolegialności w działaniu zarządu wieloosobowego, przepis art. 210 § 1 ksh należy interpretować jako przejaw odebrania w tym zakresie kompetencji zarządu, a w związku z tym – również poszczególnym osobom wchodzącym w skład tego organu. Twierdzi się bowiem, że nie powinno dawać się przyzwolenia na występowanie członków zarządu po przeciwnych stronach sporu. W przypadku zaś umów dodatkowym czynnikiem uzasadniającym taki wniosek mogą być ewentualne bliskie relacje zainteresowanych osób, co mogłoby stanowić podatny grunt do różnego rodzaju nadużyć.